AÓıÔÏfiÁÈÔ ÔÁÔÙÂ ÓÈÎÒÓ KÂÈÌ ÓˆÓ ã & ã ËÌÔÙÈÎÔ

Transcript

1 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ Άντα Kατσίκη-Γκίβαλου Γιάννης Παπαδάτος Bίκυ Πάτσιου ηµήτρης Πολίτης Θεοδόσης Πυλαρινός AÓıÔÏfiÁÈÔ ÔÁÔÙÂ ÓÈÎÒÓ KÂÈÌ ÓˆÓ ã & ã ËÌÔÙÈÎÔ AÓıÔÏfiÁÈÔ ÔÁÔÙÂ ÓÈÎÒÓ KÂÈÌ ÓˆÓ ã & ã ËÌÔÙÈÎÔ EP O Y XPHMATO OTOYMENO 75% A O TO EYPø A KO KOINøNIKO TAMEIO KAI 25% A O E NIKOY OPOY ÙÔ ÛÎÔÏÂÈfi ÙÔ ÎfiÛÌÔ ISBN OPΓANIΣMOΣ EK OΣEΩΣ I AKTIKΩN BIBΛIΩN AΘHNA

2 Aνθολόγιο Λογοτεχνικών Kειµένων Γ & ηµοτικού Στο σκολειό του κόσµου

3 ΣYΓΓPAΦEIΣ KPITEΣ-AΞIOΛOΓHTEΣ EIKONOΓPAΦHΣH ΦIΛOΛOΓIKH EΠIMEΛEIA YΠEYΘYNOI TOY MAΘHMATOΣ KATA TH ΣYΓΓPAΦH YΠEYΘYNH TOY YΠOEPΓOY EΞΩΦYΛΛO ΠPOEKTYΠΩTIKEΣ EPΓAΣIEΣ Άντα Kατσίκη-Γκίβαλου, Kαθηγήτρια του Πανεπιστηµίου Aθηνών Γιάννης Σ. Παπαδάτος, Σχολικός Σύµβουλος Bίκυ Πάτσιου, Aναπλ. Kαθηγήτρια του Πανεπιστηµίου Aθηνών ηµήτρης Πολίτης, Eκπαιδευτικός Θεοδόσης Πυλαρινός, Λέκτορας του Iονίου Πανεπιστηµίου Mένη Kανατσούλη, Aναπλ. Kαθηγήτρια του Πανεπιστηµίου Aθηνών Eλένη Σάββα, Σχολικός Σύµβουλος Mαρία Kουρκουµέλη, Eκπαιδευτικός ιατσέντα Παρίση, Σκιτσογράφος - Eικονογράφος Θεοδόσης Πυλαρινός, Σοφία Παπανδρέου, Φιλόλογοι Πέτρος Mπερερής, Xρίστος Παπαρίζος, Σύµβουλοι του Παιδαγωγικού Iνστιτούτου Nικολέττα Γκλιάου, Mόνιµη Πάρεδρος του Παιδαγωγικού Iνστιτούτου Θεόδωρος Πάντος, Eικαστικός Kαλλιτέχνης ACCESS Γραφικές Tέχνες A.E. Γ Κ.Π.Σ. / ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ / Ενέργεια / Κατηγορία Πράξεων α: «Αναµόρφωση των προγραµµάτων σπουδών και συγγραφή νέων εκπαιδευτικών πακέτων» ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ Μιχάλης Αγ. Παπαδόπουλος Οµότιµος Καθηγητής του Α.Π.Θ Πρόεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Πράξη µε τίτλο: «Συγγραφή νέων βιβλίων και παραγωγή υποστηρικτικού εκπαιδευτικού υλικού µε βάση το ΕΠΠΣ και τα ΑΠΣ για το ηµοτικό και το Nηπιαγωγείο» Επιστηµονικός Υπεύθυνος Έργου Γεώργιος Τύπας Mόνιµος Πάρεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Αναπληρωτής Επιστηµονικός Υπεύθυνος Έργου Γεώργιος Οικονόµου Mόνιµος Πάρεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Έργο συγχρηµατοδοτούµενο 75% από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο και 25% από εθνικούς πόρους.

4 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ Άντα Kατσίκη-Γκίβαλου Γιάννης Παπαδάτος Bίκυ Πάτσιου ηµήτρης Πολίτης Θεοδόσης Πυλαρινός ANA OXOΣ ΣYΓΓPAΦHΣ: Aνθολόγιο Λογοτεχνικών Kειµένων Γ & ηµοτικού Στο σκολειό του κόσµου OPΓANIΣMOΣ EK OΣEΩΣ I AKTIKΩN BIBΛIΩN AΘHNA

5

6 ÙÔ ÛÎÔÏÂÈfi ÙÔ ÎfiÛÌÔ

7

8 ƒπ ÃOª «Û Ó Ù' ÓıË ÛÙËÓ appleô È ÛÔ, ÛÙÚ Á ÌÈÛÂ Ô ÁÈ Ïfi» EIMENA IA TH ºY H KAI THN OIKO O IA Μάνος Κοντολέων, «Το πορτοκάλι και µια ηλιαχτίδα» Λέο Μπουσκάλια, «Η πτώση του φύλλου που το έλεγαν Φρέντυ» Ντάιαν Σέλντον, «Το τραγούδι της φάλαινας» Ζωή Βαλάση, «Όπου η Τρελούτσικη γίνεται ένας ήλιος αρµυρός, ήλιος θαλασσινός» Μαριανίνα Κριεζή Ρεγγίνα Καπετανάκη, «Έκτατα µέτρα στη Λιλιπούπολη για το νέφος» Νίκος Γκάτσος, «Ο εφιάλτης της Περσεφόνης» Χρήστος Μπουλώτης, «Η χελωνίτσα Καρέττα-Καρέττα και το παλιό Φολκσβάγκεν» «K È apple ÌÂ. EÌ appleúôûì ÓÂÈ ÙÔ ÛappleÈÙ ÎÈ» EIMENA IA THN OIKO ENEIA Γιάννης Ρίτσος, «Πρωινό άστρο» Ρούντο Μόριτς, «Πώς βάφτηκαν κόκκινα τ αστεράκια» Θέτη Χορτιάτη, «Λούνα παρκ, παππούλη µου!» Μερσέ Κόµπανυ, «Η ιστορία του Ερνέστου» «fiîîèóë ÎψÛÙ ÂÌ ÓË...» EIMENA A O THN APA O H Αίσωπος, «Λιοντάρι και αγριόχοιρος» Τάσος Αποστολίδης, «Το λιοντάρι και το αγριογούρουνο» Λαϊκό παραµύθι, «Ο ποντικός κι η θυγατέρα του» Χάρης Σακελλαρίου, «Ο θεός ιόνυσος» Νανά Νικολάου, «Γλωσσοδέτης» «Παροιµίες» «Παροιµιόµυθοι» «Αινίγµατα» «Λογοπαίχνιδο» Παραµύθι από την Καλαβρία, «Ο µόχθος της µύγας» Πιπίνα Τσιµικάλη, «Ο Πρασινοσκούφης» Nανούρισµα, «Ύπνε µου, έπαρέ µου το» «æ Ï̈  ÁÏ Î Ì ٠appleúòù appleúòù fií ÔÈ» EIMENA IA TH PH KEIA Νικηφόρος Βρεττάκος, «Η Ειρήνη, ο Ιησούς και το πουλί» Ραµπιντρανάθ Ταγκόρ, «Είσαι ο ουρανός ο απέραντος» Έλσα Χίου, «Ο Νορντίν στην εκκλησιά» Ντίνα Χατζηνικολάου, «Η δική µου προσευχή» Κάλαντα, «Πρωτοχρονιάτικα κάλαντα της Κεφαλονιάς» Βούλα Μάστορη, «Τότε που πήγαµε βόλτα τον Επιτάφιο» Κώστας Βάρναλης, «Η µάνα του Χριστού»

9 «ŸÌÔÚÊ ÌÔ, Î Ï, ÁÏ ÎÈ apple ÙÚ» EIMENA A O THN I TOPIA Καλλιόπη Σφαέλλου, «Το ξύλινο άλογο» Νώντας Έλατος, «Ένας περίπατος στην πόλη» Ρήγας Βελεστινλής, «Θούριος» ηµοτικό τραγούδι, «Το µικρό κλεφτόπουλο» ιονύσιος Σολωµός, «Ελεύθεροι πολιορκηµένοι» Κώστας Καρυωτάκης, «Ο ιάκος» Άλκη Ζέη, «Οι Γερµανοί και οι πρόκες» Λιλίκα Νάκου, «Ο Τζοβάνι» Μάρω ούκα, «Εδώ Πολυτεχνείο...» ηµήτρης Ραβάνης-Ρεντής, «Χαρµόσυνο γεγονός» Μαρία Πυλιώτου, «Χαρούµενοι χαρταετοί» Κυριάκος Χαραλαµπίδης, «Αιγιαλούσα» «YÁÂÈ ÌÔ, appleïô ÙË ÌÔ» EIMENA IA THN Y EIA KAI TON A HTI MO Ευγένιος Τριβιζάς, «Η όνα Τερηδόνα» Σοφία Ζαραµπούκα, «Ο ωραίος αρείος» Τζιάνι Ροντάρι, «Ο µαύρος ήλιος» Μάρω Λοΐζου, «Η Κατερίνα και ο Αόρατος στο σκοτάδι» Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου, «Η αιµοδοσία» Γρηγόριος Ξενόπουλος, «Ο πονόδοντος του Γκρινιάρη» Παντελής Καλιότσος, «Ένας αλλιώτικος ποδοσφαιρικός αγώνας» Αγγελική Βαρελλά, «Σπύρος Λούης» «ÊÙÈ Íˆ Ó Ó ÎfiÛÌÔ appleô Ù appleôù  ı ÙÔ Ï appleâè» EIMENA IA THN KOINøNIA Οδυσσέας Ελύτης, «Ο γλάρος» Λίτσα Ψαραύτη, «Το περιβόλι του Σαµίχ» Γιώργος-Μενέλαος Μαρίνος, «Το τραγούδι του κλόουν» Φωτεινή Φραγκούλη, «Παππούς και εγγονή» Ναζίµ Χικµέτ, «Ας δώσουµε τον κόσµο στα παιδιά» «ªÂ appleúôôúèûìfi ÙËÓ ÂapplefiÌÂÓË ÈÏÈÂÙ...» EIMENA IA THN TEXNO O IA KAI THN E I THMONIKH ºANTA IA Ρόαλντ Νταλ, «Η τρεχάλα» Ιούλιος Βερν, «Περίπατος στο βυθό της θάλασσας» Ντιντιέ Λεβύ, «Άντζελµαν» Κίρα Σίνου, «Συνάντηση στο διάστηµα» BIB IO PAºIKO HMEIøMA

10 «Û Ó Ù ÓıË ÛÙËÓ appleô È ÛÔ, ÛÙÚ Á ÌÈÛÂ Ô ÁÈ Ïfi» Œ Á Á ª ÁÈÛÛ ÎÈ Ù apple Ù apple ÙÔ Ú ÎÈ ÓÙÔ Î È ÚÂ Î È ÌÈ Î È Ê Ì ÛÙ ÚÔ Ù Û ÓÓÂÊ. O ÛÛ Ï ÙË

11 Μάνος Κοντολέων Το πορτοκάλι και µια ηλιαχτίδα ταν, κάποτε, µια µικρή ηλιαχτίδα. Μικρή, µα πολυταξιδεµένη. Και πού δεν είχε πάει! Είχε ταξιδέψει µέχρι τα πιο µακρινά αστέρια. Είχε διασχίσει το διάστηµα σκαρφαλωµένη πάνω σε βιαστικούς γαλαξίες. Μα πάντα γυρνούσε πίσω. Στη ζεστή αγκαλιά του ήλιου. Ώσπου µια µέρα αποφάσισε να έρθει στη Γη. Και ήρθε. Έπαιξε µε τα κύµατα. Κρύφτηκε µέσα στα σκοτεινά φυλλώµατα των δέντρων. ροσίστηκε στα νερά των ποταµών. Κουβέντιασε, καθισµένη πάνω στα πέταλα µιας µαργαρίτας, µε τις µέλισσες και τις πεταλούδες. Ακούµπησε πάνω στις φτερούγες ενός αηδονιού και τραγούδησε µαζί του. Και οι µέρες περνούσαν. «Πότε θα γυρίσεις πίσω;», τη ρωτούσε ο ήλιος. «Αχ, είναι όµορφη η Γη!», του απαντούσε εκείνη. «Άσε µε να µείνω για πάντα!». O ήλιος δεν της το χάλασε το χατίρι. «Μείνε!», της είπε. Κι η ηλιαχτίδα, χαρούµενη, άρχισε να ψάχνει να βρει το πού θα έστηνε το νέο σπιτικό της. Έψαξε εκεί που φυτρώνουν τα λουλούδια. Κι εκεί που υψώνονται τα πεύκα. Εκεί που κοιµούνται τα ελάφια. Εκεί που ξεδιψούνε τα πουλιά. Παντού ήταν όµορφα! Ποιο µέρος να πρωτοδιαλέξει; Ώσπου µια µέρα συνάντησε ένα δέντρο. Μικρό ήταν. Μα είχε καταπράσινα φύλλα, µε όµορφη µυρωδιά. Είχε και κάτι ολοστρόγγυλους καρπούς, που κρεµόντουσαν από τα κλαδιά του. Κάτω από τη φλούδα τους κι αυτή µυρωδάτη ήταν η ηλιαχτίδα άκουσε τους χυµούς να την προσκαλούνε: «Σ εµάς µείνε!», είπαν. «Σ αυτό το πορτοκάλι!». Κι έτσι έκανε. Από τότε είναι που το πορτοκάλι έχει αυτό το λαµπερό χρώµα. Όταν το πιάνεις στα χέρια σου, λες και κρατάς τον ήλιο. Ίδια µ αυτόν λάµπει. 10

12 Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ 1. ËÏÈ Ù ÙÔ ÎÂÈÌ ÓÔ Ì Ù ÍÈ Â ÂÈ ÛÙË ÁË. K Ùˆ Ï appleô Ì ÌÈ ÂÈÎfiÓ Ì ÓÙ Ó ÎÏ ÛÂÈ ÙÔ ÊˆÙfi. OÈ ËÏÈ Ù Â ÙË ÂÈÎfiÓ Ù Ù ÍÈ Â Ô Ó ÛÙË ı Ï ÛÛ. ËÙ Ì ÁÈ Ù Ù Í È ÙˆÓ Ô ËÏÈ Ù ˆÓ. 2. ÙËÓ ÈÛÙÔÚ Ì ÙÔ appleôúùôî ÏÈ apple Ú ÙÔ Ï ÌappleÂÚfi ÙÔ ÚÒÌ applefi ÙËÓ ËÏÈ Ù. Ú ÊÔ Ì ÙË ÈÎ Ì ÌÈÎÚ ÈÛÙÔÚ ÁÈ ÙÔ ÚÒÌ ÙË ÓÙÔÌ Ù, ÙÔ Ì ÏÔ ÙË apple Ù Ù. 3. ÎÔ Ì ÙÔ ÙÚ ÁÔ È ÙÔ ÎÔ appleô ÚÁÔ «ÏÈ ÌÔ» (ÛÙ ÔÈ Ó ÈÙÛÔappleÔ ÏÔ, ÎÔ appleô ÚÁÔ ). º ÓÙ fiì ÛÙ ÙÔ Ô Î È ÙÔ ˆÁÚ - Ê Ô Ì Ì ÚÒÌ Ù. Μάνος Κοντολέων (Αθήνα 1946) Oι ηλιαχτίδες ταξιδεύουν (φωτογραφία: Pωµύλος Παρίσης) Γράφει πεζογραφία για παιδιά και για µεγάλους. Επίσης, ασχολείται µε την κριτική του βιβλίου. Τα θέµατα των βιβλίων του αναφέρονται στις οικογενειακές σχέσεις και στα καθηµερινά προβλήµατα του ανθρώπου. Μερικά από τα έργα του: Κάποτε στην Ποντικούπολη, Ο Φωκίων ήταν ελάφι, Ο σκύλος... θα δείξει, Οι κάλτσες µε τα δώρα, Ο αδερφός της Ασπασίας, οµήνικος. Πρόταση για διάβασµα Ευγένιος Τριβιζάς, Ο ήλιος της Λίζας, εκδ. Κέδρος. 11

13 Λέο Μπουσκάλια Η πτώση του φύλλου που το έλεγαν Φρέντυ γεµάτους φύλλα απαλός ήχος από την κίνηση των φύλλων δυνατό χτύπηµα του αέρα δυνατά χτυπήµατα HΆνοιξη είχε περάσει. Το ίδιο και το Καλοκαίρι. Το φύλλο που το έλεγαν Φρέντυ είχε µεγαλώσει. Είχε εµφανιστεί για πρώτη φορά την Άνοιξη σαν ένας µικρός βλαστός σ ένα µεγάλο κλωνάρι στην κορυφή ενός πανύψηλου δέντρου. Του Φρέντυ του άρεσε που ήταν φύλλο. Αγαπούσε το κλωνάρι του, τους ανάλαφρους φυλλωτούς φίλους του, τη θέση του ψηλά στον ουρανό, το θρόισµα που έφερνε ο άνεµος, τις ηλιαχτίδες που τον ζέσταιναν, το φεγγάρι που τον σκέπαζε µε απαλές, άσπρες σκιές. Ο Φρέντυ συµπαθούσε ιδιαίτερα τους ηλικιωµένους. Κάθονταν πολύ ήσυχα πάνω στο γρασίδι και περνούσαν εκεί την ώρα τους σχεδόν ακίνητοι. Μιλούσαν ψιθυριστά για τα περασµένα. Και τα παιδιά ήταν επίσης διασκεδαστικά, παρ όλο που ορισµένες φορές χάραζαν τα ονόµατά τους στον κορµό του δέντρου και έσκιζαν τις φλούδες του. Ήταν, ωστόσο, διασκεδαστικό να τα βλέπεις να τρέχουν αδιάκοπα και να γελούν τόσο πολύ. Όµως, το Καλοκαίρι του Φρέντυ πέρασε γρήγορα. Μια µέρα, ένα πολύ παράξενο πράγµα συνέβηκε. Η ίδια αύρα, το ίδιο αεράκι, που σε άλλη εποχή έκανε τα φύλλα να χορεύουν ανάλαφρα, τώρα τα φυσούσε δυνατά πάνω στο κοτσάνι τους και τα τράνταζε αγριεµένα. Μερικά φύλλα δεν άντεξαν το ανεµόδαρµα, κόπηκαν από τα κλαράκια τους και βρέθηκαν να πετούν ψηλά στον αέρα. Στο τέλος, έπεφταν µαλακά πάνω στη γη. Ο Φρέντυ πρόσεξε ότι τ άλλα φύλλα συνέχισαν να πέφτουν. «Θα ήρθε η ώρα τους», σκέφτηκε. Είδε, µάλιστα, ότι µερικά φύλλα αντιστέκονταν για λίγο στις ριπές του ανέµου πριν πέσουν. Άλλα πάλι αφήνονταν να κοπούν από το κλωνάρι τους µε το πρώτο φύσηµα του ανέµου κι έπεφταν απαλά στη γη. Γρήγορα το δέντρο έµεινε σχεδόν γυµνό. 12

14 Τώρα ο Φρέντυ ήταν ολοµόναχος, το µόνο φύλλο που είχε αποµείνει στο κλαδί. Τα χαράµατα ο άνεµος πήρε τον Φρέντυ από το κλωνάρι του. Καθόλου δεν πόνεσε. Ένιωσε να πλέει ήρεµα, απαλά και αθόρυβα µέσα στο κενό, όλο προς τα κάτω. Ο Φρέντυ έπεσε πάνω σ ένα σωρό από χιόνι. Κατά κάποιο τρόπο ένιωσε να είναι µαλακά, ακόµα και ζεστά. Σ αυτή τη νέα του θέση ήταν πιο άνετα από κάθε άλλη φορά. Έκλεισε τα µάτια του και κοιµήθηκε. εν ήξερε ότι ο ξερός και άχρηστος εαυτός του, όπως τον νόµιζε τώρα, θα γινόταν ένα µε το νερό και θα χρησίµευε να γίνει το δέντρο πιο δυνατό. Πιο πολύ απ όλα, δεν ήξερε ότι εκεί, κοιµισµένα µέσα στο δέντρο και τη γη, υπήρχαν κιόλας σχέδια για να βγουν νέα φύλλα την Άνοιξη. ο ξεραµένος 13

15 Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ 1. Óˆ ÛÙÔ ÓÙÚÔ ÙÔ ºÚ ÓÙ Â Â ÙË ÊˆÏÈ ÙÔ Ó appleô Ï. ŸÙ Ó ÁÂÓÓ ıëî Ó Ù ÌÈÎÚ ÙÔ, ÙÔ ÈËÁ ıëîâ ÙËÓ ÈÛÙÔÚ ÙÔ Ê ÏÏÔ appleô ÙÔ ÏÂÁ Ó ºÚ ÓÙ. È Ó ÙÔ Â appleâ; 2. Ô Ì ÙËÓ ÈÛÙÔÚ ÙÔ ºÚ ÓÙ ÚËÛÈÌÔappleÔÈÒÓÙ ÙÔ ÛÒÌ, ÙËÓ Î ÓËÛË Î È ÙËÓ ÎÊÚ Û Ì. 3. º ÓÙ ÔÌ È ÙÔ ºÚ ÓÙ Û Πıâ ÂappleÔ. ª  ˆ ˆÁÚ Ê ˆ Ê ÏÏ È ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ ÓÙÚˆÓ Î È ÊÙÈ Óˆ ÌÈ Û ÓÂÈÎfiÓ (ÎÔÏ ). Λέο Μπουσκάλια (Λος Άντζελες ) Καθηγητής της Παιδαγωγικής και της Ψυχολογίας στο Πανεπιστή- µιο της Νότιας Καλιφόρνιας έχει γράψει πολλά βιβλία που αναφέρονται στις ανθρώπινες σχέσεις, στη δύναµη των ανθρώπινων συναισθηµάτων, και ειδικότερα της αγάπης. Τα πιο γνωστά βιβλία του είναι: Να ζεις, ν αγαπάς και να µαθαίνεις, Λεωφορείο 9 για τον Παράδεισο, Ν αγαπάµε ο ένας τον άλλο, Η πτώση του φύλλου που το έλεγαν Φρέντυ. Προτάσεις για διάβασµα Μάρω Λοΐζου, Ο αθάνατος γαϊδαράκος, εκδ. Πατάκη. Ιβάν Τουργκένιεφ, Αχ, κυνηγέ... κυνηγέ, εκδ. Παπαδόπουλος. Nικόλαος Λύτρας ( ), Tο γαϊδουράκι 14

16 Ντάιαν Σέλντον Το τραγούδι της φάλαινας Hγιαγιά είπε µια ιστορία στη Λίλη. «Μια φορά κι έναν καιρό», άρχισε, «ο ωκεανός ήταν γεµάτος φάλαινες. Φάλαινες µεγάλες σαν τους λόφους κι ήρεµες σαν το φεγγάρι. Ήταν τα πιο θαυµαστά πλάσµατα στον κόσµο». Η Λίλη σκαρφάλωσε στα γόνατα της γιαγιάς της. «Συνήθιζα να κάθοµαι στην άκρη της προβλήτας, περιµένοντας να ακούσω τις φάλαινες», συνέχισε η γιαγιά. «Μερικές φορές καθόµουνα εκεί όλη την ηµέρα κι όλη τη νύχτα. Και τότε, εντελώς ξαφνικά, τις έβλεπα να ρχονται από πολύ µακριά. Έσκιζαν το νερό, σαν να χόρευαν». «Μα πώς ήξεραν ότι ήσουνα εκεί, γιαγιά;», ρώτησε η Λίλη. «Πώς σε έβρισκαν;». Η γιαγιά χαµογέλασε. «Α, µα πρέπει να έχεις πάντα µαζί σου κάτι ξεχωριστό. Ένα τέλειο κοχύλι ή µια όµορφη πέτρα. Και αν οι φάλαινες σε συµπαθήσουν, θα πάρουν το δώρο σου και θα σου δώσουν κι εκείνες το δικό τους». «Και τι µπορούσαν να σου δώσουνε, γιαγιά;», ρώτησε η Λίλη. «Τι σου χάρισαν οι φάλαινες;». Η γιαγιά αναστέναξε. «Μια δυο φορές», ψιθύρισε, «µια δυο φορές µονάχα τις άκουσα να τραγουδάνε». Ο θείος Φρειδερίκος µπήκε φουριόζος στο δωµάτιο. «εν είσαι τίποτα άλλο παρά µια παράξενη γριά!», είπε θυµωµένος. «Οι φάλαινες ήταν πολύ σηµαντικές για το κρέας τους, τα κόκαλά τους και για το λίπος τους. Αν πρέπει να πεις κάτι στη Λίλη, οπωσδήποτε, πες της τουλάχιστον κάτι χρήσιµο. Μην της γεµίζεις το κεφάλι µε ανοησίες. Άκου, φάλαινες που τραγουδάνε!». «Υπήρχαν φάλαινες εδώ, εκατοµµύρια χρόνια πριν εµφανιστούν τα πλοία και οι πόλεις, ή ακόµα και οι άνθρωποι των σπηλαίων», 15

17 άκουσε προσεχτικά συνέχισε η γιαγιά της Λίλης. «Οι άνθρωποι συνήθιζαν να λένε πως είχαν κάτι µαγικό». «Οι άνθρωποι συνήθιζαν να τις τρώνε και να τις βράζουν, για να πάρουν το λίπος», µουρµούρισε ο θείος Φρειδερίκος. Μετά τους γύρισε την πλάτη και βγήκε έξω στον κήπο. Η Λίλη ονειρεύτηκε τις φάλαινες. Ήταν θεόρατες σαν τα βουνά µέσα στα όνειρά της, πιο γαλάζιες κι απ τον ουρανό. Τις άκουσε να τραγουδάνε µέσα στα όνειρά της, οι φωνές τους ήταν ολόιδιες µε του ανέµου. Πήδηξαν έξω απ το νερό µέσα στα όνειρά της και τη φώναξαν µε το όνοµά της. Το επόµενο πρωί η Λίλη πήγε µια βόλτα µέχρι τον ωκεανό. Πήγε εκεί, όπου κανένας δεν ψάρευε ή κολυµπούσε, ούτε άραζαν βαρκούλες. Περπάτησε µέχρι την άκρη της παλιάς προβλήτας. Η θάλασσα ήταν γαλήνια, ακίνητη σχεδόν. Έβγαλε ένα κίτρινο λουλούδι από την τσέπη της και το πέταξε στο νερό. «Αυτό είναι για σας», φώναξε. Η Λίλη κάθισε στην άκρη της προβλήτας και περίµενε. Περίµενε όλο το πρωί και όλο το απόγευµα. Και τότε, καθώς έπεφτε το σούρουπο, ο θείος Φρειδερίκος κατέβηκε από τους λόφους για να τη βρει. «Φτάνουν πια οι ανοησίες», της είπε. «Γύρισε σπίτι. ε θα σε αφήσω να περάσεις ονειροπολώντας ολόκληρη τη ζωή σου». Εκείνη τη νύχτα, η Λίλη ξύπνησε απότοµα. Το φως του φεγγαριού έλουζε το δωµάτιο. Ανασηκώθηκε και αφουγκράστηκε. Στο σπίτι επικρατούσε απόλυτη ησυχία. Κατέβηκε από το κρεβάτι και πλησίασε το παράθυρο. Κάτι ακουγόταν από µακριά, πέρα από τους λόφους. Βγήκε γρήγορα έξω κι άρχισε να τρέχει προς την παραλία. Η καρδιά της κόντευε να σπάσει, όταν έφθασε στη θάλασσα. Κι εκεί, πελώριες µέσα στον ωκεανό, βρισκόντουσαν οι φάλαινες. Πηδούσαν και στριφογύριζαν, σα να χόρευαν στο φως του φεγγαριού. Το τραγούδι τους γέµιζε τη νύχτα. 16

18 Η Λίλη είδε το κίτρινο λουλούδι της να χορεύει κι αυτό πάνω στον αφρό. Πέρασαν πολλά λεπτά, µπορεί και ώρες. Ξαφνικά, η Λίλη ένιωσε το παγωµένο αεράκι να διαπερνά το νυχτικό της, να χουν ξυλιάσει τα γυµνά της πόδια. Ανατρίχιασε κι έτριψε τα µάτια της. Κι ύστερα ο ωκεανός ήταν ακίνητος ξανά κι η νύχτα σκοτεινή και ήσυχη. Νόµιζε πως ονειρευόταν. Σηκώθηκε όρθια και πήρε το δρόµο τού γυρισµού. Και τότε, από πολύ, πολύ µακριά, καθώς ο άνεµος ανάσαινε, άκουσε, «Λίλη! Λίλη!». Οι φάλαινες φώναζαν το όνοµά της. 17

19 Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ Mεγάπτερη φάλαινα (επεξεργασία:. Παρίση) 1. ÈÚÈ fiì ÛÙ Û ٠ÛÛÂÚÈ ÔÌ Â. ıâìè applefi Ù ÁÚ ÊÂÈ Ó ÁÚ ÌÌ ÛÙÈ Ê Ï ÈÓ ÂÎ Ì ÚÔ ÙË ÏË. È Ô Ì fiïôè Ì ÙÔ appleâúèâ fiìâóô ÙˆÓ apple Ú ÍÂÓˆÓ ÙÒÓ ÂappleÈÛÙÔÏÒÓ. 2. ÃÚËÛÈÌÔappleÔÈÒÓÙ Ì ÁÓËÙfiʈÓÔ, apple ÚÓÔ ÌÂ Û Ó ÓÙ ÍË applefi ÙÔ ıâ Ô ÙË ÏË. Ô ËÙ ÌÂ Ó Ì ÂÍËÁ ÛÂÈ ÙÈ applefi ÂÈ ÙÔ Û ÂÙÈÎ Ì ÙÈ Ê Ï ÈÓÂ Î È ÂÌ ÙÈ Û ËÙ Ì ÛÙËÓ Ù ÍË. 3. ËÌ Ù Ô Ì ÙÔ appleâú ÁÚ ÌÌ ÌÈ ÌÂÁ ÏË Ê Ï ÈÓ, ÙÔ ÁÂÌ Ô Ì Ì ÂÈÎfiÓÂ, appleôûapple ÛÌ Ù ÂÊËÌÂÚ ˆÓ, ÚıÚ appleâúèô ÈÎÒÓ ÔÙÈ appleôùâ ÏÏÔ appleô Ó ÂÈ ı Ì Ù Ò Ù ÔappleÔ ÎÈÓ ÓÂ Ô Ó Ó ÂÍ Ê ÓÈÛÙÔ Ó. È Î Ï ÙÂÚË ÂÓËÌ ÚˆÛË ÌappleÔÚÔ ÌÂ Ó Û ÓÂÚÁ ÛÙÔ ÌÂ Î È Ì ÔÈÎÔÏÔÁÈÎ ÔÚÁ ÓÒÛÂÈ, ÁÈ Ó Ì ÛÙ ÏÔ Ó ÓÙ appleô ÏÈÎfi. Ντάιαν Σέλντον Αγγλίδα συγγραφέας. Γράφει βιβλία για παιδιά και εφήβους. Μερικά έργα της: Η Κλάρα και ο Μπάστερ χορεύουν στο φεγγάρι, Κάτω απ το φεγγάρι, Ο πλανήτης της Τζάνετ. Πρόταση για διάβασµα Ευγένιος Τριβιζάς, Η λαίµαργη φάλαινα, εκδ. Κέδρος. 18

20 Ζωή Βαλάση Όπου η Τρελούτσικη γίνεται ένας ήλιος αρµυρός, ήλιος θαλασσινός Hαχτιδούλα φτερούγισε πάνω στο κύµα. Όµορφος που ναι ο γιαλός! θαύµασε. Όµορφος που ναι ο Μάης! της αποκρίθηκε το σγουρό κύµα. Έλα µαζί µου, του είπε η αχτίδα. Θα σε σεργιανίσω στα τριαντάφυλλα και στα σπαρτά, θα σε φιλέψω κεράσια και µέλι. Έλα µαζί µου, της είπε το κύµα. Θα σε πάω στις βουλιαγµένες πολιτείες και στα πέτρινα καράβια. Η Τρελούτσικη κοντοστάθηκε µαγεµένη. Έλα, της ξανάπε το κύµα. Κατέβα λίγο και στο δικό µας κόσµο. Εδώ κάτω είναι κρύο και σκοτεινιά. Ούτε φως ούτε παραµύθια. Έλα να φτιάξουµε έναν ήλιο, έναν ήλιο δικό µας, αρµυρό, ήλιο θαλασσινό Η ηλιαχτίδα κοίταξε τα βουνά, τις πολιτείες και τον ουρανό. Τα βουνά ονειρεύονταν, οι πολιτείες κουβεντιάζανε, ο ουρανός ήταν χρυσός, γεµάτος Άνοιξη και ηλιαχτίδες. Εδώ δε µε χρειάζονται, µουρµούρισε η Τρελούτσικη. Κι ύστερα φώναξε του Ήλιου: Ήλιε µου, άσε µε να κατεβώ στη θάλασσα, παρέα µε το φιλαράκο µου το κύµα. Θα σεργιανίσουµε στις βουλιαγµένες πολιτείες και θα ζεστάνουµε τα πέτρινα καράβια! Να πας, κορούλα µου, είπε ο Ήλιος. Όχι! φώναξε ο αέρας. ε θα σ αφήσω να φύγεις. Είσαι παιδί δικό µας. ε θα πας στη θάλασσα! Σε παρακαλώ, κυρ αέρα µου, είπε και το κύµα. ώσε µας την η- λιαχτίδα και ζήτα ό,τι θες. Καλά θα δούµε Ώσπου να δύσει ο ήλιος θα σας απαντήσω. Η Τρελούτσικη και το κύµα χαµογέλασαν. Θα ζεστάνουµε την άµµο και θ ανθίζουν ρόδα κι ανεµώνες, είπε το κύµα. 19

21

22 Θα φωτίσουµε την άβυσσο και θα γνωριστούνε τα ψάρια και θα γίνουν φίλοι, είπε η ηλιαχτίδα. Θα στολίσουµε µε σπίθες τα θαλασσινά κοράλια, είπε το κύµα. Θα νανουρίσουµε µε παραµύθια τα µικρά χταπόδια, µουρµούρισε η αχτιδούλα. Θα ναι ωραία, ψιθύρισε η θάλασσα. Μα, σαν έφτασε το δειλινό και πριν πέσει το σκοτάδι, ο αέρας είπε: Κάναµε συµβούλιο µε τ άλλα πλάσµατα της φύσης κι αποφασίσαµε να µην αφήσουµε την ηλιαχτίδα να φύγει Αυτό είναι άδικο! φώναξε η Τρελούτσικη. Η θάλασσα µ έχει α- νάγκη. εκτός αν, συνέχισε ο αέρας, εκτός αν ένα πλάσµα της θάλασσας έρθει σε µας! Σώπασε η θάλασσα. Σώπασε η αχτιδούλα. Ο Ήλιος κούνησε το κεφάλι του. Μια Τρελούτσικη ηλιαχτίδα µπορούσε να πάει στη θάλασσα. Μια Τρελούτσικη ηλιαχτίδα µπορούσε να πάει παντού. Μα ποιο θαλασσινό θα άφηνε το νερό και την αρµύρα; Εγώ! είπε το σγουρό κύµα. Εγώ θ ανέβω στον ουρανό. Γοργά γοργά η θάλασσα το πλυνε, το στόλισε, το φίλησε και το στειλε στη µαγική σπηλιά που ναι καταµεσής στο πέλαγο. Γοργά γοργά ο Ήλιος στόλισε την Τρελούτσικη, τη φίλησε και την έστειλε στη µαγική σπηλιά που ναι καµωµένη από αλάτι και κοχύλια. Κι από κει, αφού γλυκοφιλήθηκαν κι ορκίστηκαν πάντα ν αγαπιούνται, το κύµα κι η αχτίδα, χώρισαν. Το κύµα έγινε σύννεφο κι ανέβηκε στον ουρανό. Κι η Τρελούτσικη βούτηξε στη θάλασσα κι έγινε ένας µικρός ήλιος µε πουκαµισάκι από αλάτι κι αφρό, ήλιος αρµυρός, να φωτίζει τα ψαράκια, να οµορφαίνει τα θαλασσινά λουλούδια, να λέει παραµύθια για τα δελφίνια και τα φεγγαρόψαρα. το µεγάλο βάθος 21

23 Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ 1. «Ó ÓÔ Ú ÛÔ Ì Ì apple Ú Ì ıè Ù ÌÈÎÚ Ù applefi È, ÌÔ ÚÌÔ ÚÈÛÂ Ë ÙÈ Ô Ï»: Óı ÛÙÂ Î È ÛÂÈ, Ì Ì ÙËÓ ÙÈ Ô Ï, Ó Ó - ÓÔ ÚÈÛÌ ÁÈ Ù Ù applefi È. Ïfi ı Ù Ó Ó apple ÚÂÙÂ Î È Ï ÍÂÈ Ì Û applefi ÙÔ ÈÔ ÙÔ Î ÌÂÓÔ. 2. ªappleÔÚ ÙÂ Ó Û ËÙ ÛÂÙ ÁÈ ıèûì Ó appleôïèùâ Â, ÊÔ appleúòù ÓÙÏ ÛÂÙ appleïëúôêôú  applefi ÙË Ì ıôïôá applefi ÙÔappleÈÎ apple Ú fiûâè ÙË ÏÏ. 3. µúâ Ù ÏÈÎfi ( ˆÁÚ ÊÈÎÔ apple Ó ÎÂ, ÙÚ ÁÔ È, appleôè Ì Ù, Ì ıô, ÂÈÎfiÓ Ú- ÈÔÏÔÁÈÎÔ appleâúèâ ÔÌ ÓÔ Î.Ù.Ï.) ÁÈ ÙÔ ÚË Â Î È ÙÈ ÔÓÔÌ Û Â ÙÔ applefi ÙËÓ Ú ÈfiÙËÙ ˆ Û ÌÂÚ. Ζωή Βαλάση (Αθήνα 1945) Σπούδασε νοµικά. Έχει γράψει παραµύθια, διηγήµατα και θεατρικά έργα. Ασχολείται και µε την κριτική του παιδικού βιβλίου. Στα έργα της εµπνέεται από τους θρύλους και τις παραδόσεις του λαού µας. Μερικά από αυτά είναι: Ιστορίες του ασηµένιου δάσους, Η επανάσταση των παραµυθιών, Ο κήπος των µεταµορφώσεων, Ο κλέφτης των µαργαριταριών, Σχολείο παιχνιδιών. Πρόταση για διάβασµα Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου, Η οικογένεια του ήλιου, εκδ. Πατάκη. 22

24 Μαριανίνα Κριεζή Ρεγγίνα Καπετανάκη Έκτακτα µέτρα στη Λιλιπούπολη για το νέφος O δήµαρχος Χαρχούδας δεν ενδιαφέρεται πραγµατικά για τη Λιλιπούπολη. Το συµφέρον του είναι πάνω απ όλα. Ο Πρίγκιπας, µορφω- µένος συνεργάτης και ακόλουθός του, είναι το ίδιο πονηρός και υποκριτής. Ο Σιδεροµάσας, µια µηχανή ανακύκλωσης, έπειτα από µια κλοτσιά του δηµάρχου για την κακή της απόδοση, και ύστερα από µια έκρηξη, καταστρέφεται και το νέφος κατακλύζει τη Λιλιπούπολη. ηµοσιογράφος Μπρίνης: Εδώ Λιλιπούπολη, εδώ Λιλιπούπολη. Σας µιλάει ο δηµοσιογράφος Μπρίνης. Γεια σας παιδιά! Τίποτα δε σκιάζει τον ασυννέφιαστο µπλε ουρανό της Λιλιπούπολης. Τίποτα δε σκιάζει την υγεία, την ευτυχία και την αισιοδοξία µας. Όλοι οι Λιλιπουπολίτες δουλεύουν, παίζουνε ή πάνε περίπατο µε το χα- µόγελο στα χείλη. Ακόµα και ο δήµαρχος της Λιλιπούπολης Χαρχούδας επιτέλους πρόκοψε. Μαζί µε τον αχώριστο φίλο του τον Πρίγκιπα έχουν ξεχυθεί στους δρόµους και µαζεύουν τα σκουπίδια. Χαρχούδας: [βήχουν] Τι µαύρο σύννεφο είναι αυτό; Σκέπασε το νοτιά, όλη τη Λιλιπούπολη. Πρίγκιπας: Στα λεγα εγώ, Χαρχούδα, στα λεγα εγώ πως ο Σιδερο- µάσας χωρίς φίλτρο είναι επικίνδυνος. Χαρχούδας: Θα σε πνίξω, βρε! Πού είσαι να σε πνίξω πια; Να ησυχάσω από σένα και τις ιδέες σου, που µου χουν καταστρέψει τη 23

25 µε αγωνία καταστρέφατε ζωή. Πού είσαι λέω; [βήχουν] Σκοτείνιασε και δε σε βλέπω. Τσούζουνε τα µάτια µου. Πρίγκιπας: Αντί να ψάχνεις εµένα [βήχει], ψάξε καλύτερα δρόµο να ξεφύγουµε και κρυψώνα να κρυφτούµε [βήχει], να εξαφανιστούµε πριν το πάρουν οι άλλοι µυρωδιά πως εµείς δηµιουργήσαµε το νέφος [βήχει], γιατί θα µας γδάρουνε ζωντανούς. ηµοσιογράφος Μπρίνης: Εδώ Λιλιπούπολη, εδώ Λιλιπούπολη. Σας µιλάει ο δηµοσιογράφος Μπρίνης. Γεια σας παιδιά. Τι γεια σας, που µας πλάκωσε το σύννεφο. Παπαγάλος: Θα σκάσω, πνίγοµαι. Μπαίνει το νέφος από τις χαραµάδες µπαίνει. ηµοσιογράφος Μπρίνης: Ακριβώς, αγαπητοί ακροατές. Από στιγµή σε στιγµή θα βρεθούµε αγκαλιά µε το νέφος. ήµαρχε Χαρχούδα, δήµαρχε Χαρχούδα, ξύπνα. Χαρχούδας: Τι έγινε, ρε παιδιά, µας πιάσανε; ηµοσιογράφος Μπρίνης: ήµαρχε Χαρχούδα, οι κάτοικοι της Λιλιπούπολης περιµένουν εναγωνίως κάποια λύση. Χαρχούδας: Α, για το νέφος πρόκειται; Φέρε εδώ το µικρόφωνο. Λιλιπουπολίτες, Λιλιπουπολίτισσες, τόσα χρόνια ρηµάζατε τη φύση κι όποιον πάρει το νέφος. Ου να χαθείτε, να χαθείτε! Την κάνατε τη Λιλιπούπολη σαν τα µούτρα σας, αλλά ως γνωστόν ο Χαρχούδας είναι µεγαλόψυχος. Γι αυτό σας συγχωρώ και σας τα απαγορεύω όλα. Απαγορεύεται να ανάβετε καλοριφέρ, τζάκια, σόµπες, κεριά και σπίρτα. Απαγορεύεται να τρέχετε µε τα πατίνια και να σηκώνετε σκόνη. 24

26 Απαγορεύεται να πετάτε στρακαστρούκες άµα δεν είναι γιορτή. Επίσης, απαγορεύεται να τηγανίζετε ψάρια, για να µη µεγαλώσει το νέφος, διότι τώρα τι είναι, ένα συννεφάκι είναι εκεί χάµω, θα το συνηθίσετε. Γι αυτό µη µε πιέζετε άλλο. Είναι ώρα κοινής ησυχίας [χασµουριέται]. Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ 1. ËÙ ÛÙ ÁÈ ÙÈ appleúôù ÛÂÈ ÙÔ ËÌ Ú Ô Ã Ú Ô Î È Ì Û applefi Ù appleúôûapple ı ÛÙÂ Ó appleâúèáú ÂÙ ÙÔ Ú ÎÙ Ú ÙÔ. 2. ÎÔ Ì ÙËÓ appleúòùë appleïâ Ú ÙÔ ÛÎÔ Ò ÈÏÈappleÔ appleôïë («ª Û, È ÂÚÔÌ Û» Î È «Ô Ó ÊÔ») Î È ÙÚ ÁÔ Ì ٠ÙÚ ÁÔ È ÙÔ. Μαριανίνα Κριεζή Γεννήθηκε στην Αθήνα. Είναι στιχουργός, παραγωγός ραδιοφωνικών εκποµπών και συγγραφέας βιβλίων για µικρά παιδιά. Μερικά από τα έργα της είναι: Aχ, γιατί να είµαι γάτα!, Είµαι ένας βάτραχος µικρούλης ο Εµµανουήλ Α. Μπακακούλης, Μια τίγρη φοβερή, φοβερή και τροµερή! Ρεγγίνα Καπετανάκη Είναι χορογράφος και σκηνοθέτρια. ιδάσκει µιούζικαλ και χορό στη ραµατική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου. Πρόταση για διάβασµα Σοφία Ζαραµπούκα, Το Βρωµοχώρι, εκδ. Κέδρος. 25

27 Νίκος Γκάτσος Ο εφιάλτης της Περσεφόνης αρωµατικά φυτά εργοστάσιο µε µεγάλου ύψους καµίνια αυτοί που µυούσαν στα Eλευσίνια µυστήρια µεταλλικές πλάκες E κεί που φύτρωνε φλησκούνι κι άγρια µέντα κι έβγαζε η γη το πρώτο της κυκλάµινο τώρα χωριάτες παζαρεύουν τα τσιµέντα και τα πουλιά πέφτουν νεκρά στην υψικάµινο. Εκεί που σµίγανε τα χέρια τους οι µύστες ευλαβικά πριν µπουν στο τελεστήριο τώρα πετάνε τ αποτσίγαρα οι τουρίστες και το καινούργιο παν να δουν διυλιστήριο. Εκεί που η θάλασσα γινόταν ευλογία κι ήταν ευχή του κάµπου τα βελάσµατα τώρα καµιόνια κουβαλάν στα ναυπηγεία άδεια κορµιά σιδερικά παιδιά κι ελάσµατα. Κοιµήσου Περσεφόνη στην αγκαλιά της γης στου κόσµου το µπαλκόνι ποτέ µην ξαναβγείς. 26

28 Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙÂ 1. Ô appleô ËÌ ÂÈ ÌÂÏÔappleÔÈËıÂ applefi ÙÔ ª ÓÔ Ã Ù È ÎÈ. ÎÔ ÌÂ ÙË ÌÔ ÛÈÎ Î È appleâèù ˆÚÈ fiì ÛÙÂ ÛÂ Ô ÔÌ Â. Ì ÙÚ ÁÔ ÙÔ Ô appleúòùô ÛÙ Ô Î ıâ ÛÙÚÔÊ Î È Ë ÏÏË ÙÔ Ô ÙÂÏÂ Ù Ô. ËÓ ÙÂÏÂ Ù ÛÙÚÔÊ ÙËÓ ÙÚ ÁÔ ÌÂ fiïôè Ì. 2. È Ù Ô appleôèëù apple Ú ÎÈÓÂ ÙËÓ ÂÚÛÂÊfiÓË Ó ÌÂ ÓÂÈ ÛÙËÓ «ÁÎ ÏÈ ÙË ÁË»; ÛÂ ÙÈ ı Î Ó ÙÂ ÁÈ Ó ÁÂÈ ÛÙÔ «Ìapple ÏÎfiÓÈ ÙÔ ÎfiÛÌÔ»; 3. apple Ú ÛÙ ÛË applefi ÙÔÓ Ú Ô ÎÚ Ù Ú (ÛÙËÓ ÂÈÎfiÓ appleï ) ÂÈÎÔÓ ÂÈ ÙËÓ Úapple - Á ÙË ÂÚÛÂÊfiÓË applefi ÙÔÓ ÏÔ ÙˆÓ. ªappleÔÚÂ ÙÂ Ó ÚÂ ÙÂ appleïëúôêôú Â applefi ÙË Ì ıôïôá ÁÈ ÙÔ ı Ì Ùfi; 4. ÁÎÂÓÙÚÒÓÔ ÌÂ appleïëúôêôúè Îfi ÏÈÎfi ÁÈ ÙÔ apple ÚÂÏıfiÓ ÙÔ ÈÎÔ Ì ÙfiappleÔ Î È ÙÔ Û ÁÎÚ ÓÔ ÌÂ ÌÂ ÙÔ Û ÌÂÚ. H αρπαγή της Περσεφόνης Νίκος Γκάτσος (Αρκαδία Αθήνα 1992) Σηµαντικός ποιητής. Έχει γράψει στίχους για τραγούδια, που τα έχουν µελοποιήσει συνθέτες, όπως ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Σταύρος Ξαρχάκος. Από τα πιο γνωστά έργα του είναι η ποιητική συλλογή Αµοργός. Πρόταση για διάβασµα Jean Gione, Ο άνθρωπος που φύτευε δέντρα, απόδοση Κ. Πούλος, εκδ. Παπαδόπουλος. 27

29 Χρήστος Μπουλώτης Η χελωνίτσα Καρέττα-Καρέττα και το παλιό Φολκσβάγκεν Hπρώτη λέξη που ψιθύρισε η χελωνίτσα Καρέττα-Καρέττα µε το που βγήκε απ τ αυγό ήταν: «Αστέρια!!». Για την ακρίβεια, ανασηκώνοντας το κεφάλι της είπε µε θαυµασµό: «Ποπό, αστέρια!». Και τούτο γιατί γεννήθηκε στην άµµο, πλάι στ ακρογιάλι, µια καλοκαιριάτικη νύχτα µε αστροφεγγιά, που εκατοµµύρια αστέρια, µικρά, µεγάλα, µεγαλύτερα, κι ακόµη πιο µεγάλα, λαµπύριζαν ψηλά στον ουρανό, τρεµόσβηναν, σαν να της έκλειναν φιλικά το µάτι. Κι εκείνη, µαγεµένη απ την τόση οµορφιά, βάλθηκε να τα µετράει ένα ένα, χωρίς όµως να ξέρει πως είναι αµέτρητα. Έτσι αποξεχάστηκε Και να ταν µόνο αυτό! Αντί να πάρει το δρόµο ευθύς για τη θάλασσα, όπως έκαναν τ αδέλφια και τα πρώτα της ξαδέλφια που βγήκαν κι εκείνα την ίδια νύχτα απ τ αυγό, τράβηξε ακριβώς στην αντίθετη κατεύθυνση. Κι ήταν αυτό βαρύ σφάλµα, θανάσιµο που λένε οι µεγάλοι. Γιατί η µικρή Καρέττα-Καρέττα, όπως οι γονείς της κι οι παππούδες της, κι οι προπαππούδες της, αιώνες τώρα, από πάντα δηλαδή, ήταν προορισµένη να ζει στις νερένιες γειτονιές, στη θάλασσα. Εκεί θα ήταν το σπίτι της, όχι στη στεριά. Ξεγελάστηκε, αλίµονο, απ τα φανάρια των αυτοκινήτων στη µεγάλη λεωφόρο. Μπερδεύοντας το πάνω µε το κάτω, τα πέρασε κι αυτά γι αστέρια, τεράστια αστέρια. φώναξε δυνατά Έκανε όπισθεν να δει καλύτερα, να καταλάβει, κι αυτό που αντίκρισε την πληµµύρισε αναπάντεχη χαρά. «Ένα άγαλµα! εν πιστεύω στα µάτια µου! Το άγαλµα της προγιαγιάς µου, της αξιότιµης κυρίας Καρέττα-Καρέττα!», αναφώνησε. «Η σοφή προγιαγιά µου! Αχ, τι τύχη που χω απόψε!». 28

30 «Σταµάτα, επιτέλους, τις ανοησίες, χελωνίτσα», ακούστηκε µια βαριά φωνή. «εν είµαι η σοφή προγιαγιά σου. Ένα παλιό Φολκσβάγκεν είµαι. Ένα σαραβαλιασµένο αυτοκίνητο. Κι αν έµπαινες στον κόπο να µε προσέξεις λίγο καλύτερα, θα βλεπες, καλή µου, πως δε µοιάζω και τόσο µε χελώνα. Με σκαθάρι µοιάζω. Κι εσύ εσύ είσαι µια ονειροπαρµένη χελωνίτσα που λοξοδρόµησε επικίνδυνα, που πριν καλά καλά προφτάσει να βγει απ τ αυγό, θα πήγαινε αδικοχαµένη. Γιατί, κακά τα ψέµατα, µόλις έσκαγες µύτη στην άσφαλτο θα σ έκαναν λιώµα οι ρόδες». θα πατούσες 29

31

32 Η µικρή χελωνίτσα Καρέττα-Καρέττα δε χόρταινε ν ακούει και να βλέπει. Μπορεί, βέβαια, να µη σεργιάνισε στον ουρανό, µπορεί εκείνα τα πελώρια αστέρια να µην ήταν παρά φανάρια αυτοκινήτων στη µεγάλη λεωφόρο, µπορεί αυτό που νόµισε για το άγαλµα της σοφής προγιαγιάς της να ήταν ένα παλιό Φολκσβάγκεν, όµως η ατυχία της ήρθε κι έγινε τύχη Κοίτα να δεις Όλα τούτα τα παλιά αντικείµενα στην παραλία Ένας ολόκληρος κόσµος! Τι εµπειρίες κι ιστορίες! Και σκέφτηκε η χελωνίτσα πως είχε να µάθει ακόµη ένα σωρό πράγ- µατα απ το στόµα τους. Κι ύστερα σκέφτηκε φωναχτά: «Φαίνεται πως όλα τα πετούν οι άνθρωποι, άµα παλιώσουν Και γιατί τα πετούν άραγε στην παραλία;». «Α, µικρή µου χελωνίτσα», είπε µε την µπάσα φωνή του το παλιό Φολκσβάγκεν, «τώρα περνάς στα δύσκολα. Οι άνθρωποι Αλλά άσε καλύτερα Αυτό είναι µια θλιβερή ιστορία, θα παιρνε πολύ χρόνο για να σου εξηγήσω. Μόνο κοίτα καλύτερα γύρω σου και θα δεις. Κι άλλα κονσερβοκούτια, και κουτιά από κόλα λόκα κόκα κόλα ήθελα να πω και νάιλον σακούλες. Πλήθος, σου λέω! Χαµός, συνωστισµός». «Αλήθεια, σαν να έχετε δίκιο, κύριε Φολκσβάγκεν», διαπίστωσε εκείνη. «Και δε µου λέτε, κύριε Φολκσβάγκεν, έχουν όλα τους φωνή;». «Έχουν και παραέχουν. Όµως άκου τώρα προσεχτικά τι θα σου πω και βάλε το καλά στο νου σου. Αρκετά όσα είδες κι έµαθες. Καιρός να γυρίσεις στη θάλασσα. Αµέσως, τούτη τη στιγµή. Γιατί εσύ δεν είσαι φτιαγµένη για στεριά, καλό µου κοριτσάκι. Έχουν δει τα µάτια µου πολλές χελωνίτσες της γενιάς σου να χάνονται άδικα. Άλλες ξεστρατίζοντας σαν κι εσένα, κι άλλες πριν προλάβουν να βγουν απ το αυγό. Μπήζουν απρόσεκτα οι παραθεριστές τις οµπρέλες τους στην άµµο, παίζουν σαν τρελοκάτσικα ρακέτες, στήνουν τις ξαπλωτές πολυθρόνες για ηλιοθεραπεία, αυτές τις δολοφόνες σεζλόγκ, και, µ ένα κρααακ, πάνε τ αυγά, πάνε και τα Καρεττάκια-Καρεττάκια. Κάθε φορά µε γέµιζε θλίψη ο χαµός τους. Μ εσένα όµως θα πονέσω. Αχ, πολύ θα πονέσω! Πίστεψέ µε. Γιατί εσένα, µικρή µου χελωνίτσα, σε συµπάθησα, σ έβαλα στην καρδιά µου. Βιάσου λοιπόν». «Ναι, βιάσου», τη συµβούλεψε και το κονσερβοκούτι. «Κι εγώ σε συµπάθησα. Και θα ταν, αλήθεια, κρίµα απ το Θεό να χαθείς». αναπαυτικά καθίσµατα 31

33 Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ 1. ˆÁÚ Ê Ô Ì Û ÚÙ ÙÔ Ì ÙÚÔ ÌÈ ÌÂÁ ÏË ÌÌÔ È. ËÌÈÔ ÚÁÔ Ì appleâèù ÌÈ Û ÓÂÈÎfiÓ (ÎÔÏ ) Ì ÂÏˆÓ ÙÛÂ Î È È ÊÔÚ ÚËÛÙ ÓÙÈΠÌÂÓ (ÙÂ- ÓÂΠÎÈ, Û ÎÔ ÏÂ Î È ÏÏ ). 2. ªÂ ÛÎËÓÈÎfi ÙÔ appleúôëáô ÌÂÓÔ ÚÁÔ Ì, apple ÚÔ ÛÈ Ô Ì ÛÙËÓ Ù ÍË ( Ó ı ÏÔ ÌÂ Î È Û ÏÏ ٠ÍÂÈ ) ÙË Û Ó ÓÙËÛË Î È ÙÔ È ÏÔÁÔ ÙË ÂÏˆÓ ÙÛ Î È ÙÔ ºÔÏÎÛ- ÁÎÂÓ. 3. ÂÏÒÓ Ú ÙÙ - Ú ÙÙ ÎÔÏ Ìapple ÛÙË ı Ï ÛÛ, fiappleô Ú ÛÎÂÈ ÌappleÚÔÛÙ ÙË ÙË Ê Ï ÈÓ applefi ÙËÓ ÈÛÙÔÚ «Ô ÙÚ ÁÔ È ÙË Ê Ï ÈÓ» (ÛÂÏ ). È Ó Â apple Ó Ú Á ÔÈ Ô ÙÔ ; Kαρέττα-Kαρέττα Mικρά νεογέννητα Kαρέττα-Kαρέττα Χρήστος Μπουλώτης (Λήµνος 1952) Είναι αρχαιολόγος. Έχει γράψει παραµύθια και φανταστικές ιστορίες µε θέµατα εµπνευσµένα από τη φύση, από την παράδοση των παραµυθιών και την οµορφιά της παιδικής ηλικίας. Μερικά έργα του: Η παράξενη αγάπη του αλόγου και της λεύκας, Με τα φτερά του Πήγασου, Το άγαλµα που κρύωνε, Ο Πινόκιο στην Αθήνα, Ο κλέφτης των καρπουζιών. Πρόταση για διάβασµα Ντέιβιντ Μακ Κι, Ο Έλµερ και τα ξυλοπόδαρα, εκδ. Πατάκη. 32

34 «K È apple ÌÂ. EÌ appleúôûì ÓÂÈ ÙÔ ÛappleÈÙ ÎÈ» Ô Ûapple ÙÈ appleô ÁÂÓÓ ıëî ÈÔ ÛÙËÓ È ÛÙÚ Ù, ÛÙ Ì ÙÈ ÌÔ fiïô ÒÓÂÙ È Î È Ì fiï ÙÔ Ù ÓÈ Ù. ˆÛÙ Ï Ì

35 Γιάννης Ρίτσος ένα µαξιλάρι φεγγαράκι το παιδί µου αποκοιµήθηκε. Όλη η πλάση στις µύτες των ποδιών κοιτάζει απ το παράθυρό µας κοιτάζει το παιδί µου που κοιµήθηκε. Όλα τ αστέρια µια µυγδαλιά ανθισµένη αστέρια µπρος στο παράθυρό µας κοιτάζει το παιδί µου που κοιµήθηκε. Ο θεός των σπουργιτιών και των παιδιών πίσω από µια κουρτίνα λουλουδένια κοιτάζει το παιδί µου που κοιµήθηκε. Σιγά, µανούλα, σιγά. Θα το ξυπνήσεις. Πρωινό άστρο Τι θόρυβο που κάνει η πορτούλα της καρδιάς σου καθώς ανοιγοκλείνει στον κήπο της χαράς. 34

36 Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙÂ 1. O appleôèëù, ÁÈ Ó appleâúèáú ÂÈ ÙÔÓ appleóô ÙÔ apple È ÈÔ, ÚËÛÈÌÔappleÔÈÂ ÂÈÎfiÓÂ applefi ÙË Ê ÛË. ªappleÔÚÂ ÙÂ Ó ÙÈ ÚÂ ÙÂ ÛÙÔ ÎÂ ÌÂÓÔ; 2. È ÈÛı ÓÂÙ È Ë ÌËÙ Ú fiù Ó Ï appleâè ÙÔ ÎÔÈÌÈÛÌ ÓÔ apple È ÙË ; 3. Ô appleô ËÌ Ùfi ÌÔÈ ÂÈ ÌÂ Ó ÓÔ ÚÈÛÌ. º ÚÓÔ ÌÂ ÛÙËÓ Ù ÍË Ì Ó ÓÔ Ú ÛÌ Ù Î È Ù È Ô ÌÂ. Γιάννης Ρίτσος (Μονεµβασία Αθήνα 1990) Από τους µεγαλύτερους ποιητές µας. Αγωνίστηκε για τη δηµοκρατία και την ελευθερία. Τα ποιήµατά του συνήθως αντλούν τα θέµατά τους από την ιστορία, τη µυθολογία και τα προβλήµατα του σηµερινού ανθρώπου. Έχει γράψει και ποιήµατα που διαβάζονται ευχάριστα από τα παιδιά όπως: «Τα παιχνίδια τ ουρανού και του νερού», «Πρωινό άστρο», «Όνειρο καλοκαιρινού µεσηµεριού». Πολλά ποιήµατά του έχουν µελοποιηθεί. Άλλα έργα του είναι: Το τραγούδι της αδελφής µου, Ρωµιοσύνη, Επιτάφιος. Προτάσεις για διάβασµα Ιωάννα Καρατζαφέρη, Ένα πιάνο µε φτερά, εκδ. Σύγχρονη Εποχή. Μάρω Λοΐζου, Και το µικρό παιδάκι τρέχει στην αγκαλιά της µαµάς του να συναντήσει την αγάπη, εκδ. Πατάκη. 35

37 Ρούντο Μόριτς Πώς βάφτηκαν κόκκινα τ αστεράκια ισορρόπησε τα νύχια O ήλιος έµοιαζε µ ένα πελώριο φανάρι στον ουρανό κι έβαφε κόκκινο όλο τον κόσµο. Η λίµνη, τα λιβάδια, οι αγροί, όλα ρόδιζαν από το φως του. Μόνο το πράσινο του δάσους είχε πάρει ένα σκούρο τόνο καθώς το σούρουπο πλησίαζε. Η µητέρα και το ζαρκαδάκι της είχαν πάρει δρόµο. Πήγαιναν σε µια κοιλάδα µε τρυφερό χορτάρι κι ένα ρυάκι µε κρυσταλλένια νερά. Όµως η αλεπού τούς πήρε από πίσω. Ήταν εύκολο ν ακολουθήσει τα ίχνη τους, κι ο άνεµος τη βοηθούσε, γιατί φυσούσε αντίθετα, κι έτσι τα ζαρκάδια δεν µπορούσαν να τη µυριστούν. Η κοιλάδα ήταν µακριά και στενή. εξιά κι αριστερά οι πλαγιές ήταν γεµάτες χορτάρι, θάµνους, φτέρες και βράχια. Η αλεπού είχε καλούς κρυψώνες. Η µητέρα του Αστρούλη άρχισε να τρώει, κι αυτός τη µι- µήθηκε. Είχε µπόλικο γρασίδι εκεί τριγύρω. Ωστόσο, αργά και προσεχτικά, η αλεπού πλησίαζε τα δυο ζώα που ούτε την έβλεπαν ούτε τη µυρίζονταν. Ακόµα κι όταν αυτή σύρθηκε µε την κοιλιά κι ήρθε πιο κοντά. Η µητέρα χώθηκε πίσω από µια βατοµουριά. Έψαχνε να βρει ένα τρυφερό χορτάρι ξένοιαστη, χωρίς να νιώθει τον κίνδυνο που παρα- µόνευε. Για µερικές στιγµές το ζαρκαδάκι έµεινε µόνο, κι αυτό ακριβώς περίµενε η αλεπού. Ζύγιασε το κορµί της, πήρε φόρα και τινάχτηκε σαν αστραπή πάνω του. Ο Αστρούλης κινήθηκε αµέσως. Ρίχτηκε στο πλάι κι έτσι η αλεπού δεν µπόρεσε να ριχτεί στην πλάτη του. Έπεσε όµως πάνω του και τον δάγκωσε στα πλευρά. Ευτυχώς ήταν ένα επιπόλαιο δάγκωµα. Ο Αστρούλης ξεφώνισε κι άρχισε να κλοτσάει δεξιά κι αριστερά µε τα µακριά, λιγνά του πόδια. Η αλεπού έπεσε στο χορτάρι. Η µητέρα έτρεξε αµέσως και ρίχτηκε στην αλεπού. Με τα σκληρά νύχια των ποδιών της, της χτύπαγε το κοκκινότριχο κορµί της άσπλαχνα, χωρίς σταµατηµό σαν να χε σφυριά. Τώρα η αλεπού δεν κοίταζε το ζαρκαδάκι, αλλά πώς να γλιτώσει τη ζωή της. Οι οπλές τής 36

38 µητέρας τη βάραγαν στα πλευρά και το κεφάλι. Από τα µεγάλα ήσυχα µάτια της είχε χαθεί κάθε ηρεµία. Ήταν γεµάτα άγριο θυµό κι απελπισία. Μετά από αυτή την επίθεση η αλεπού το έβαλε στα πόδια. Χώθηκε πίσω από τις βατοµουριές κι εξαφανίστηκε, αλλά το µέρος είχε χάσει πια για τον Αστρούλη την ασφάλειά του. Η µητέρα του είχε κλοτσήσει µε τόση δύναµη, που την πόνεσε το χτυπηµένο της πόδι. Για µια στιγµή µάλιστα φοβήθηκε µήπως της ξανανοίξει η πληγή. Όσο για την αλεπού, είχε φάει τόσες κλοτσιές, που τώρα έτρεχε κουτσαίνοντας, αξιολύπητη. Τυχερή ήµουνα, σκεπτόταν, που δε µου έσπασε κανένα κόκαλο. Ο Αστρούλης ήταν πάντα πεσµένος στο χώµα. Η πληγή ξεµάτωνε συνέχεια και το ζαρκαδάκι έχανε δυνάµεις. Τ άσπρα αστεράκια πάνω στο δέρµα του άρχισαν να βάφονται κόκκινα. Κόκκινα τροµαχτικά α- στέρια που προµηνούσαν το θάνατο, αν το αίµα συνέχιζε να τρέχει. Η µητέρα ακολούθησε για λίγο τη µοχθηρή αλεπού, αλλά ξαφνικά την παράτησε και γύρισε βιαστικά στον Αστρούλη. Τον κοίταξε και τα µάτια της ξανάγιναν ήρεµα και γλυκά. Ύστερα έσκυψε κι έγλειψε τη µατωµένη πληγή του παιδιού της απαλά, γεµάτη στοργή και τρυφερότητα. Ο Αστρούλης σάλεψε και τέντωσε τα πόδια του κι έστησε τ αυτιά του. Όλα ήταν ήσυχα τώρα, ακόµα κι η πληγή του έπαψε να πονάει. έτρεχε αίµα προανάγγελλαν 37

39 Φώκια Mονάχους-Mονάχους µε το µικρό της Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ 1. Ò appleâú Ûapple ÔÓÙ È Ù ÌÈÎÚ ÙÔ, fiù Ó ÎÈÓ ÓÂ Ô Ó. ªappleÔÚÂ Ó ÈËÁËı apple ÚfiÌÔÈ ÈÛÙÔÚ Â ; 2. ÂÚÈÁÚ Êˆ Ó appleâúèûù ÙÈÎfi appleô  ÓÂÈ ÙËÓ Á appleë ÙË ÌËÙ Ú ÌÔ ÁÈ Ì Ó. 3. ºÙÈ ÓÔ ÌÂ Ó È Ï Ô ÁÈ ÙË ÌËÙ Ú. ıâ apple È ˆÁÚ Ê ÂÈ ÌÈ ÛÂÏ Î È ÁÚ ÊÂÈ Ï Á ÏfiÁÈ ÁÈ ÙË ÈÎ ÙÔ ÌËÙ Ú. ÁÎÂÓÙÚÒÓÔ Ì ÙÈ ÛÂÏ Â, ÙÈ «ÓÔ Ì» fiïâ Ì Î È ÓÔ ÌÂ Ó Ó Ù ÙÏÔ ÛÙÔ È Ï Ô. Ρούντο Μόριτς (Rudo Moric) (Σλοβακία ) Συγγραφέας παιδικών βιβλίων, υποψήφιος για το Bραβείο Άντερσεν το 1978, το 1982 και το Πρόταση για διάβασµα Αντώνης Μπενέκος, Ο Μπακ και οι φίλοι του, εκδ. Καστανιώτη. 38

40 Θέτη Χορτιάτη Λούνα παρκ, παππούλη µου! Œ χω µαγικό παππούλη που ναι λούνα παρκ τρελό έχει γόνατα αλογάκια δίνω µια και καβαλώ κάνω κούνια σε δυο χέρια και τσουλήθρα σ αγκαλιά παίζω ένα βουβό ταµπούρλο τη µεγάλη του κοιλιά φέγγουν πάνω του λαµπιόνια µάτια πίσω από γυαλιά τραγουδάει βραχνή κασέτα και λαλεί σοφή µιλιά έχει τσέπες µαγαζάκια νύχτα µέρα ανοιχτά παίρνω τσίκλες σοκολάτες κι ό,τι θες χωρίς λεφτά µα πληρώνω εισιτήριο κι είναι ακριβό πολύ για να µπω στο λούνα παρκ µου δίνω σφυριχτό φιλί. 39

41 Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ 1. ˆÁÚ Ê Ô Ì Û ÚÙ ÙÔ Ì ÙÚÔ ÙÔ ÙÚÂÏfi ÏÔ Ó apple ÚÎ ÙÔ Ì ÁÈÎÔ apple appleappleô. 2. ªappleÔÚÂ Ó ÈËÁËı ÛÙ  ÈÛÙÔÚ Â Ì ڈ ÙÔ ÈÎfi ÛÔ apple appleappleô ; 3. «Ú ÁÔ ÂÈ Ú Ó Î Û Ù»: ÔÁÚ ÊÒ ÙÔÓ apple appleappleô ÌÔ ÙÔÓ apple appleappleô ÙˆÓ Ê ÏˆÓ ÌÔ, fiù Ó ÙÚ ÁÔ fiù Ó Ï ÂÈ ÈÛÙÔÚ Â Î È apple Ú Ì ıè. 4. µú ÛÎÔ Ì Û ÌÈ È ÏÈÔı ÎË (ÙË Ù ÍË, ÙÔ Û ÔÏÂ Ô ÙÔ ÌÔ ÙË appleâúèô Ì ) ÙÔ È Ï Ô ÙÔ ÁÎÚÈÓÙ Ô ÌappleÂ, O apple appleappleô appleâ- Ù ÂÈ (ÂÎ. ÛÙˆÚ), Î È ÙÔ È Ô ÌÂ. º ÓÙ fiì ÛÙÂ Î È ÁÚ ÊÔ ÌÂ Ó Ó È ÏÔÁÔ Ó ÌÂÛ ÛÙÔ Ô apple appleappleô Â. Θέτη Χορτιάτη (Θεσσαλονίκη 1929) Έχει ασχοληθεί µε την πεζογραφία, το θέατρο και κυρίως µε την ποίηση για παιδιά. Θέµατα των βιβλίων της είναι η φύση, η παράδοση και ο χαρούµενος παιδικός κόσµος. Τα ποιήµατά της µοιάζουν µε παιχνίδια της φαντασίας µε τις λέξεις. Μερικά από τα έργα της: Ο δάσκαλος µε το βιολί και το αστέρι, Τα δέντρα µας, Το πανηγύρι, Παιχνιδόγελα, Παιχνιδόλεξα, Είµαι του κόσµου ένα παιδί, Στη Βέροια στη Βεργίνα. Πρόταση για διάβασµα Ζασµίν Ντιµπέ, Ο τροµερός παππούς, µετάφραση Ειρ. Μάρρα, εκδ. Κέδρος. 40

42 Μερσέ Κόµπανυ Η ιστορία του Ερνέστου H σηµερινή ηµέρα είναι πολύ σηµαντική για τον Ερνέστο: θα γιορτάσει µαζί µε τους γονείς του την ΗΜΕΡΑ ΠΟΥ ΗΡΘΕ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ. Κάθε χρόνο, από τότε που υιοθέτησαν τον Ερνέστο, γιορτάζουν µε µεγάλη επισηµότητα την επέτειο της ηµέρας που πήγαν και τον πήραν. Επίσης, κάθε χρόνο, διηγούνται στον µικρό, αυτό που εκείνος λέει «η ιστορία µου». Ο Ερνέστος δεν κουράζεται ποτέ να την ακούει, και όσο µεγαλώνει προσθέτει καινούριες ερωτήσεις. Τώρα, καθισµένος στα γόνατα της µητέρας του, µε τη γάτα στην α- γκαλιά του, ετοιµάζεται να την ακούσει µε πολύ µεγάλη προσοχή. Και η µητέρα αρχίζει... Πριν από πάρα, µα πάρα πολλές µέρες ήταν ένας άντρας και µια γυναίκα που αγαπιόντουσαν. Ήταν πολύ ερωτευµένοι κι από τον έρωτα αυτόν γεννήθηκε ένα µωρό. Εγώ! διακόπτει ο µικρός. Ναι, εσύ, και σου έδωσαν το όνοµα Ερνέστος. Όµως, αυτός ο άντρας κι αυτή η γυναίκα δεν µπορούσαν να γίνουν γονείς ούτε να σε κρατήσουν κοντά τους. Γιατί; ε µε αγαπούσαν; Και βέβαια σε αγαπούσαν, αλλά για να γίνουν ένας άντρας και µια γυναίκα γονείς δε φτάνει µόνο η αγάπη. Λοιπόν, ενώ εκείνο το ζευγάρι απέκτησε ένα µωρό εσένα, εµάς µας είπε ο γιατρός πως ποτέ δε θα µπορούσαµε να κάνουµε παιδί, παρ όλο που αγαπούσαµε ο ένας τον άλλον πάρα πολύ, επειδή κάτι µέσα στα σώµατά µας δε λειτουργούσε σωστά. Αυτό µας έκανε να στενοχωρηθούµε, είπε ο πατέρας, γιατί και η µαµά σου και εγώ θέλαµε πολύ ένα παιδάκι. Και η αγάπη µας ήταν τόση, που αποφασίσαµε να υιοθετήσουµε ένα. 41

43 42 Εµένα! πετάχτηκε ο Ερνέστος. Η µητέρα χαµογέλασε και του χάιδεψε το µάγουλο: Ναι, εσένα, όµως άσε µε να συνεχίσω. Ναι, ναι... Τότε λοιπόν, επισκεφτήκαµε πολλά οικοτροφεία... Και εκεί σας περίµενα εγώ! Τα µατάκια του Ερνέστου έλαµπαν! Τώρα θα άρχιζε το αγαπηµένο του κοµµάτι της ιστορίας. Ναι, εκεί µας περίµενες. Κι αυτό γιατί εκείνο το ζευγάρι που δεν µπορούσε να σε κρατήσει σε είχε πάει εκεί όπου θα σε αναζητούσαν κάποιοι άλλοι γονείς. Μέχρι που έφτασε η µέρα που µας ειδοποίησαν να πάµε να σε πάρουµε. Σήµερα συµπληρώνονται πέντε χρόνια. Και το µαλλιαρό αρκουδάκι το αγόρασε ο µπαµπάς για το δρόµο, έτσι; Ναι, απαντά ο πατέρας, ήθελα να είναι το πρώτο µας δώρο για σένα. Έλα, όµως, συνέχισε, τι έκανα όταν σας είδα; Ήµουν όµορφος; Η µητέρα πήρε το κεφαλάκι του στα δυο της χέρια και του έδωσε ένα φιλί στην άκρη της µύτης. Ήσουν γλύκας! Φορούσες ένα µπλουζάκι κι ένα φορµάκι, αυτά που τα φυλάµε ακόµα. Ο µικρός ρωτάει: εν περπατούσα ακόµη, έτσι; Όχι, µπουσουλούσες µόνο. Τα πρώτα βηµατάκια σου τα έκανες εδώ στο σπίτι. Ο µικρός όµως έχει το κεφάλι σκυµµένο και δείχνει συλλογισµένος. Ξαφνικά ψιθυρίζει: Μαµά... εµένα... εµένα θα µου άρεσε περισσότερο να ήµουνα στην κοιλιά σου. Κοίτα, το πιο σηµαντικό πράγµα για ένα παιδί είναι να ξέρει ότι το αγαπούσαν και το ήθελαν απ την πρώτη στιγµή που το σκέφτηκαν. Και µε εσένα έτσι έγινε. εν σε είχαµε γνωρίσει ακόµη, κι όµως προετοιµάζαµε τον ερχοµό σου.

44 Μιλούσαµε για σένα, αναρωτιόµασταν πώς θα ήσουν, τι θα κάναµε, πώς θα σε µορφώναµε. Κάναµε τα ίδια πράγµατα, µικρέ µου, όπως αν θα ήσουν µέσα µου. Για µας, για την αγάπη µας για σένα, δεν έχει την παραµικρή σηµασία που µας περίµενες σε άλλο µέρος. Το σηµαντικό είναι πως τώρα είµαστε µαζί και αγαπάµε ο ένας τον άλλον. ε νοµίζεις κι εσύ ότι αυτό είναι που µετράει; Όµως... Ο µικρός σµίγει τα φρύδια και επιµένει. Επιµένει γιατί θέλει να είναι πολύ σίγουρος. Εσύ και ο µπαµπάς θα µε αγαπάτε πάντα το ίδιο, όπως και αν ή- µουν στην κοιλιά σου; Μα και βέβαια, το ίδιο κι ακόµη περισσότερο. Κι αν πήγαµε να σε πάρουµε, το κάναµε γιατί σε θέλαµε πολύ. Γι αυτό, εδώ σε εµάς, η ΗΜΕΡΑ ΠΟΥ ΗΡΘΕΣ ΣΠΙΤΙ είναι ηµέρα µεγάλης γιορτής. Και ο µπαµπάς είναι ο δικός µου µπαµπάς-µπαµπάς κι εσύ είσαι η δική µου µαµά-µαµά, έτσι; Κι εσύ το δικό µας παιδί-παιδί. Σε αγαπάµε, και καµιά φορά σε µαλώνουµε, σαν παιδί µας που είσαι. Είµαστε µια πραγµατική οικογένεια. Και δε... δε θα µε αφήσετε ποτέ, ε; Οι γονείς του άρχισαν να γελάνε και ο µπαµπάς τού είπε: Να σε αφήσουµε; Ποτέ! Εσύ θα µας αφήσεις όταν θα ερωτευτείς µια όµορφη κοπέλα. Τώρα η µαµά τον αγκαλιάζει σφιχτά µε τρυφερότητα. 43

45 Ήταν όλα τους παιδιά µου... Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ 1. O ÚÓ ÛÙÔ ı ÏÂÈ Ó ÎÔ ÂÈ ÙËÓ ÈÛÙÔÚ ÙÔ. È ÏÏÔ ı ıâïâ Ó ÚˆÙ ÛÂÈ ÙË ÌËÙ Ú ÙÔ ; 2. O ÚÓ ÛÙÔ ı ÁÈÔÚÙ ÛÂÈ Ì Ì ÙÔ ÁÔÓ ÙÔ «ÙËÓ ËÌ Ú appleô Úı ÛÙÔ Ûapple ÙÈ». ªappleÔÚÂ Ó ÙË Ê ÓÙ ÛÙÂ Î È Ó appleâúèáú ÂÈ ÙË ÁÈÔÚÙ ; 3. N ÚˆÙ ÛÂÈ ÙÔ ÁÔÓ ÛÔ appleò Ù Ó Ë appleúòùë Ì Ú appleô Úı ÂÛ ÛÙÔ Ûapple ÙÈ ÛÔ. N ÁÚ ÂÈ ÙËÓ ÈÛÙÔÚ ÛÔ Ó ÙËÓ apple ÚÔ ÛÈ ÛÂÈ Ì ʈÙÔÁÚ Ê Â ÛÔ! 4. ÈÚÈ fiì ÛÙ Û ÔÌ Â Î È ÁÚ ÊÔ ÌÂ Ó ÁÚ ÌÌ ÛÙÔÓ ÚÓ ÛÙÔ. ÙË Û Ó ÂÈ ÓÙ ÏÏ ÛÛÔ Ì ٠ÁÚ ÌÌ Ù Î È Û ËÙ Ì ÁÈ Ù. Mερσέ Kόµπανυ Iσπανός συγγραφέας βιβλίων για παιδιά. Προτάσεις για διάβασµα Ι.. Ιωαννίδης, Το κορίτσι µε τις δυο µητέρες, εκδ. Πατάκη. Κάρµεν ντε Ποσάδας, Το Κίβι, µετάφραση Τζένη Γαβαλάκη, εκδ. Πατάκη. 44

46 «fiîîèóë ÎψÛÙ ÂÌ ÓË...» O Î Ú- ÔÚÈ Ô ÚÔÛÂÚfi ÛÙË Ì Ó ÙÔ appleëá ÓÂÈ È Ì, appleô ÛÔ Ó ÙÂ, appleô ÛÔ Ó appleúô Ù, appleô ÛÔ Ó ÙËÓ ÏÏË Ó Ù [...] ÃÚ ÛfiÓ ÁÈfiÓ Â ÁÏÈ ÛÙËÓ ÚÁ Ú ÙÔ ÎÔ ÓÈ.

47 Αίσωπος Λιοντάρι και αγριόχοιρος (Mύθος διασκευασµένος από τη συγγραφέα Έλλη Αλεξίου) αγριογούρουνο σαρκοφάγα έριδα, τσακωµός θεωρούσαν αξιολύπητους παράλογο Mέσα στη µεγάλη κάψα του καλοκαιριού, βρέθηκαν ένα λιοντάρι και ένας αγριόχοιρος κοντά σε µια µικρή πηγή, όπου έτρεχε δροσερό νεράκι. Είχαν και οι δυο τους τέτοια δίψα, που δεν είχαν την υποµονή να περιµένουν να πιει πρώτα ο ένας κι ύστερα ο άλλος. Έσπρωξε το λιοντάρι µε τόση ορµή τον αγριόχοιρο, που ο αγριόχοιρος βρέθηκε δυο µέτρα πέρα από το νερό. Μα κι αυτός ορθώθηκε στα γρήγορα και, πέφτοντας πάνω στο λιοντάρι, το αποµάκρυνε από την πηγή. Κι αυτό συνεχίστηκε αρκετή ώρα. Έτσι που ούτε το ένα ούτε το άλλο δεν είχαν καταφέρει να ξεδιψάσουν, µα ούτε να δροσιστούν µε µια ρουφηξιά νερό. Πάλευαν του σκοτωµού πεισµατωµένα και, παίρνοντας βαθιές ανάσες, σταµατούσαν ένα λεφτό, ξαναπαίρνανε φόρα και ξανάρχιζαν. Είχαν και οι δυο καταξεσκιστεί, καταπληγιαστεί. Τους είδαν από ψηλά δυο σαρκοβόρα, αρπακτικά πουλιά, γύπας και κοράκι, κατέβηκαν χαµηλά και πετούσαν από πάνω τους, περιµένοντας πότε θα πέσουν πια ψόφια για να τα καταβροχθίσουν. Το λιοντάρι κι ο αγριόχοιρος τα είδαν, κατάλαβαν το σχέδιό τους και τροµοκρατήθηκαν. Βλέπεις τι γίνεται από πάνω µας; είπε το λιοντάρι στον αγριόχοιρο. Περιµένουν να αλληλοφαγωθούµε, για να γλεντήσουν µε τις σάρκες µας. Καλά που το κατάλαβες. Εµένα δε µου αρέσει ποτέ η διχόνοια. Με τη φιλική συνεννόηση τελειώνουν όµορφα και καλά όλες οι δουλειές... Θα είχαµε πιει το νεράκι µας, θα είχαµε ξεδιψάσει και δε θα είχαµε γεµίσει πληγές. Στάθηκαν µε τη σειρά τους µπρος στην πηγή, ήπιαν, ήπιαν µε την ψυχή τους, ξεδίψασαν και ελεεινολογούσαν τους εαυτούς τους που κόντεψαν µε το τυφλό πείσµα τους να κάµουν τα κορµιά τους πλούσιο τραπέζι στα σαρκοβόρα πουλιά. 46

48 Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ 1. Ú ÊÔ Ì ÙÔ Î ÌÂÓÔ ÛÂ È ÏÔÁÔ. Ù ÛÎÂ Ô ÌÂ Ì ÛÎÂ ÙˆÓ appleúˆù - ÁˆÓÈÛÙÒÓ ÙÔ Ì ıô Î È ÙÔÓ Ú Ì ÙÔappleÔÈÔ Ì ÛÙËÓ Ù ÍË Ì. 2. Ó È appleôïï ÔÈ ÊÚ ÛÂÈ appleô Ï ÂÈ Ô Ï fi ÁÈ ÙË È fióôè, fiappleˆ «ÙÚÒÁÔÓÙ È Û Ó Ù ÎÔÎfiÚÈ». ªappleÔÚ ÙÂ Ó Ú Ù ÎÈ ÏÏ ; 3. È fióôè Â Ó È Ë ÈÙ ÁÈ appleôïï Î Ù ÛÙÚÔÊ. ÛÎÂÊÙÔ Ì appleâúèûù ÙÈÎ È- fióôè applefi ÙËÓ ÈÛÙÔÚ ÙËÓ Î ıëìâúèó ˆ Î È ÌÈÏ ÛÔ Ì ÁÈ' Ù Î È Ù appleôùâï ÛÌ Ù ÙÔ. 4. ÈÚÈ fiì ÛÙ Û ÔÌ Â. ıâìè È Ï ÁÂÈ Ó Ó Ì ıô ÙÔ ÈÛÒappleÔ Î È ÙÔÓ apple ÚÔ ÛÈ ÂÈ ÛÙËÓ Ù ÍË (Ì ıâ ÙÚÈÎfi apple È Ó È, ÎÔ ÎÏÔı ÙÚÔ, apple ÓÙÔÌ Ì Î..). 5. ÁÎÚ ÓÔ Ì ÙÔ Ì ıô ÙÔ ÈÛÒappleÔ, fiappleˆ ÙÔÓ È ÛΠÛÂ Ë ŒÏÏË ÏÂÍ Ô, Ì ÙÔÓ ÈÔ Ì ıô, fiappleˆ ÙÔÓ È ÛΠÛÂ Ô ÛÔ appleôûùôï Ë Î È ÙÔÓ ÂÈÎÔÓÔ- ÁÚ ÊËÛÂ Ô ÒÛÙ µô ÙÛ ÛÙÈ ÛÂÏ Â appleô ÎÔÏÔ ıô Ó. Αίσωπος (Φρυγία Μικράς Ασίας 7ος - 6ος αιώνας π.χ.) Μεγάλος µυθοποιός της αρχαιότητας. Έγινε παντού γνωστός όχι µόνο για τους µύθους του, αλλά και για τα αστεία και τα ανέκδοτα που έλεγε. Οι µύθοι του έχουν µεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και από την αρχαιότητα ως σήµερα έχουν γίνει ευχάριστο ανάγνωσµα για µικρούς και µεγάλους. Έλλη Αλεξίου (Ηράκλειο Κρήτης Αθήνα 1988) Aίσωπος (απόδοση. Παρίση) Εργάστηκε ως δασκάλα. Έγραψε βιβλία για µικρούς και µεγάλους που τα χαρακτηρίζουν «τρυφερότητα και ανθρωπιά». Ο πόλεµος, η ειρήνη, ο αγώνας του ανθρώπου για τη δικαιοσύνη είναι τα κυριότερα θέµατα που την απασχολούν, ακόµη και στα βιβλία της για παιδιά, όπως είναι: Ο Χοντρούλης και η Πηδηχτή, Ήθελε να την λένε Κυρία, Ρωτώ και µαθαίνω. Προτάσεις για διάβασµα Πιπίνα Τσιµικάλη, Παραµύθια του Αισώπου, εκδ. Αστήρ. Τ. Γκούνταλ, Ο αγώνας των πουλιών, εκδ. Σύγχρονοι Ορίζοντες. 47

49 48 Tάσος Aποστολίδης Kώστας Bουτσάς

50 49

51 Λαϊκό παραµύθι Ο ποντικός κι η θυγατέρα του σκεφτόταν µε νοµίζεις δες πήγαινε σ αυτόν Mια φορά ήταν ένας ποντικός κι είχε µια θυγατέρα πολύ όµορφη. Ήθελε να την παντρέψει, µα δεν ήθελε να τη δώσει σε ποντικό. Κει που συλλογιότανε, βλέπει τον ήλιο να λάµπει. Α! είπε µε το νου του, να γαµπρός για το κορίτσι µου και χωρίς να χάσει καιρό, την παίρνει και πάει στο παλάτι του ήλιου. Ήλιε, την παίρνεις τη θυγατέρα µου γυναίκα; ε θέλω να τη δώσω σ άλλονα τόσο όµορφη, µόνο σε σένα που σαι τόσο όµορφος και δυνατός. Αχ! του λέει ο ήλιος, για να τον ξεφορτωθεί, δεν είµαι γω, όπως µε θαρρείς, δυνατότερος απ όλους στον κόσµο. ιε κείνα να τα σύννεφα, άµα µε πλακώσουνε, σκοτεινιάζω και τίποτα δεν µπορώ να τα κάµω. Σύρε σ αυτά και χωρίς άλλο θα πετύχεις. Ο καηµένος ο ποντικός τι να κάµει! σηκώνεται και πάει στα σύννεφα µα και κει σκούρα τα βρήκε. Βλέπεις το βοριά; του είπαν τα σύννεφα αυτός όταν φυσά, εµείς σκορπιζόµαστε και χάνουµε τα κοµµάτια µας σύρε στο βοριά. Τότε ο ποντικός παίρνει τη θυγατέρα του και πάει στο βοριά και του λέει µε τι σκοπόν ήρθε σ αυτόνα. Μετά χαράς, καηµένε ποντικέ, θα την έπαιρνα την όµορφή σου τη θυγατέρα, µα δεν είµαι γω, όπως µε θαρρείς, δυνατός. Σύρε κει σε κείνο τον πύργο. Τον βλέπεις; Σαράντα χρόνια φυσώντας δεν µπόρεσα να τον ρίξω κάτω. 50

52

53 περισσότερο ήρθε στα συγκαλά του Να µην τα πολυλογούµε, πηγαίνει και στον πύργο και του λέει τα ίδια. Ο πύργος τότε γυρίζει και του λέει: Ποντικέ, ποντικέ, ακούς µια βοή µέσα στους τοίχους µου; Τι θαρρείς πως είναι; Αντρειωµένα θεριά, ποντικοί, που µε κατατρώνε και κοντεύουνε να µε ρίξουνε κάτω. Απ τους ποντικούς πλειότερο αντρειωµένος και δυνατός κανείς δεν είναι στον κόσµο και καθόλου κανένα να µην ακούς. Τότε ο ποντικός γίνηκεν η καρδιά του και δίνει την κόρη του σ έναν αντρειωµένο και όµορφο ποντίκαρο. Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ 1. Ê ÓÙ ÛÙÔ Ì fiùè Ë appleôóùèî Ó ÂÓ apple ÓÙÚ ÂÙ È ÙÂÏÈÎ Ì ÙÔÓ appleôóùèîfi, ÏÏ Ì ÙÔÓ ÏÈÔ Ù Û ÓÓÂÊ ÙÔ ÔÚÈ ÙÔÓ apple ÚÁÔ. Ú ÊÔ Ì ÙËÓ ÈÛÙÔÚ ÙÔ. 2. ˆÁÚ Ê Ô Ì ÙÔ Á ÌÔ Ù appleôóùèî Ó Ì ÙÔ Á ÌappleÚfi appleô Ô ÌÂ È Ï ÍÂÈ ÁÈ' Ù Ó. 3. Ò ÓÈÒıÂÙ ÁÈ ÙÔÓ apple Ù Ú -appleôóùèîfi ÛÙËÓ Ú Î È appleò ÛÙÔ Ù ÏÔ ÙÔ apple Ú - Ì ıèô ; 4. «Ì È Ó ˆÚ Ô ÚÔ Ú Ô, Ó Úfi Î È ÚˆÌ Ï Ô». ÎÔ Ì ÙÔ ÛÎÔ ÙÔ. Ô ÚÔ appleô OÈ Ú apple Ù ÙË ÛÎ ÎÈ Ú (ÛÙ ÔÈ Á. ÚÈ È ) ÁÈ ÙÔÓ ˆÚ Ô ÚÔ Ú Ô Î È ÈËÁÔ Ì ÛÙ ÙËÓ ÈÛÙÔÚ. Πρόταση για διάβασµα Λεία Χατζοπούλου-Καραβία, Η Ρίκι δεν είναι πια πιτσιρίκι, εκδ. Πατάκη. 52

54 Tο Mνηµείο του Λυσικράτη (Aθήνα, Πλάκα) Χάρης Σακελλαρίου Ο θεός ιόνυσος ολλές φορές ο ιόνυσος άφηνε τη χαρούµενη συντροφιά του κι αποτραβιόταν σε κάποιαν απόµερη ερηµιά, για να καθίσει για λίγο και να στοχαστεί µονάχος του. Έτσι, κάποια µέρα βρέθηκε σε µιαν έρηµη ακρογιαλιά. Ξάπλωσε κάτω στη ζεστή άµµο και τον πήρε ο ύπνος. Το κύµα από το πέλαγο τον νανούριζε απαλά. Κάποια στιγµή φάνηκε να πλησιάζει ένα καράβι. Ήταν Τυρρηνοί πειρατές. Είδαν από µακριά τον ξαπλωµένο νέο µε τα ωραία, µαύρα, σγουρά µαλλιά, που πέφτανε κυµατιστά στους γερούς του ώµους, καθώς και τον πορφυρό επενδύτη που τον σκέπαζε, και νόµισαν πως να σκεφτεί από την Tυρρηνία, αρχαία χώρα της Iταλίας σκούρο κόκκινο πανωφόρι 53

55 µεσαίο ευκαιρία ήταν κανένα πριγκιπόπουλο. Φτάνοντας, λοιπόν, κοντά, πήδησαν κάτω απ το πλοίο, κι όπως ο ιόνυσος ακόµα κοιµόταν, πέσαν πάνω του, τον έδεσαν κι αφού τον φορτώθηκαν, τον έφεραν στο καράβι. Ήταν γεµάτοι χαρά, γιατί έλπιζαν πως σίγουρα θα πάρουν πολλά χρυσά και ασηµένια νοµίσµατα απ τους γονιούς του, για να τον λευτερώσουν. Τον δένουν στο µεσιανό κατάρτι και µαζεύονται όλοι ολόγυρά του. Οι όψεις τους είν άγριες και απειλητικές: Λέγε µας ποιος είσαι..., του λένε. Μα ξαφνικά τα σκοινιά που τον είχαν δέσει, λύνονται και πέφτουν στα πόδια του σαν σάπιες κλωστές. Ο θεός κάθεται κάτω, ελεύθερος πια, και τους κοιτάζει µε τα γελαστά µαύρα µάτια του. Όλοι έχουν µείνει µε το στόµα ανοιχτό. υστυχισµένοι, φωνάζει ο τιµονιέρης. Ποιος είν αυτός που αρπάξατε και θέλετε να τον δέσετε; εν το βλέπετε πως δεν έχετε να κάνετε µε άνθρωπο, αλλά µε θεό; εν βλέπετε που δε µοιάζει µε τους θνητούς ανθρώπους; Τι τον κρατάµε λοιπόν; Ελάτε γρήγορα να τον βγάλουµε στη στεριά και µην απλώσει κανένας χέρια πάνω του, για να µη µας βρουν συµφορές που δεν τις φανταζόµαστε!... Μα ο καπετάνιος δεν ήθελε να του φύγει απ τα χέρια τέτοιο κελεπούρι. Γυρίζει αγριεµένος στον τιµονιέρη και του λέει: Πάψε, φοβιτσιάρη κι ονειροφαντασµένε, και κοίτα το τιµόνι και πώς θα ωφεληθούµε καλύτερα απ τον άνεµο. Κι όσο για τούτον δω τον καλοµαθηµένο, είναι δική µου δουλειά τι θα τον κάνω. Ελπίζω ν ανοίξει κάποτε το στόµα του και να µας µαρτυρήσει ποιοι είναι οι γονιοί του. Τώρα που έπεσε στα χέρια µας, εύκολα δε γλιτώνει. Κι έπιασε να δέσει και πάλι το νεαρό θεό. Παράσταση από το διάζωµα του Mνηµείου του Λυσικράτη Μα την ίδια στιγµή, πράγµατα παράξενα άρχισαν να γίνονται µπρος στα µάτια τους. Γύρω γύρω στο πλοίο άρχισαν να τρέχουν κύµατα όχι 54

56 από αρµυρό θαλασσινό νερό, αλλά από κρασί ολόξανθο και µυρωδάτο. Η ευωδιά του χύθηκε πάνω στο καράβι κι οι ναύτες δεν χόρταιναν να την αναπνέουν. Την ίδια στιγµή µια κληµατόβεργα ξεφύτρωσε από τη βάση τού καταρτιού, τυλίχτηκε ολόγυρά του, έφτασε ίσαµε την κορυφή του κι ύστερα, γέρνοντας προς τα κάτω, φορτώθηκε µε ωραία, γυαλιστερά, ρόδινα σταφύλια. Κι ένας κισσός τυλίχτηκε κι αυτός ολόγυρα στο κατάρτι, που δε φαινόταν πια. Βλέποντας όλα τούτα οι ναύτες, παρακαλούν γεµάτοι τρόµο τον τι- µονιέρη να τους βγάλει στη στεριά. Ο τιµονιέρης το θέλει κι ο ίδιος κάτι τέτοιο. Μα στο µεταξύ ο θεός χάθηκε από µπροστά τους και στη θέση του παρουσιάστηκε ένα λιοντάρι που βρυχιέται τροµαχτικά. Οι ναύτες κάνουν πίσω να φυλαχτούν. Μα στη µέση του πλοίου βλέπουν µια γιγαντόσωµη αρκούδα, να στέκει στα πισινά της πόδια ολόρθη και να τους κοιτάζει λαίµαργα, έτοιµη να τους αρπάξει. Τα χουν χάσει οι άµοιροι οι ναύτες και δεν ξέρουν πια τι να κάνουν. Μαζεύονται κι αυτοί ολόγυρα στον τιµονιέρη κι από µέσα τους παρακαλούν τους θεούς να τους γλιτώσουν από τούτα τα θεριά. Μα να! Το λιοντάρι µ ένα τεράστιο πήδηµα, ορµά κατεπάνω τους κι αρπάζει τον καπετάνιο. Οι ναύτες πήδησαν όλοι στη θάλασσα κι έγιναν δελφίνια. Και ξαφνικά, όλα διαλύθηκαν. Το λιοντάρι έγινε πάλι ο ωραίος και γελαστός νέος, που καθόταν πριν από λίγο δίπλα στο κατάρτι. Αγκάλιασε τον τιµονιέρη και του λέει: Μη φοβάσαι, καλέ µου τιµονιέρη. Είµαι ο θεός ιόνυσος, ο γιος του ία και της Σεµέλης. Όταν σε βρίσκουν πίκρες και στενοχώριες, εµένα να καλείς κι όλα θ αλλάζουν στη ζωή σου. Όλα θα ναι ωραία, σαν ένα γλυκό όνειρο. Κι ο θεός, αφήνοντας το πλοίο, χάθηκε µες στο δάσος, για να ξαναβρεί τη χαρούµενη συντροφιά του. µουγκρίζει 55

57 Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ 1. ÈÚÈ fiì ÛÙ Û ÔÌ Â, Û ÁÎÂÓÙÚÒÓÔ Ì appleïëúôêôú  ÁÈ ÙÔ ÈfiÓ ÛÔ Î È ÙÈ ÁÈÔÚÙ ÙÔ Î È ÛÙÂÚ ÙÈ apple ÚÔ ÛÈ Ô Ì ÛÙËÓ Ù ÍË. 2. ËÙÔ Ì ÁÈ ÙÈ ÔÌÔÈfiÙËÙÂ Ó ÌÂÛ ÛÙÈ Ú Â ÁÈÔÚÙ ÙÔ ÈfiÓ ÛÔ Î È ÛÙÈ Û Á ÚÔÓ ÂÎ ËÏÒÛÂÈ ÙÔ Î ÚÓ ÏÈÔ ÛÙÈ È ÊÔÚ appleâúèô ÙË ÏÏ. 3. OÈ appleâúèapple ÙÂÈ ÙÔ ÈfiÓ ÛÔ Ì ÙÔ ÚÚËÓÔ Ó apple ÚÈÛÙ ÓÔÓÙ È ÛÙË ˆÊfiÚÔ ÙÔ MÓËÌÂ Ô ÙÔ ÛÈÎÚ ÙË (ÛÙËÓ ı Ó ). ªappleÔÚÔ ÌÂ Ó ÙÔ ÂappleÈÛÎÂÊÙÔ Ì ÁÈ Ó apple Ú ÙËÚ ÛÔ Ì applefi ÎÔÓÙ ÙÈ apple Ú ÛÙ ÛÂÈ, Ó Ê ÚÔ Ì appleïëúôêôú  ÁÈ Ùfi. Χάρης Σακελλαρίου (Θαυµακός Φθιώτιδας 1923) Έχει υπηρετήσει στην εκπαίδευση. Τα βιβλία του για µικρούς και µεγάλους αναφέρονται στην ιστορία του τόπου µας και στους αγώνες των ανθρώπων για καλύτερη ζωή. Έργα του για µικρoύς αναγνώστες: Τρία παιδιά χαµένα στο διάστηµα, Τα µικρά διαβολάκια, Ο θυµός του Ποσειδώνα, Ο γίγαντας της Σαλα- µίνας. Προτάσεις για διάβασµα Ελένη Χωρεάνθη, Ελληνική µυθολογία, εκδ. Ζαχαρόπουλος. Λούσυ Κόουτς Άντονυ Λιούις, Αττικός ο παραµυθάς. 100 µύθοι α- πό την αρχαία ελληνική µυθολογία, µετάφραση Φίλιππος Μανδηλαράς, εκδ. Πατάκη. Tο Mνηµείο του Λυσικράτη 56

58 Νανά Νικολάου Γλωσσοδέτης M ια µέρα άσπρη ξέξασπρη που εγώ δεν είχα µία µε τον Ρουµποκοµπολογή φύγαµε για Ρουµπία. Στον κήπο όταν ετάιζε µια πάπια µα ποια πάπια του παπά µας του παχύ τη φακή κατάπια. Να τρέξει πήγε πίσω µου µα κάτω κουβαριάστηκε της καρέκλας το ποδάρι ξεκαρεκλοποδαριάστηκε. Ανέβηκα στη Τζιτζιριά για να φωνάξω «κούι» µα ο Τζιτζιµιτζιχότζιρας ποτέ του δεν ακούει. Όλου του κόσµου η Βαβέλ σα γλωσσοδέτης µοιάζει κι αν γλώσσεψες τη µπέρδα σου κανέναν δεν τον νοιάζει. αντί: µπέρδεψες τη γλώσσα σου Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ 1. µú ÛÎÔ Ì ÎÈ ÏÏÔ ÁψÛÛÔ ÙÂ. ıâ apple È Ï ÂÈ ÛˆÛÙ ÙÔ ÈÎfi ÙÔ ÁψÛÛÔ ÙË. Ó ÂÓ Ù Î Ù Ê ÚÂÈ, ÌÈÌÂ Ù È Ó ÒÔ. 2. ÎÔ Ì ÙÔ appleô ËÌ, ÌÂÏÔappleÔÈËÌ ÓÔ applefi ÙÔ ÛÎÔ ÙÔ fiùë ª ÚÔ Ã ÚÙÈÓÔ Î Ú È. Νανά Νικολάου Ηθοποιός και στιχουργός. Γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε νοµικά και θέατρο. Έχει ιδρύσει το «Θίασο 81» και παρουσιάζει θεατρικά έργα για παιδιά. 57

59 Παροιµίες καλύτερα Κάλλιο γαϊδουρόδενε παρά γαϊδουρογύρευε. ( applefi ÙËÓ ÏÏ ) Μόνο τ αηδόνι µπορεί να καταλάβει το τριαντάφυλλο. ( applefi ÙË µô ÏÁ Ú ) Ο γνωστικός ποτέ δε βάζει µες στον κήπο του κατσίκα για κηπουρό. ( applefi ÙËÓ O ÁÁ Ú ) Παροιµιόµυθοι Άλλαξεν ο Μανωλιός κι έβαλε τα ρούχ αλλιώς. Κάηκε η γριά στο χυλό, φυσάει και το γιαούρτι. το µέρος που κουρνιάζουν Η αλεπού, περιµένοντας να πέσουν απ την κούρνια οι κότες, ψόφησε απ την πείνα. ( applefi ÙËÓ ÏÏ ) 58

60 Αινίγµατα Άµα βλέπω, δεν το βλέπω, και το βλέπω όταν δεν βλέπω. Του µιλώ και µου µιλά, τραγουδώ, µου τραγουδά, του γελάω, µου γελά. Χοντρός χοντρός καλόγερος µε γένια στο κεφάλι. Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ 1. µú ÛÎÔ Ì apple ÚÔÈÌ Â applefi ÙËÓ ÏÏ Î È applefi ÏÏ ÒÚÂ, Î È ÙÈ Ó - ÎÔÈÓÒÓÔ Ì ÛÙËÓ Ù ÍË. 2. ŒÓ apple È apple ÚÔ ÛÈ ÂÈ Û apple ÓÙÔÌ Ì fiappleôè apple ÚÔÈÌ ı ÏÂÈ Î È Ù ÏÏ apple È È appleúôûapple ıô Ó Ó ÙË Ì ÓÙ Ô Ó. 3. È Ï ÁÔ Ì ( ÙÔÌÈÎ ÔÌ ÈÎ ) Ó applefi Ù ÈÓ ÁÌ Ù. Ô ÁÚ ÊÔ Ì Û' Ó ÚÙfiÓÈ Î È ÙÔ ÂÈÎÔÓÔÁÚ ÊÔ ÌÂ. Προτάσεις για διάβασµα Γιώργος Ιωάννου, Παραµύθια του λαού µας, εκδ. Ερµής. Γιάννης Μπάρτζης, 66 φράσεις δυόµισι χιλιάδων ετών, εκδ. Καστανιώτη. 59

61 Λογοπαίχνιδο είχαµε Να χαµε, τι να χαµε; Να χαµε ένα γέρο, να φύλαγε τον κήπο, τον κήπο µε τα πράσα, µε τα γαριφαλάκια. Να χαµε, τι να χαµε; Να χαµε ένα γάιδαρο να καβαλήσει ο γέρος, ο γέρος ο καηµένος, ο κακοπαθηµένος, που φύλαγε τον κήπο, τον κήπο µε τα πράσα, µε τα γαριφαλάκια. Να χαµε, τι να χαµε; Να χαµε έναν κόκορα να τσίµπαγε το γάιδαρο, να γκρέµιζε το γέρο, το γέρο τον καηµένο, τον κακοπαθηµένο, που φύλαγε τον κήπο, τον κήπο µε τα πράσα, µε τα γαριφαλάκια. Να χαµε, τι να χαµε; Να χαµε µιαν αλεπού, να τρωγε τον κόκορα, που τσίµπησε το γάιδαρο, που γκρέµισε το γέρο, το γέρο τον καηµένο, τον κακοπαθηµένο, που φύλαγε τον κήπο, τον κήπο µε τα πράσα, µε τα γαριφαλάκια. Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ 1. Ô Ì ÙÔ ÏÔÁÔapple ÓÈ Ô Û ÌÊˆÓ Ì ÙÈ apple Ú Î Ùˆ Ô ËÁ  : ºÙÈ ÓÔ ÌÂ Ó Ó Î ÎÏÔ. ƒˆù Ì fiïôè Ì «Ó ' ÌÂ, ÙÈ Ó ' ÌÂ;». O Î ı Ó Ì ÙË ÛÂÈÚ ÙÔ Ï ÂÈ ÙÈ ı ıâïâ Ó ÂÈ Î È Û ÓÂ Ô Ì ÙËÓ ÈÛÙÔÚ Ì ÙÔÓ ÈÔ ÙÚfiappleÔ. 2. º ÚÓÔ ÌÂ Î È ÏÏ ÏÔÁÔapple ÓÈ Ô ËÁ  ÁÈ ÔÌ ÈÎ apple È Ó È. ªappleÔÚÔ ÌÂ Ó Ù apple ÚÔ ÛÈ ÛÔ Ì ÛÙËÓ Ù ÍË Ó Ù apple ÍÔ Ì ÛÙËÓ Ï. Προτάσεις για διάβασµα Θέτη Χορτιάτη, Τα παιχνιδόλεξα, εκδ. Κέδρος. Μαρούλα Κλιάφα Ζωή Βαλάση, Ας παίξουµε πάλι, εκδ. Κέδρος. 60

62 Παραµύθι Ο µόχθος της µύγας Στο παζάρι χθες που πήγα είδα µια τεµπέλα µύγα και µου ήρθε στο µυαλό παραµύθι γελαστό. αγορά ρέπει να σας την πω τούτη την ιστορία, για να γελάσετε όπως γέλασα κι εγώ, όταν µου την έφερε ο άνεµος στ αυτιά µου. Ακούστε λοιπόν: Ήταν µια µέρα µε τσουχτερό κρύο. Ένα κρύο παράξενο. Και σε κείνο το αφάνταστο και παράξενο κρύο δύο βόδια σ έναν κάµπο τραβούσαν µε κόπο το άροτρο. Τραβούσαν και ίδρωναν, τραβούσαν και ίδρωναν. Είχαν ξεκάµει πια τα καηµένα. Ο κύρης τους προσπαθούσε συνέχεια να τους δίνει κουράγιο φωνάζοντας: Άιντε µπρος, καµάρια µου, και τελειώνουµε! Άιντε, παλικάρια µου! Κι όταν εκείνα κοντοστέκονταν λιγάκι να ξαποστάσουν, έτρωγαν µια δυνατή βιτσιά στα καπούλια και συνέχιζαν αδιαµαρτύρητα. Όπως λοιπόν εκείνα όργωναν, περνά πετώντας µια µύγα και κάθεται στο κέρατο του ενός βοδιού. Βολεύεται, στηρίζεται καλά σε ένα αναπαυτικό σηµείο και απολαµβάνει το θέαµα. εργαλείο για το όργωµα της γης να ξεκουραστούν ξυλιά 61

63 Περνά από εκεί και µια αλεπού που βλέπει τη µύγα και της χαµογελά. Καθώς γνωρίζονταν από παλιά, τη χαιρετά εγκάρδια: Καληµέρα, κουµπάρα µύγα. Καληµέρα και σε σένα, κουµπάρα αλεπού! Τι χαµπάρια, κουµπάρα µύγα; Τι γίνεται; Και η µύγα µε βαθύ αναστεναγµό απάντησε στην αλεπού: Αχ, µα τι θέλεις να γίνεται, βρε κουµπάρα αλεπού; ε βλέπεις;... Οργώνουµε! (apple Ú Ì ıè applefi ÙËÓ K Ï Ú ) Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ 1. «, Ì ÙÈ ı ÏÂÈ Ó Á ÓÂÙ È, Ú ÎÔ Ìapple Ú ÏÂappleÔ ; Â Ï appleâè ;... OÚÁÒÓÔ ÌÂ!»: Û ËÙ ÛÔ Ì ÁÈ ÙËÓ apple ÓÙËÛË ÙË Ì Á ÛÙËÓ ÏÂappleÔ. 2. È ÏÏÔ ı ÌappleÔÚÔ Û Ó Ó appleô Ó ÌÂÙ Í ÙÔ Ë Ì Á Î È Ë ÏÂappleÔ ; ËÌÈÔ ÚÁÔ ÌÂ Ó Ó ÈÎfi Ì È ÏÔÁÔ Î È ÙÔÓ apple ÚÔ ÛÈ Ô Ì ÛÙËÓ Ù ÍË. 3. ªappleÔÚÂ Ó Û Ó ÛÂÈ ÙËÓ ÈÛÙÔÚ ; È Ê ÓÙ ÂÛ È fiùè ÁÈÓ ÌÂÙ ; 4. Ô apple Ú Ì ıè appleô È Û Ì appleúô Ú ÂÙ È applefi ÙËÓ Ï Ú ÙË Ùˆ πù Ï. ªappleÔÚ ÙÂ Ó ÎÔ ÛÂÙ ÙÚ ÁÔ È ÏÏˆÓ appleâúèô ÒÓ, fiappleô ÌÈÏÔ Ó ÂÏÏËÓÈÎ applefi ÙÔ ÛÎÔ ÂÏÏËÓÈÎ ÌÔ ÛÈÎ apple Ú ÔÛË ÙË Ùˆ πù Ï ÙÔ ÂÏÔappleÔÓÓËÛÈ ÎÔ ÔÁÚ ÊÈÎÔ π Ú Ì ÙÔ. 5. Ê ÚÂÙ ÂÈÎfiÓ ʈÙÔÁÚ Ê Â ÌÂ È ÊÔÚ ÁˆÚÁÈÎ ÂÚÁ ÏÂ. Ó apple Ú ÂÈ ÛÙËÓ appleâúèô Û Ï ÔÁÚ ÊÈÎfi ÌÔ Û Ô, ÌappleÔÚ ÙÂ Ó ÙÔ ÂappleÈÛÎÂÊı ÙÂ Î È Ó Ó ËÙ ÛÂÙ ٠ÙÔÈ ÂÚÁ ÏÂ. Πρόταση για διάβασµα Μαρούλα Κλιάφα, Παραµύθια της Θεσσαλίας, εκδ. Κέδρος. 62

64 Πιπίνα Τσιµικάλη Ο Πρασινοσκούφης έρυσι την παραµονή των Φώτων έγινε το κακό. Όλοι οι καλικάντζαροι που είχαν σκορπιστεί στα κεραµίδια και στις κα- µινάδες των σπιτιών του χωριού ήταν έτοιµοι. Με το πρώτο που θα βλεπαν τον παπα-θύµιο να βγαίνει µε την αγιαστούρα του, θα φευγαν, θα τρεχαν κουτρουβαλώντας µακριά στ ανήλιαγο και πυκνό δάσος, πίσω απ το ψηλό βουνό. Εκεί, κάτω από ένα γέρικο έλατο, περίµενε ανοιχτή µια µικρή τρύπα που κατέβαινε, µε κάτι µικρούτσικα σκαλοπάτια, βαθιά µέσα στην κατοικία τους. Ήταν ένα σπήλαιο µικρούτσικο κι αυτό, µα όµορφο και γεµάτο από λαµπερά γυαλιά και πετράδια, κόκκινα, πράσινα, κίτρινα, άσπρα και γαλάζια, που λαµποκοπούσαν σα να βρίσκονταν έξω και να τα χτύπαε το φως κι ο ήλιος. Μόλις έµπαινε κι ο τελευταίος καλικάντζαρος, η τρύπα έκλεινε µοναχή της και δεν µπορούσε πια να βγει κανένας έξω στη γη, παρά µονάχα του χρόνου τα Χριστούγεννα, που ξανάνοιγε πάλι µοναχή της. Το ξεραν αυτό οι καλικάντζαροι, µα δεν τους ένοιαζε. Έτσι γινόταν από παλιά, από τότε που βρέθηκαν, και είχαν συνηθίσει. Έπειτα, δεν τους έλειπε και τίποτα µέσα στη σπηλιά. Και φαγητά είχε το κελάρι τους και νεράκι καθαρό έβγαζε ο βράχος και βιβλία είχαν που τους τα διάβαζε ο παππούς, και τη δουλειά τους. Άλλοι µαγείρευαν, άλλοι συγύριζαν τη σπηλιά, άλλοι πελεκούσαν κι έδιναν όµορφα σχήµατα στα πετράδια. Ως και µουσικοί ήταν ακόµα, που έπαιζαν όργανα στις γιορτές. Χώρια πια που τα βράδια, γύρω στο µακρύ τραπέζι, έλεγε καθένας την ιστορία του, πώς τα πέρασε τις δώδεκα µέρες πάνου στη γη. Κοντολογίς, δεν περνούσανε και άσχηµα. Εκείνη τη χρονιά, η πρώτη δουλειά του Πρασινοσκούφη, του µικρού καλικάντζαρου, καθώς βγήκε πάνου στη γη, ήταν να τρέξει στα κερα- µίδια του µύλου του µπαρµπα-κώστα. Ήξερε πως ζυγώνει ο καιρός που θα φτιαχνε η θεία Κώσταινα τις τηγανίτες. Κι απ όσες τηγανίτες κλαδί βασιλικού, µε το οποίο ο ιερέας αγιάζει τους πιστούς αποθήκη για τρόφιµα µε λίγα λόγια πλησιάζει 63

65 έκλεβε βαθούλωµα ίχνη, πατηµασιές είχε δοκιµάσει ο Πρασινοσκούφης, αυτές του άρεσαν πιο πολύ. Έξω φαίνονταν ροδοκόκκινες και τραγανιστές, µα µόλις τις τρύπαγε το δόντι γίνονταν µαλακές, σα λουκούµι, κι έλιωναν στο στόµα. Από τα κεραµίδια ανέβηκε στην καµινάδα και γλίστρησε σιγά σιγά πιο κάτου να ιδεί. Επιτυχία! Η θεία Κώσταινα έψηνε τηγανίτες, κι ο µπαρµπα-κώστας µε τα παιδιά καθισµένοι στο τραπέζι περίµεναν. Και σε µια στιγµή που η µυλωνού σήκωσε τα µάτια της από το τηγάνι και κοίταξε τον άντρα της, που κάτι της είπε, ο Πρασινοσκούφης βούτηξε κι άρπαξε την πρώτη. Κι η µυλωνού τηγάνιζε, κι ο Πρασινοσκούφης άπλωνε το χεράκι του και σούφρωνε, όποτε έβρισκε ευκαιρία. Σιγά σιγά, µάλιστα, ξεθάρρεψε και τις βουτούσε στο βάζο µε το µέλι που ήταν δίπλα. Στο τέλος έκρυψε και δύο, τις τελευταίες, σ ένα κούφωµα της καµινάδας, για να τις φάει αργότερα. Ε, από το µύλο του µπαρµπα-κώστα δεν ξεκόλλησε ο Πρασινοσκούφης όλες τις ηµέρες, από του Χριστού µέχρι την παραµονή των Φώτων! Καλύτερα να πούµε πως από το τζάκι του µπαρµπα-κώστα δεν ξεκόλλησε. Εκεί ήταν χωµένος και την παραµονή κι έτρωγε τηγανίτες, κι ούτε άκουσε το σύνθηµα που έδωσε ο γερο-καλικάντζαρος, ο παππούς του, που ήτανε και αρχηγός, για να σηκωθούν να φύγουν. Σε λίγο που τις έφαγε ανέβηκε να ιδεί, µα ήταν αργά! Οι καλικάντζαροι είχαν φύγει! Άρχισε τότε να τρέχει κατά το δάσος µ όλα του τα δυνατά κι έφτασε ίσα ίσα τη στιγµή που έκλεινε η πόρτα της σπηλιάς τους. Ω, δυστυχία µου, είπε τότε το κακόµοιρο, τι θα γίνω τώρα ολοµόναχο: Πού να πάω και πού να σταθώ; Αν ήταν τουλάχιστο καλοκαίρι, κάπου θα έβρισκα στο δάσος να τρυπώσω και να φάω τίποτα! Μα µε τέτοιον καιρό θα κοκαλώσω! Πραγµατικά, στο ψηλό και πυκνό δάσος δεν έβλεπες τίποτ άλλο παρά ένα παχύ στρώµα κάτασπρου χιονιού, και τα δέντρα ήτανε κι αυτά γεµάτα χιόνι, από την κορυφή µέχρι τα κάτω κλαδιά, που έγερναν από το βάρος του. Το δάσος απλωνόταν ήσυχο και σιωπηλό, τ αγρίµια, µικρά και µεγάλα, είχαν τρυπώσει στις φωλιές τους, και µονάχα κάπου κάπου φαινόνταν πάνω στο χιόνι τίποτα αχνάρια από λύκο ή αλεπού. 64

66 Άσχηµα τα πράγµατα! είπε ο Πρασινοσκούφης. Μα δεν τα χασε. Έκαµε µερικές βόλτες έξω από την τρύπα της σπηλιάς και κοίταζε τ αχνάρια των παπουτσιών του. Ήταν µικρότερα από τ αχνάρια της αλεπούς και πιο κοντά το ένα µε το άλλο. Κι ήταν φυσικό αυτό, γιατί όλος όλος ο Πρασινοσκούφης δεν ήταν ψηλότερος από µια πιθαµή. Ευτυχώς που η σκουφίτσα του ήταν ψηλή και µυτερή και του χάριζε λίγο ανάστηµα. Έξαφνα χτύπησε το κεφάλι του. Βρε, είπε, δεν πηγαίνω πάλι στης θείας Κώσταινας να περάσω το χειµώνα µου; Φωτιά στο τζάκι έχει και τον τρόπο τον ξέρω να σουφρώνω τις πίτες από το τηγάνι της. Καλά θα περάσω! Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ 1. ÊÔ Ê ÓÙ Û٠٠٠appleâùú È appleô ÊÙÈ Ó Ó ÔÈ Î ÏÈÎ ÓÙ ÚÔÈ, ÌappleÔÚ ÙÂ Ó Î Ù ÛΠÛÂÙÂ Î È ÛÂÈ Ù ÈÎ Û, ÍÈÔappleÔÈÒÓÙ È ÊÔÚ ÌÈÎÚ ÓÙÈΠÌÂÓ (apple ÚÏÂ, ËÊ Â, Ï ÎÈ ). 2. ËÌÈÔ ÚÁÔ Ì ÌÂψ Â, ÚËÛÈÌÔappleÔÈÒÓÙ ÌÔ ÛÈÎ fiúá Ó ( ÎfiÌË Î È ÙÔÛ È ), Î È ÙÈ ÙÚ ÁÔ ÌÂ. 3. ÈÚÈ fiì ÛÙ Û ÔÌ Â. OÈ ÌÈÛ ÁÚ ÊÔ Ó ÈËÁÔ ÓÙ È appleò apple Ú ÛÂ Ô Î ÏÈÎ ÓÙ ÚÔ ÛÙÔ Ûapple ÙÈ ÙË ıâ ÒÛÙ ÈÓ, ÂÓÒ ÔÈ applefiïôèappleâ ÓÔ Ó Ó È ÊÔÚÂÙÈÎfi Ù ÏÔ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ ÙÔ Ú ÛÈÓÔÛÎÔ ÊË. 4. µú ÛÎÔ Ì ÎÈ ÏÏ ÈÛÙÔÚ Â Ì ΠÏÈÎ ÓÙ ÚÔ Î È ÙÈ Ú Ì ÙÔappleÔÈÔ ÌÂ. Πιπίνα Τσιµικάλη ( ) Ασχολήθηκε περισσότερο µε το παραµύθι. Έχει κάνει και µεταφράσεις. Άντλησε τα θέµατά της από τη φύση, την παράδοση και την ιστορία. Ορισµένα από τα έργα της είναι: Παραµύθια του Αισώπου, 50 νέα παραµύθια, Ο χαρταετός, Η κόκκινη οµπρέλα, Ιστορίες Κατοχής κ.ά. Πρόταση για διάβασµα Ζωή Βαλάση και Κατσιµιχαίοι, Το καλικαντζαράκι των Χριστουγέννων, εκδ. Ελληνικά Γράµµατα. 65

67 Νανούρισµα Ύπνε µου, έπαρέ µου το πήγαινε πατέρα του νονού όσα ζώα βόσκουν υγεία προίκα µοσχάρια πνε µου κι έπαρέ µου το, κι άµε το στα περβόλια και την ποδιά του γέµισε τριαντάφυλλα και ρόδα. Τα ρόδα να ν της µάνας του, τα µήλα του κυρού του και τ άσπρα τα τριαντάφυλλα να ναι του σάντουλού του. Ο ύπνος τρέφει τα µωρά κι ο κάµπος τα βοσκάρια, κι έµενα το παιδάκι µου το τρέφουνε τα χάδια. Ο ύπνος µου στα µάτια σου κι η γεια στην κεφαλή σου κι η αγρυπνιά στον κύρη σου να κάµει το προικί σου. Κοιµήσου που στο γάµο σου, στ αρραβωνιάσµατά σου θ ανοίξουν ρόδα και ανθοί µέσα στην κάµαρά σου. Τα χιόνια αλεύρια θα γενούν και τα βουνά δαµάλια κι η θάλασσα γλυκό κρασί να πιουν τα παλικάρια. Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ 1. º ÚÓÔ Ì ÛÙËÓ Ù ÍË Ó ÓÔ Ú ÛÌ Ù ÙË apple ÙÚ Ì. apple ÚÔ ÛÈ Ô Ì ÛÙÔ ÏÏÔ Î È Û ËÙ Ì ÁÈ Ù. 2. ªappleÔÚÔ ÌÂ Ó ÊÙÈ ÍÔ ÌÂ Ó È Ï Ô ÌÂ Ù Ó ÓÔ Ú ÛÌ Ù ÙˆÓ apple È ÈÒÓ Ù Ù - ÍË Ì. 3. ÈÚÈ fiì ÛÙ Û ÔÌ Â Ø Ë Î ıâ ÔÌ ˆÁÚ Ê ÂÈ ÌÈ ÂÈÎfiÓ ÁÈ Î ıâ Ó - ÓÔ ÚÈÛÌ, ÂÈ Ó Ó Ù ÙÏÔ Î È È ÎÔÛÌ ÙËÓ Ù ÍË. 4. ª ÁÓËÙÔʈÓÔ ÌÂ Ó ÓÔ Ú ÛÌ Ù Î È Ù ÙÚ ÁÔ Ì ÛÙËÓ Ù ÍË. ªappleÔÚÔ ÌÂ Ó ÎÔ ÛÔ ÌÂ Ó ÓÔ Ú ÛÌ Ù applefi ÙÔÓ ËÊÈ Îfi ÛÎÔ ÙÔ ÎÔ appleô ÚÁÔ ÓÔ Ú ÛÌ Ù, Ì ÙË Ó È ÓÓ ÙÔ, applefi ÙËÓ Î Û Ù ÓÔ Ú ÛÌ Ù, Ù Ù Ú ÛÌ Ù, Û ÌÔ ÛÈÎ ÚÔ Ô ÈÓfiappleÔ ÏÔ. Πρόταση για διάβασµα Νανουρίσµατα, Ταχταρίσµατα, Παινέµατα..., επιµ. Μαργαρίτα Κουλεντιανού, εκδ. Θυµάρι. 66

68 «æ Ï̈  ÁÏ Î Ì ٠appleúòù appleúòù fií ÔÈ» ıâ appleô ÁÎ ÏÈ ˆ Ó Ó ÓıÚˆappleÔ, ÚÈÂ, ı ÚÚÒ appleˆ ÎÚÂÌÈ Ì È applefi ÙÔ Ï ÈÌfi ÛÔ. ÈÎËÊfiÚÔ µúâùù ÎÔ

69 Νικηφόρος Βρεττάκος Η Ειρήνη, ο Ιησούς και το πουλί κελαηδήµατα Kαθόταν ο Ιησούς κοντά στο ποτάµι, στη ρίζα ενός δέντρου και περίµενε τη µητέρα του. ίπλα στ αυτί του, πάνω σ ένα κλαδί, που η πνοή του φωτός περισσότερο παρά το αγεράκι το σάλευε ανάλαφρα, κελάηδαγε, αµέριµνο, ένα πουλί. Απ το ράµφος του έσταζαν διάφανες τρίλλιες στο ποτάµι που κύλαγε. Χαµογελούσε ο Ιησούς. Περιµένανε τη µητέρα του να τους φέρει δυο δάχτυλα µαύρο ψωµί. Η ζωή είναι όµορφη. 68

70 Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ 1. º ÓÙ fiì ÛÙÂ Ó Ó È ÏÔÁÔ Ó ÌÂÛ ÛÙÔÓ πëûô Î È ÙÔ appleô Ï. È ı ÌappleÔÚÔ Û Ó Ó appleô Ó, Ú ÁÂ, ÌÂÙ Í ÙÔ ; 2. Ò ÓÈÒıÂÈ È ÔÓÙ ÙË ÊÚ ÛË «ˆ Â Ó È fiìôúêë», Ì ÙËÓ ÔappleÔ ÙÂÏÂÈÒÓÂÈ ÙÔ appleô ËÌ ; 3. ÔÈ ÂÈÎfiÓ ÙÔ appleôè Ì ÙÔ ÈÎ ÈÔÏÔÁÔ Ó ÙË Ï ÍË «ÈÚ ÓË» ÙÔ Ù ÙÏÔ ÙÔ ; 4. ˆÁÚ Ê Ô Ì fiappleôè ÂÈÎfiÓ ÙÔ appleôè Ì ÙÔ Ì Î Ó ÌÂÁ Ï ÙÂÚË ÂÓÙ - appleˆûë. Νικηφόρος Βρεττάκος (Σπάρτη ) Λυρικός ποιητής, στο έργο του οποίου υπάρχει χαρούµενη διάθεση, αισιοδοξία και αγάπη για τον άνθρωπο. Στις συλλογές Ο Ταΰγετος και η σιωπή και Ο χρόνος και το ποτάµι κυριαρχεί η παρουσία της φύσης και η γενέθλια γη. Τα ποιή- µατά του κυκλοφορούν σε τρεις τόµους, Τα ποιήµατα Ι, ΙΙ, ΙΙΙ. Πρόταση για διάβασµα Φρόσω Χατόγλου, Καληµέρα ειρήνη, εκδ. Σύγχρονη Εποχή. 69

71 Ραµπιντρανάθ Ταγκόρ Είσαι ο ουρανός ο απέραντος φτιαγµένα Eίσαι ο ουρανός ο απέραντος κι είσαι κι η µικρή φωλιά [...]. Η ακτίνα Σου έρχεται απάνω σε τούτη τη γη, τη δική µου, µε αγκαλιά ορθάνοιχτη, όλη την ηµέρα, για να φέρει σα γυρίσει πίσω στα πόδια Σου σύννεφα γινωµένα από τα δάκρυά µου, από τους στεναγµούς µου κι από τα τραγούδια µου [...]. Πάντα στη ζωή µου Σε αναζήτησα µε τα τραγούδια µου. Ήταν αυτά που µ οδήγησαν από πόρτα σε πόρτα και µ αυτά ένιωσα ολόγυρά µου, ψάχνοντας κι αγγίζοντας τον κόσµο µου. 70

72 Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ 1. Ô Î ÌÂÓÔ Ùfi Â Ó È Ó Â Ô appleúôûâ appleúô ÙÔ Âfi. ªappleÔÚÂ Ó ÁÚ ÂÈ Î È ÂÛ ÌÈ appleúôûâ ; 2. Àapple Ú Ô Ó ÛÙÈÁÌ appleô ÚÂÈ ÛÙËÎÂ Ó ËÙ ÛÔ Ì ΠÙÈ appleôï Û ÁÎÂÎÚÈÌ ÓÔ ÛÙËÓ appleúôûâ Ì. ÌÈÏ ÛÔ Ì ÁÈ' Ù ÛÙËÓ Ù ÍË Ì. 3. «Û È Ô Ô Ú Ófi Ô apple Ú ÓÙÔ» «ÓÙ ÛÙË ˆ ÌÔ Â Ó ÙËÛ Ì ٠ÙÚ - ÁÔ È ÌÔ»: Ò Î Ù Ï ÓÂÙ ٠ÙÈ appleúôù ÛÂÈ ; Ραµπιντρανάθ Ταγκόρ ( ) Ινδός ποιητής και µυθιστοριογράφος που τιµήθηκε µε το Βραβείο Νόµπελ Λογοτεχνίας, το Έκανε πολλά ταξίδια και επισκέφθηκε ανάµεσα σε άλλες χώρες και την Ελλάδα. Έγραψε ποιήµατα για τη φύση, την αγάπη και την παιδική αθωότητα. Παράλληλα ασχολήθηκε µε πολιτικά και κοινωνικά θέµατα. Μερικά από τα βιβλία του είναι: Εκατό ποιήµατα του Καµπίρ, Πυγολαµπίδες, Η θρησκεία του ανθρώπου. 71

73 Έλσα Χίου Ο Νορντίν στην εκκλησιά δυο γιορτές την ίδια µέρα γιαγιά ξύλινο κάθισµα Tην άλλη µέρα ξυπνήσανε κι ήταν κεφάτοι. Ήτανε Κυριακή και διπλόσκολο. 21 Μαΐου, Κωνσταντίνου και Ελένης, γιόρταζε ο πατέρας. Εκτός από τη νενέ, που δεν την αφήνανε τα ποδάρια της, όλοι οι άλλοι ετοιµάζονταν για την εκκλησιά. Η µαµά είχε φτιάξει άρτο και τον πήγε στην εκκλησιά αποβραδίς µέσα στο πανέρι µε την ολοκέντητη πετσέτα. Τον ζύµωσε µόνη της µε ζάχαρη, κανέλα και µαστίχα. Μοσκοµύρισε το σπίτι σαν τον έφερε από το φούρνο ροδοκόκκινο και πασπαλισµένο µε σουσάµι. Ο Νορντίν δεν είχε ιδέα τι συνέβαινε. Οι γιορτινές καµπάνες τον τρο- µάξανε. Ο Αργύρης ήθελε να τον πάρουν µαζί τους στην εκκλησιά, επέ- µενε, αλλά ο πατέρας ήταν σκεφτικός. εν ξέρω, είπε, αν πρέπει να τον πάρουµε, έχει άλλη πίστη. Κι ί- σως κακοφανεί και του πατέρα του, του Μουσταφά. Ο Νορντίν, άµα του εξήγησε η νενέ, είπε κι εκείνος πως κάτι τέτοιο, να πάει δηλαδή σε χριστιανική εκκλησιά την ώρα της λειτουργίας, µπορεί και να εξόργιζε τον πατέρα του. Αλλά ο ίδιος ήθελε πολύ να δει τι κάνουν οι χριστιανοί στις εκκλησιές τους και πώς προσκυνούν το δικό τους Αλλάχ. ε θα λεγε τίποτα στον πατέρα του. Θα το κρατούσε µυστικό. Και θα ταν το µοναδικό τουρκάκι στον τόπο του που πάτησε σε χριστιανική εκκλησιά να λειτουργηθεί! Τι το θελαν όµως να πάρουν τον Νορντίν στην εκκλησιά; εν ήταν µόνο που σαν έφτασαν έβγαλε τα παπούτσια του και τα άφησε πίσω από την πόρτα, αλλά πήρε και το χαλάκι που σκούπιζε ο κόσµος τα πόδια του, το βαλε µες στη µέση κι έπεσε γονατιστός µπρούµυτα. Κάθε τόσο σήκωνε το κεφάλι, χτυπούσε τις παλάµες του στο µωσαϊκό και ξανάπεφτε µε το κούτελο ν αγγίζει το πάτωµα. Οι γυναίκες άρχισαν να ψουψουρίζουν κι η εκκλησάρισσα πήγε και τον σήκωσε. Η µαµά τον πήρε από το χέρι και τον οδήγησε σ ένα στασίδι. Μα ούτε κι εκεί κάθισε πάνω από πέντε λεπτά. Κατέβηκε και πήγε ίσα 72

74 στο δεσποτικό. Κάθισε στο θρόνο του δεσπότη κι άπλωσε τα χέρια του στα σκαλιστά µπράτσα του, σαν να ταν ο Μέγας Βεζίρης των τζαµιών και των ναών της Ανατολής. Από κει τον τράβηξε γρήγορα γρήγορα ο πατέρας και τον πήρε κοντά του στο ψαλτήρι. Τον κρατούσε απ το µανίκι και, µόλις έκανε να φύγει, τον τραβούσε, κι ο Νορντίν ησύχαζε. Ο Αργύρης, ντυµένος διακάκι, ήτανε στο ιερό. Έβγαζε πότε πότε το κεφάλι του από τη µικρή πύλη και παρακολουθούσε µε ανησυχία, αλλά και µε ευθυµία, τα καµώµατα του Νορντίν. Το επεισόδιο έγινε όταν ήταν να διαβάσει ο παπάς το ευαγγέλιο και ο Αργύρης βγήκε κρατώντας το µικρό µανουάλι. Ο Νορντίν, ποιος ξέρει πώς του φάνηκε, ξέφυγε από το χέρι του πατέρα κι έτρεξε σαν 73

75 µάλωσε µουσουλµάνα κάλυµµα του προσώπου σίφουνας να πάρει από τα χέρια του Αργύρη το µανουάλι. Έγινε µια µικροβαβούρα και τότε επενέβη ο επίτροπος. Έπιασε τον Νορντίν, τον τράβηξε και, µαζί µε τον πατέρα, τον έβγαλε έξω. Έξω εκεί, µε χαµηλή και νευριασµένη φωνή, έψαλε τον αναβαλλόµενο στον πατέρα και τον Αργύρη, που κουβάλησαν στην εκκλησιά ένα άγνωστο τρελόπαιδο. Πού να ξερε ο επίτροπος πως το τρελόπαιδο αυτό ήταν ένα τουρκάκι που δεν ήξερε πως, όταν ένα αγόρι είναι ντυµένο διακάκι, δεν παίζει, αλλά παίρνει µέρος στη θεία λειτουργία! Ο Νορντίν εντυπωσιάστηκε απ την εκκλησιά του χριστιανού Αλλάχ. Όλο το µεσηµέρι τα κουβέντιαζε µε τη νενέ. εν µπορούσε να χωνέψει γιατί οι χριστιανοί κάνουν τέτοιες ζωγραφιές. Και τι άσκηµοι γέροι µε µακριές γενειάδες ήταν αυτοί στους τοίχους! Και ποιοι ήταν εκείνοι οι καβαλάρηδες, ο ένας µε τ άσπρο άλογο, που είχε χώσει το κοντάρι του στην καρδιά ενός αγριάνθρωπου, κι ο άλλος µε το µαύρο άλογο, που καρφώνει ένα δράκο; Και γιατί τόσες µωροµάνες µε τα µωρά στην αγκαλιά και µια µάλιστα απ αυτές να το βυζαίνει κιόλας; Άσε την άλλη που είχε τρία χέρια, και την άλλη, χωρίς µωρό στην αγκαλιά, που φορούσε µαντίλα µαύρη κι έµοιαζε µε χανούµ χωρίς φερετζέ! Κι εκείνος ψηλά ψηλά τι έκανε και τον κάρφωσαν σε δυο ξύλα µε ανοιχτά χέρια, και στο στήθος είχε µια λαβωµατιά και στο κεφάλι φορούσε στεφάνι από αγκάθια; Και γιατί τους ανάβανε κεριά και τους φιλούσαν στις πληγές τους, στα πόδια τους, και τις µωροµάνες στο µάγουλο; Ζαλίστηκε η νενέ µε τις τόσες ερωτήσεις. Μάταια προσπαθούσε να εξηγήσει στον Νορντίν πως οι ζωγραφιές απεικονίζουν τις µορφές των αγίων της πίστης µας και πως µ αυτές επικοινωνούµε µε το πνεύµα τους στον Ουρανό. Οι εικόνες είναι οι γέφυρες που ενώνουν τη σκέψη των απλών ανθρώπων µε το αθάνατο πνεύµα της άγιας µορφής. Πώς αλλιώς να χωρέσει το φτωχό µυαλό του ανθρώπου το Θεό του, αν δεν τον στήσει απέναντί του, να τον βλέπει, να τον αγγίζει και να τον παρακαλεί κοιτάζοντάς τον όρθιος και κατά πρόσωπο; 74

76 Πολλά του πε η νενέ τού Νορντίν για τους αγίους και την Παναγία που κρατά το Χριστό και σκεπάζει όλα τα παιδιά του κόσµου, ακόµα και τα τουρκάκια. Ο Νορντίν άλλα κατάλαβε, άλλα όχι. Του άρεσε πολύ όµως η ιστορία της παρθένας Μαρίας, που σαν µητέρα του κόσµου προστατεύει όλα τα παιδάκια, όπου κι αν ζούνε. Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ 1. Ò Û ÌappleÂÚÈÊ ÚıËÎÂ Ô ÔÚÓÙ Ó, fiù Ó Ú ıëîâ ÛÙË ÚÈÛÙÈ ÓÈÎ ÂÎÎÏËÛ ; ªappleÔÚÂ Ó ÂÍËÁ ÛÂÈ ÙË Û ÌappleÂÚÈÊÔÚ Ù ; 2. N Ê ÚÂÙ appleïëúôêôú  ÁÈ Ù Ù ÌÈ Ó ÂappleÈÛÎÂÊÙ ÙÂ Ó Ù Ì, Ó apple Ú ÂÈ ÛÙÔÓ ÙfiappleÔ Û. 3. Ó Á «Û Ó ÌËÙ Ú ÙÔ ÎfiÛÌÔ appleúôûù Ù ÂÈ fiï Ù apple È ÎÈ, fiappleô ÎÈ Ó Ô Ó». ÁÚ Ô Ì ÌÈ ÈÎ Ì ÊÚ ÛË ÁÈ ÙËÓ Ó Á ÁÈ ÙÔ Âfi. 4. ªappleÔÚÂ Ó ÊËÁËı ÙËÓ ÈÛÙÔÚ ÙÔ ÔÚÓÙ Ó Ì ÈÎ ÛÔ ÏfiÁÈ ; Έλσα Χίου (Πειραιάς 1954) Μεγάλωσε στη Σάµο, όπου και ζει. Συνεργάζεται µε εφη- µερίδες και λογοτεχνικά περιοδικά. Έχει γράψει ποιή- µατα, διηγήµατα και µυθιστορήµατα για παιδιά και νέους. Η Νενέ η Σµυρνιά κυκλοφόρησε το Πρόταση για διάβασµα Henri Trοyat, Ανάµεσα σε δύο πατρίδες, µετάφραση Μελίνα Καρακώστα, εκδ. Μεταίχµιο. 75

77 Ντίνα Χατζηνικολάου Η δική µου προσευχή T ην προσευχή που θα σας πω κανείς δε µου την έχει µάθει. Έρχετ απ της καρδιάς τα βάθη. Θεέ Φύλαγε, Θε µου, τα τριζόνια, που γαληνεύουν τη νυχτιά. Σώσε το δέντρο απ τη φωτιά! Βοήθα τ ανέµελο τζιτζίκι µη σταµατήσει το τραγούδι. Κι από το ταπεινό λουλούδι ίσαµε τ ανθρωπάκι εµένα, όλα να ζουν ευτυχισµένα τα πλάσµατα πάνω στη γη. Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙÂ 1. È ÏÏÔ ÓÔÌ ÂÙÂ fiùè ı ÌappleÔÚÔ ÛÂ Ó ËÙ ÛÂÈ ÙÔ «ÓıÚˆapple ÎÈ» ÛÙËÓ appleúôûâ ÙÔ ; 2. ÙÔ appleô ËÌ Ùfi, fiappleˆ Î È ÛÙÔ appleô ËÌ ÙÔ P. ÁÎfiÚ, appleâúèáú ÊÔÓÙ È Ô ÙÚfiappleÔÈ appleúôûâ. Àapple Ú Ô Ó ÔÌÔÈfiÙËÙÂ Î È È ÊÔÚ Ó ÌÂÛ ÙÔ ; Ντίνα Χατζηνικολάου (Αθήνα 1931) Ασχολήθηκε µε τη µουσική και τη λογοτεχνία. Έγραψε παραµύθια, µικρά θεατρικά έργα, καθώς και έργα για το κουκλοθέατρο. Ποιήµατα και διηγήµατά της έχουν περιληφθεί σε ανθολογίες και σχολικά βιβλία. Μερικά έργα της: Η Αγαπούλα του καλοκαιριού, Φέφε, ο µεγάλος πιανίστας και άλλες ιστορίες. 76

78 Κάλαντα Πρωτοχρονιάτικα κάλαντα της Κεφαλονιάς Tα κάλαντα είναι τραγούδια που τα λένε συνήθως τα παιδιά την παραµονή των µεγάλων εορτών της χριστιανοσύνης, πηγαίνοντας από σπίτι σε σπίτι. Υπάρχουν κάλαντα των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς (του Αγίου Βασιλείου), των Φώτων και του Σαββάτου του Λαζάρου. Το περιεχόµενό τους, που έχει αρχικά σχέση µε τις παραπάνω γιορτές, περιλαµβάνει ευχές και εγκώµια γι αυτούς στους οποίους ψάλλονται. Ακόµη, υπάρχουν διαφορές στα λόγια τους από περιοχή σε περιοχή. αυτό το σπίτι που ρταµε πέτρα να µη ραγίσει κι ο νοικοκύρης του σπιτιού χρόνους πολλούς να ζήσει. Αφέντη, αφέντη, ολάφεντε, αφέντη φηµισµένε, στην ξενιτιά και τη Φραγκιά, στον κόσµο ξακουσµένε, αφέντη µ ρήγα να σε δω ή µπάιλο στην Πόλη και βασιλιά στον τόπο σου να σε τιµήσουν όλοι. Πολλά είπαµε τ αφέντη µας ας πούµε της κυράς µας. Κυρά χρυσή και λυγερή, κυρά χαριτωµένη, µε φρονιµάδες κι ευµορφιές εσύ σαι στολισµένη. Κυρά µου, όταν βούλεσαι στην εκκλησιά να πάγεις, να προσκυνήσεις το Θεό, την προσευχή να κάνεις, βάνεις τον ήλιο πρόσωπο και το φεγγάρι στήθι και του κοράκου το φτερό βάνεις γαϊτανοφρύδι. Εσέ, κυρά µου, σου πρεπε βασίλισσα να γίνεις, να κάθεσαι στο θρόνο σου, τις ευµορφιές να κρίνεις. Κυρά µε τους πολλούς υιούς τους µοσκαναθρεµµένους στην προκοπή και στα καλά καλοσυνηθισµένους, που λούζεις τους, χτενίζεις τους και στο σχολειό τούς στέλνεις, να µάθουν χάριν κι αρχοντιές, πολλά τους παραγγέρνεις. που ήρθαµε µεγάλε αφέντη αυτοκράτορα βάιλο (πρόξενο της Bενετίας στην Kωνσταντινούπολη) κοµψή θέλεις λεπτό και όµορφο φρύδι, µαύρου χρώµατος ευγενική και αρχοντική συµπεριφορά παραγγέλλεις 77

79 Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙÂ 1. OÈ Â appleô Ï ÁÔÓÙ È ÛÙ Î Ï ÓÙ ËÏÒÓÔ Ó ÙÈ ÂappleÈı Ì Â appleô Â Ó ÔÈ Î ÙÔÈÎÔÈ ÙË ÂÊ ÏÔÓÈ Ù apple Ï ÈfiÙÂÚ ÚfiÓÈ. ÚÂ ÙÂ appleôèâ Â Ó È Ù ÔÈ Â. ÔÈ ÂappleÈı Ì ÎÚ ÂÈ Ë Î ıâìè ; 2. Ó ÁÚ Ê ÙÂ ÈÎ Û Î Ï ÓÙ Û ÌÂÚ, ÙÈ ı Â fiû ÛÙÂ ÛÙÈ ÎfiÚÂ ÙË Î Ú ; 3. N Û ÁÎÂÓÙÚÒÛÂÙÂ Î Ï ÓÙ applefi È ÊÔÚÂ appleâúèô ÙË ÏÏ. Àapple Ú Ô Ó Ï ÍÂÈ ÊÚ ÛÂÈ appleô Âapple Ó Ï Ì ÓÔÓÙ È Û Ù ; 4. ÊÔ ÎÔ ÛÂÙÂ Î Ï ÓÙ applefi È ÊÔÚ Ì ÚË, Ó Û Óı ÛÂÙÂ ÈÎ Û appleúˆùô- ÚÔÓÈ ÙÈÎ Î Ï ÓÙ ÌÂ Â appleô Ó ÈÎ ÓÔappleÔÈÔ Ó ÂappleÈı Ì Â Î È fióâèú ÙˆÓ ÓıÚÒappleˆÓ ÙË ÂappleÔ Ì. 5. Ì ıâùâ Ù Î Ï ÓÙ ÙË ÂÊ ÏÔÓÈ Î È Ó Ù ÏÂÙÂ ÛÙË ÚÈÛÙÔ ÁÂÓÓÈ ÙÈÎË ÁÈÔÚÙ ÙÔ Û ÔÏÂ Ô Û. Πρόταση για διάβασµα Kάλαντα (Mυτιλήνη) Χρήστος Μπουλώτης, Επτά ιστοριούλες γιορτινές και παράξενες, επτά, εκδ. Πατάκη. 78

80 Βούλα Μάστορη Τότε που πήγαµε βόλτα τον Επιτάφιο Eυτυχώς τα δάκρυα στέγνωσαν γρήγορα κοντά στη µαµά και στον µπαµπά. Και µ άρεσε η εκκλησία έτσι µικρή που ήταν. Ούτε χώριζε κανείς τούς άντρες από τις γυναίκες. Κι ήταν γιοµάτη γιαγιάδες και παππούδες, που άκουγαν ευχαριστηµένοι τον παπά που έψελνε. Κοντά του στέκονταν λίγοι άντρες κι έκαναν τους ψάλτες. Εµείς καθόµασταν σε κάτι ψηλές και στενές καρέκλες, µε πλάτη και χέρια, όλο ξύλο, που έµοιαζαν µε κασετίνες. Μπροστά µας ήταν ο Επιτάφιος γιοµάτος λουλούδια. Και δίπλα του µερικά κορίτσια που τραγουδούσαν το «Αι γενεαί πάσαι» και το «Έρανον τον τάφον». Α, τα έλεγαν τόσο ωραία! Ακουγόταν η φωνή τής καθεµιάς ξεχωριστά! Σαν να τραγουδούσε µόνη της! Κι ας έλεγε η µαµά έπειτα: Θεέ µου, τι παράφωνες οι µικρές! Εµένα µου άρεσαν. Όπως µου άρεσε κι ο παπάς µας, που όλο µε κοίταζε και µου χαµογελούσε. Και µε χάιδευε κιόλας σαν περνούσε από κοντά µου. Και δε θύ- µωνε που πήγαινα ολοένα κι έπιανα τον Επιτάφιο. Ούτε όταν µύριζα τα λουλούδια. Ούτε όταν πήρα µερικά να χαρίσω στη µαµά. Ούτε όταν πήγα στα κορίτσια και τραγούδησα κι εγώ: Θ αναστηθεί ο Χριστούληηηης! Ένα, ξέρεις, ολότελα δικό µου τραγούδι. Μετά, οι άντρες που έκαναν τους ψάλτες σήκωσαν τον Επιτάφιο. Κι όταν ο παππούλης ζήτησε ένα νέο να σηκώσει το σταυρό, δεν πήγαινε κανένας. εν έβρισκαν νέο. Εµένα δε µ άφηναν γιατί, λέει, ήµουνα µικρός. Κι ήταν έτοιµος να πάει ο µπαµπάς, αλλά στο τέλος κατέβασαν ένα αγόρι από την καµπάνα πάνω. Ύστερα, βγήκαµε όλοι έξω. Μπροστά ο σταυρός, µετά ο Επιτάφιος, ο παππούλης, οι ψάλτες, τα κορίτσια και µετά όλοι εµείς. Κόλλησαν έπειτα πάνω στον Επιτάφιο πολλά κίτρινα µικρά κεριά και τ άναψαν. όλες οι γενεές ράντισαν µε αρώµατα 79

81 Eπιτάφιος (Eυαγγελίστρια, Σκιάθος) Ανάψαµε κι εµείς τα δικά µας και ξεκινήσαµε για την «περιφορά». ηλαδή, θα πηγαίναµε τον Επιτάφιο µια βόλτα στο χωριό. Έτσι είπε η µαµά, που τη ρώτησα. Στο δρόµο περπατούσαµε αργά. Πρώτα, γιατί έτσι κάνουν στον Επιτάφιο. Έπειτα, γιατί οι περισσότεροι ήταν γέροι, και τέλος, γιατί έπρεπε να προσέχουµε και τόσα πράγµατα: τις στρογγυλές πετρούλες, τα σκαλιά, τα µπαλκόνια Κατεβάστε λίγο τον Επιτάφιο! Θα ρίξει το µπαλκόνι κάτω! έλεγε κι ο παππούλης σταµατώντας λίγο το ψάλσιµο. Αλλά αυτός είχε και να προσέχει και τα κεριά. Όχι τώρα το κερί, κυρα-τασία! Μετά! Σε βλέπω, κυρα-καλλιόπη! Άσε κάτω το κερί! Μετά την περιφορά θα πάρετε όλοι σας. Φτάνουν για όλους. Τα λεγε σε µερικές γιαγιάδες που ήθελαν να πάρουν αγιασµένο, λέει, κερί από τον Επιτάφιο. Αλλά δεν τις άρεσε να περιµένουν το µετά. 80

82 Κι ήταν παντού νύχτα. Κανένα παράθυρο δεν είχε φως. Κι αυτή η πεθαµένη ησυχία Πρόσεχε! θα µε κάψεις! Τι κόλλησες έτσι πάνω µου! είπε η µαµά και µου πήρε το κερί. Μ αγκάλιασε όµως. Στο δρόµο σταµατήσαµε τρεις φορές. Τότε ήταν που είπαµε τα τραγούδια των κοριτσιών. Το δικό µου τραγούδι δεν το ξερε κανένας. Όταν φτάσαµε στην εκκλησία ξανά, οι ψάλτες σήκωσαν τον Επιτάφιο ψηλά πάνω από την πόρτα κι όλοι εµείς περάσαµε από κάτω. Να, όπως παίζουµε το «περνά περνά η µέλισσα». Κι αγιασµένο κερί πήραµε όλοι µας. Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ 1.  appleôè ÛËÌ ÙÔ ÎÂÈÌ ÓÔ Ê ÓÂÙ È Ë Û ÌÌÂÙÔ ÙÔ appleúˆù ÁˆÓÈÛÙ ÛÙËÓ ÙÂÏÂÙ ; 2. appleâúèáú ÂÙ ÙËÓ appleâúèêôú ÙÔ appleèù Ê Ô ÙË ÁÂÈÙÔÓÈ Û ÙË appleâúèô fiappleô ÂÙ appleâú ÛÂÈ Ó Û. 3. ÓˆÚ ÂÙÂ È ÊÔÚÂÙÈÎ ıèì ÁÈ ÙÔÓ appleèù ÊÈÔ applefi ÏÏ Ì ÚË ÙË ÏÏ ; 4. ÔÈÔ Ù ÙÏÔ Û Ú ÛÂÈ appleâúèûûfiùâúô, Ùfi appleô ÂÈ ÙÔ applefiûapple ÛÌ ÙÔ È Ï Ô Û «Ë appleâúèêôú ÙÔ appleèù Ê Ô», appleô Ó Ê ÚÂÙ È Ì Û ÛÙÔ Î ÌÂÓÔ; ÂÍËÁ ÛÂÙ ÙËÓ appleúôù ÌËÛ Û. Βούλα Μάστορη (Αγρίνιο 1945) Σύγχρονη πεζογράφος που συγγράφει βιβλία για παιδιά και νέους. Έχει γράψει µυθιστορήµατα κοινωνικού περιεχοµένου και µικρές ιστορίες. Μερικά από τα έργα της είναι: Ο καλεσµένος, Ο χιονάνθρωπος πήρε τη µαµά, Το αυγουστιάτικο φεγγάρι, Εκείνη τη φορά (κεφάλαιο αυτού είναι και το κείµενο του βιβλίου µας). 81

83 Κώστας Βάρναλης πέθανες τραβάω τα µαλλιά µου από το πένθος º Η µάνα του Χριστού εύγεις πάνου στην άνοιξη, γιε µου καλέ µου, Άνοιξή µου γλυκιά, γυρισµό που δεν έχεις. Η οµορφιά σου βασίλεψε κίτρινη, γιε µου, δεν µιλάς, δεν κοιτάς, πώς µαδιέµαι γλυκέ µου! Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙÂ 1. appleâúèáú ÂÙÂ Ù Û Ó ÈÛı Ì Ù ÙË Ó Á -Ì Ó. 2. ËÙ ÛÙÂ ÁÈ ÙËÓ apple ÚÔ Û ÙË ÕÓÔÈÍË ÛÙÔ appleô ËÌ. Κώστας Βάρναλης (Πύργος Ανατολικής Ρωµυλίας Αθήνα 1974) Φιλόλογος, λογοτέχνης, µεταφραστής, κριτικός και δηµοσιογράφος. Το έργο του έχει κοινωνικό περιεχόµενο. Έγραψε τα βιβλία Το φως που καίει, Σκλάβοι πολιορκηµένοι, Η αληθινή απολογία του Σωκράτη, Ο προσκυνητής. Πρόταση για διάβασµα Πηνελόπη έλτα, Η ζωή του Χριστού, εκδ. Εστία. 82

84 «ŸÌÔÚÊ ÌÔ, Î Ï, ÁÏ ÎÈ apple ÙÚ» ÏÂÈ ÚÂÙ Ó Î È ÙfiÏÌËÓ Ë ÂÏÂ ıâú. Ó Ú Ï Ô

85 Καλλιόπη Σφαέλλου Το ξύλινο άλογο Το απόσπασµα που ακολουθεί είναι από τη διασκευή τής Ιλιάδας του Οµήρου, που έκανε η συγγραφέας. αποθάρρυνε Œτσι µέσα σε λίγες µέρες οι Αχαιοί έχασαν τους δυο πιο ανδρείους αρχηγούς τους, τον Αχιλλέα και τον Αίαντα, κι η απώλεια αυτή αφόπλισε τους πολεµιστές. Άλλωστε δέκα ολόκληρα χρόνια βρίσκονταν µακριά από τα σπίτια τους κακοπαθαίνοντας στον ξένο αφιλόξενο τόπο. Άρχισαν λοιπόν να σιγο- µουρµουρίζουν. Και τότε ο Οδυσσέας σκέφθηκε πως ήταν καιρός να τελειώσει πια αυτή η εκστρατεία. Κι αφού οι δυο αξιότεροι από τους αρχηγούς είχαν λείψει, ποια ελπίδα τους απόµεινε να κυριέψουν το Ίλιο µε τη δύναµη των όπλων; υνατότερη όµως από τα όπλα είναι η πονηριά. Κι ακούστε τι σοφίσθηκε ο παµπόνηρος Οδυσσέας: Πήγε και πρότεινε στον Αγαµέµνονα να φτιάξουν µε ξύλα ένα πελώριο άλογο, κούφιο στο εσωτερικό του, µε µια κρυφή καταπακτή στο µέρος της κοιλιάς απ όπου θα µπορούσαν να µπαινοβγαίνουν τέσσερις πέντε άνδρες. Θα διέδιδαν λοιπόν πως ετοιµάζονται να φύγουν και πως άφηναν αυτό το ξύλινο οµοίωµα αλόγου σαν αφιέρωµα στον Απόλλωνα. Οι Τρώες σίγουρα θα έτρεχαν να παραλάβουν και να µπάσουν στην πόλη τους την προσφορά αυτή στο θεό τους. Και τότε οι κλεισµένοι στην κοιλιά του Αχαιοί τη νύχτα, όταν σκοτάδι θ απλωνόταν στο Ίλιο, θα έβγαιναν και θ άνοιγαν τις πύλες των τειχών για να εισορµήσουν οι σύντροφοί τους. Έτσι και έγινε. Έφτιαξαν το ξύλινο πελώριο άλογο κι αφού µέσ στην κοιλιά του κρύφτηκαν ο Οδυσσέας µε τέσσερις συντρόφους του, οι σύντροφοί τους το έσυραν κοντά στα τείχη αποχαιρετιστήριο δώρο στον Απόλλωνα. 84

86 Οι Τρώες πάνω από το τείχος το έβλεπαν µε θαυµασµό και περίµεναν ανυπόµονα πότε οι Αχαιοί θ αποσύρονταν για να το µπάσουν στην πόλη. Μόνον ο Έλενος, ο µάντης γιος του Πριάµου, τους φώναζε πως αυτό ήταν τέχνασµα κι έπρεπε να µη ξεγελαστούν. Μα δεν τον άκουσαν. Έβαλαν µέσα στο Ίλιο το ξύλινο άλογο, τον «ούρειο ίππο», όπως τ ονόµαζαν, και τη νύχτα στα σκοτεινά οι κλεισµένοι στο εσωτερικό άνδρες ξεπήδησαν από την καταπακτή κι έτρεξαν ν ανοίξουν διάπλατα τις πύλες του τείχους. Η Τροία ήταν χαµένη πια. Κι όταν σε λίγο ο ορίζοντας πορφυρώθηκε, δεν ήταν από τον ήλιο που ανέτειλε. Ήταν από την ανταύγεια της φωτιάς που έκαιγε την πόλη του Πριάµου. κοκκίνησε Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙÂ 1. appleôı ÛÔ ÌÂ fiùè apple Ú ÎÔÏÔ ıâ ÙÂ applefi ÎÔÓÙ Ù ÁÂÁÔÓfiÙ appleô appleâúèáú ÊÔÓÙ È ÛÙÔ ÎÂ ÌÂÓÔ. ªappleÔÚÂ ÙÂ Ó Ù ÈËÁËıÂ ÙÂ; 2. È ÓÔÌ ÂÙÂ fiùè ÏÂÁ Ó ÌÂÙ Í ÙÔ ÔÈ appleôïâìèûù appleô Ù Ó ÎÚ ÌÌ ÓÔÈ ÛÙËÓ ÎÔÈÏÈ ÙÔ Í ÏÈÓÔ ÏfiÁÔ ; 3. Û ÁÎÚ ÓÂÙÂ ÙÔ apple Ú Î Ùˆ ÂÈÎÔÓÔÁÚ ÊËÌ ÓÔ ÎÂ ÌÂÓÔ ÙÔ µ Û ÏË ƒòù ÌÂ ÙÔ ÎÂ ÌÂÓÔ ÙË. Ê ÏÏÔ. ÚÂ ÙÂ ÙÈ ÔÌÔÈfiÙËÙÂ Î È ÙÈ È ÊÔÚ. ºTIANOYN EEI, ENA ME A O A O O, TO OYPEIO I O, OY A T AºH OYN E ø AºIEPøMA TH XAPH TH KAI MO I TE EIø EI A ºY OYN. AYTO A Aø NA TO ANAºEPø TON ATEPA MOY KAI BA I IA PIAMO. 85

87 EPXETAI, EPXETAI ANø TI PO E KY AEI H YMºOPA. TI B E EI KA AN PA; KA AN PA, E A KAT E MAZI MA KI A E IA TI A AI IE POºHTEIE. ºøTIA KAI AIMA! EPA E, EPA E KI E Y IOMH H, TE EYTAIO ANEBø E ø. TO KA O O Y EA. TøPA EMEI A APOYME TH KA A, E AºH OYME KANENA HMA I O O YPA A KAI TO PøI ME TO EB A TOY H IOY A M OYME TA OIA. ANTE KI O EO BOH O. 86

88 OI EX POI MA EºY AN, ANOIXTHKAN TO E A O KAI INANE AºANTOI. H AN A O KEI OY P AN. TA KOMMATIA NA AN, TON XAMO! H A A A NA TOY KATA IEI. PE EI NA KPEMI OYME A O ANø THN Y H NA MHN TO XA A OYME TO AºIEPøMA. NAI, NAI, NAI, EM PO NA KPEMI OYME THN Y H. KPEMI TE THN Y H, KPEMI TE THN Y H! 87

89 Kαλλιόπη Σφαέλλου (Aλεξάνδρεια Aθήνα 2001) ηµοσιογράφος και συγγραφέας βιβλίων για παιδιά. Tα θέµατά της τα αντλεί από την ιστορία, τη µυθολογία και την κοινωνική ζωή. Mερικά από τα έργα της είναι: Tα αποµνηµονεύµατα ενός γάτου, Tο Aρκουδόπαιδο, H ώρα της αλήθειας. Όµηρος Eίναι ο µεγαλύτερος αρχαίος Έλληνας επικός ποιητής. Λέγεται ότι γεννήθηκε στη Xίο ή στη Σµύρνη µεταξύ του 9ου και του 8ου π.x. αιώνα. Tραγούδησε τα κατορθώµατα των Eλλήνων στον Tρωικό πόλεµο και τις περιπλανήσεις του Oδυσσέα ώσπου να γυρίσει στην πατρίδα του, την Iθάκη. Tα δύο έπη του, η Iλιάδα και η Oδύσσεια, θεωρούνται αξεπέραστα έργα της τέχνης και του λόγου. Προτάσεις για διάβασµα Eλένη ικαίου, O πόλεµος στην Tροία, εκδ. Πατάκη. Mενέλαος Στεφανίδης, Iλιάδα Tρωικός πόλεµος, εκδ. Σίγµα. 88

90 Νώντας Έλατος Ένας περίπατος στην πόλη Kαιρός πια να ξεκινήσουν. Η µητέρα φόρεσε στο Χάρη το µικρό του ιµάτιο. Μέσα στο σπίτι φορούσε το χιτώνα, ένα πουκάµισο να πούµε, που έφτανε ως τα γόνατα. Έπειτα του πέρασε στα πόδια τα πέδιλα. Στο σπίτι µέσα περπατούσε πάντοτε ξυπόλυτος. Ύστερα οι αδερφούλες του, η Αγλαΐα και η Ροδόπη τον εφίλησαν. Θα νόµιζε κανείς πως θα έφευγε για µακρινό ταξίδι. Ο πατέρας του τότε τον επήρε από το χέρι, γιατί ήθελε την πρώτη µέρα να τον οδηγήσει ο ίδιος στο δάσκαλο. Έτσι βγήκαν έξω και πίσω τούς ακολουθούσε ο Λίχας. Οι δρόµοι στην Αθήνα ήταν πολύ στενοί και τα σπίτια δεν είχαν παράθυρα προς το δρόµο. Έτσι σου φαινόταν πως βάδιζες ανάµεσα σε δυο ψηλούς τοίχους µε πόρτες. Οι Αθηναίοι δεν έχτιζαν πολυτελή σπίτια για τον εαυτό τους παρά για τους θεούς που λάτρευαν. Ψηλά και πάνω από την πόλη φάνταζε ο πετρωτός λόφος, η Ακρόπολη µε τους µαρµαρένιους ναούς. Οι ναοί αυτοί ήταν βαµµένοι σε µερικές µεριές τους γαλάζιοι, κόκκινοι και χρυσοί και είχαν παράξενες µορφές στα αετώµατα. Ω, πόσο έλαµπαν κάτω από τον λαµπρόν ήλιο! Πατέρα, παρακάλεσε ο Χάρης, πάρε µε στην Ακρόπολη! Είµαι αρκετά µεγάλος για να πάω. Θα σε πάω, να είσαι βέβαιος, του είπε ο πατέρας, µα σήµερα θα πας στο σχολείο. εν άργησαν να φθάσουν στον ανοιχτό χώρο της αγοράς. Τι θόρυβος, ζωή και κίνηση και χρώµα! Σ ένα µέρος λιγωνόσουν από τις µυρουδιές. Στη σειρά µε κάνιστρα όµορφες ανθοπώλιδες πουλούσαν λουλούδια. Λουλούδια της άνοιξης, την εποχή που η Αθήνα πες πως ήταν πνιγµένη στα λουλούδια. Πάρτε µενεξέδες, ζουµπούλια, τριαντάφυλλα! πανωφόρι τα τριγωνικά τµήµατα στην πρόσοψη των αρχαίων ναών, πάνω από τις κολόνες πανέρια 89

91 Bικέντιος Λάντσας ( ), Aκρόπολη ρούχα Εδώ τ αρχοντικά ιµάτια, φώναζε ένας ψηλός άνδρας που πουλούσε λευκούς και πορφυρούς µανδύες. Παιγνίδια διάφορα για παιδιά, ξελαρυγγιζόταν άλλος που πουλούσε µάλλινα και δερµάτινα τόπια κι άλλα τέτοια παιγνίδια. Πρώτη φορά βρέθηκε ο Χάρης µέσα σ ένα τόσο θόρυβο, που ξεκούφαινε. Η ζωή του και η χαρά του ήταν ν ακούει θόρυβο, πολύ θόρυβο. Στάσου µια στιγµή, πατέρα, παρακάλεσε ο Χάρης. Περνούσαν από την Ποικίλη Στοά, τη ζωγραφισµένη από τον Πολύγνωτο και τους φίλους του Μίκωνα και Πάναινο. Η στοά ήταν µακριά, τετράπλευρη, µε τους τρεις τοίχους κλειστούς και µπροστά ανοιχτή και στηριγµένη σε κολόνες. Πρώτη φορά ο Χάρης έβλεπε ζωγραφιές και µάλιστα τόσο ζωντανές. Το µάτι του πήρε τους πολεµιστές που πατούσαν την Τροία, τις Αµαζόνες καβάλα στα άγρια άλογά τους και τη µάχη του Μαραθώνα. Α, να η πρώτη συµπλοκή µε τους Πέρσες να εκεί που τρέχουν στους βάλτους και τώρα στην παραλία ω, νάτος ο Κυνέγειρος! Κι αυτά τη στιγµή που σταµάτησε ο πατέρας του, ο Θεαγένης, όχι για να τον αφήσει να χαζέψει, παρά για να αγοράσει δυο κούκλες για τις κόρες του, την Αγλαΐα και την Ροδόπη. Έπειτα τραβώντας τον από το χέρι του είπε. Η αγορά δεν είναι κατάλληλο µέρος για παιδιά. 90

92 Ε, Θεαγένη, φώναξε ένας φίλος, πού πηγαίνεις τόσο βιαστικός; Πάω το γιο µου στο σχολείο, απάντησε περήφανα ο Θεαγένης. Μόλις έβγαιναν από την αγορά τους χαιρέτησε άλλος φίλος, ο Επικύδης. Πάµε στην Πνύκα, Θεαγένη. Ο Φιντίας θα µας µιλήσει για την αγορά νέων πλοίων. Και βέβαια θα έλθω, απάντησε ο Θεαγένης. Πρώτα όµως πρέπει να πάω το γιο µου στο σχολείο. Το γιο σου! Τι ωραία! είπε ο Επικύδης, που είχε µονάχα κορίτσια. Ο Χάρης ένιωσε πως ο πατέρας του τον κρατούσε πιο σφιχτά. Τι ωραίος που ήταν ο κόσµος! Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ 1. O ÌÈÎÚfi à ÚË appleëá ÓÂÈ appleúòùë Ì Ú ÛÙÔ Û ÔÏ Ô. applefi appleôèâ appleâúèô appleâúó Î È ÙÈ Ï appleâè Á Úˆ ÙÔ ; ªappleÔÚÂ Ó Ù appleâúèáú ÂÈ ÛÂ Ï Á ÁÚ ÌÌ Ó Ê ÚÂÈ ÊˆÙÔÁÚ Ê Â, ÂÈÎfiÓ Î.Ù.Ï. ÁÈ ÙÔ ÒÚÔ ÙÔ ; 2. ÎÔÚ ÙÛÈ ÛÙËÓ Ú ÏÏ ÂÓ apple Á ÈÓ Ó Û ÔÏ Ô. µúâ Ù Û appleôè ÛËÌ ÙÔ ÎÂÈÌ ÓÔ Ê ÓÂÙ È Ùfi. ËÙ ÛÙ ÛÙËÓ Ù ÍË Û ÁÈ ÙËÓ ÂÎapple  ÛË ÁÔÚÈÒÓ Î È ÎÔÚÈÙÛÈÒÓ ÙËÓ ÂappleÔ ÂΠÓË. 3. O Î ı Ó Ì ı Ì Ù È ÙËÓ appleúòùë ÙÔ Ì Ú ÛÙÔ Û ÔÏÂ Ô Î È ÌÈÏ ÂÈ ÁÈ Ù Ó ÛÙÔ ÏÏÔ. Ú ÊÂÈ Û Ó ÚÙ ÙËÓ appleèô  ÚÈÛÙË ÛÙÈÁÌ ÙË Î È ÙÔ Î ÚÊÈ- ÙÛÒÓÂÈ ÛÙÔÓ apple Ó Î Ó ÎÔÈÓÒÛÂˆÓ ÙË Ù ÍË. 4. O Û ÁÁÚ Ê ÚËÛÈÌÔappleÔÈ ÛÙÔ Î ÌÂÓÔ Ùfi È ÏfiÁÔ Î È appleâúèáú Ê. ªappleÔ- ÚÂ Ó Í ˆÚ ÛÂÈ ÙÈ appleâúèáú Ê appleô apple Ú Ô Ó; È appleâù ÓÂÈ Ì Ù ; Νώντας Έλατος ( ) Ψευδώνυµο του Επαµεινώνδα Γ. Παπαµιχαήλ, ποιητή και εκπαιδευτικού. Έγραψε τα πρώτα σχολικά βιβλία στη δηµοτική. Προτάσεις για διάβασµα Βίτω Αγγελοπούλου, Η Ακρόπολη και η ιστορία της, εκδ. Κέδρος. Κωνσταντίνος Βέτσας Μαρίζα Ντεκάστρο, Στην Αγορά των αρχαίων Αθηναίων, εκδ. Γνώση. 91

93 Ρήγας Βελεστινλής στις εξαιτίας καλύτερα είναι Θούριος øς πότε, παλικάρια, να ζούµεν στα στενά, µονάχοι, σαν λιοντάρια, στες ράχες, στα βουνά; Σπηλιές να κατοικούµεν, να βλέποµεν κλαδιά, να φεύγοµ απ τον κόσµον, για την πικρή σκλαβιά; Να χάνοµεν αδέλφια, πατρίδα και γονείς, τους φίλους, τα παιδιά µας κι όλους τους συγγενείς; Κάλλιο ναι µίας ώρας ελεύθερη ζωή, παρά σαράντα χρόνοι σκλαβιά και φυλακή! 92

94 Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙÂ 1. ªappleÔÚÂ ÙÂ Ó ÍÂ ˆÚ ÛÂÙÂ applefi ÙÔÓ «Ô ÚÈÔ» ÙÔ ƒ Á ÙÔ ÛÙ Ô appleô Û ÚÂÛ Ó Î È Ó Û ËÙ ÛÂÙÂ ÁÈ ÙÔ ÛÙËÓ Ù ÍË; 2. ÔÈÂ Û ÌÊÔÚ appleúôî ÏÂ Ë ÛÎÏ È ; ÚÂ ÙÂ ÛÙÔ ÎÂ ÌÂ- ÓÔ ÙÈ Ï ÍÂÈ ÙÈ ÊÚ ÛÂÈ ÌÂ ÙÈ ÔappleÔ Â Ô appleôèëù Ó Ê ÚÂ- Ù È Û Ù. 3. ÎÔ ÌÂ ÌÂÏÔappleÔÈËÌ ÓÔ ÙÔÓ «Ô ÚÈÔ» Î È ÙÔÓ ÙÚ ÁÔ ÌÂ fiïôè Ì. H Xάρτα του Pήγα Ρήγας Βελεστινλής (Βελεστίνο Θεσσαλίας Βελιγράδι 1798) Ο Ρήγας Βελεστινλής (το πραγµατικό του όνοµα ήταν Αντώνιος Κυριαζής) είναι ένας από τους πρωτοπόρους της Επανάστασης του Έζησε στην Κωνσταντινούπολη, στη Βλαχία και στη Βιέννη. Εκεί εξέδωσε ποιήµατα, προκηρύξεις και την περίφηµη Χάρτα του. Με τα έργα του θέλησε να ξεσηκώσει τον ελληνικό λαό και τους άλλους υπόδουλους λαούς των Βαλκανίων ενάντια στους Τούρκους. Στο επαναστατικό τραγούδι, τον «Θούριο», υµνεί την ελευθερία και καταδικάζει τη σκλαβιά. Πέθανε µαρτυρικά στο Βελιγράδι. Πρόταση για διάβασµα Γαλάτεια Γρηγοριάδου-Σουρέλη, Ρήγας Φεραίος. Ο τροβαδούρος της λευτεριάς, εκδ. Αποστολικής ιακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος. 93

95 ηµοτικό τραγούδι Το µικρό κλεφτόπουλο µόνο ακονίζει χρυσάφι να σε στολίσω Xορεύουν τα κλεφτόπουλα, γλεντάνε τα καηµένα, κι ένα µικρό κλεφτόπουλο δεν παίζει, δε χορεύει, µόν τ άρµατα συγύραγε και το σπαθί τροχάει. «Τουφέκι µου περήφανο, σπαθί µου παινεµένο, πολλές φορές µε γλίτωσες, βόηθα και τούτ την ώρα, να σ ασηµώσω µάλαµα να σε σµαλτώσω ασήµι». Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ 1. È Ù ÙÔ ÌÈÎÚfi ÎÏÂÊÙfiappleÔ ÏÔ «ÂÓ apple ÂÈ,  ÔÚ ÂÈ»; 2. Ò appleâúó Ó ÎÏÂÊÙfiappleÔ ÏÔ ÙË Ì Ú ÙÔ ÛÙ Ô Ó ; ªappleÔÚÂ Ó ÙË Ê ÓÙ ÛÙÂ Î È Ó ÙËÓ appleâúèáú ÂÈ ; 3. ÎÏ ÊÙÈÎ ÙÚ ÁÔ È Â Ó È ËÌÔÙÈÎ ÙÚ ÁÔ È appleô appleâúèáú ÊÔ Ó ÙË ˆ ÙˆÓ ÚÌ ÙÔÏÒÓ Î È ÙˆÓ ÎÏÂÊÙÒÓ. ÚÂÈ ÏÏ ËÌÔÙÈÎ ÙÚ ÁÔ È appleô Ó Ó Ê ÚÔÓÙ È Û ÏÏ ÂÎ ËÏÒÛÂÈ ÙË ˆ. 4. ÙÔ appleô ËÌ ÙÔ ÈÔÓ ÛÈÔ ÔψÌÔ «Ï ıâúôè appleôïèôúîëì ÓÔÈ» appleô ÎÔÏÔ ıâ, Ô Ô ÏÈÒÙË ÌÈÏ ÂÈ ÛÙÔ ÙÔ Ê ÎÈ ÙÔ. ªappleÔÚÂ Ó Û Á- ÎÚ ÓÂÈ Ù ÏfiÁÈ appleô Ï Ó ÙÔ ÎÏÂÊÙfiappleÔ ÏÔ Î È Ô Ô ÏÈÒÙË ÛÙÔ ÙÔ Ê ÎÈ ÙÔ ; ÔÈ Û Ó ÈÛı Ì Ù Ê ÓÂÚÒÓÔ Ó; 94

96 ιονύσιος Σολωµός Ελεύθεροι πολιορκηµένοι Το απόσπασµα αυτό είναι από το ποίηµα του ιονυσίου Σολωµού «Ελεύθεροι πολιορκηµένοι», που το σχεδίασε ο ποιητής τρεις φορές, χωρίς να το ολοκληρώσει. Είναι Απρίλιος του Οι Τούρκοι πολιορκούν το Μεσολόγγι. Οι κάτοικοι αρνούνται να παραδοθούν. Περνάνε φρικτές στιγµές. Υποφέρουν από πείνα και αρρώστιες. Κι είναι άνοιξη. Η φύση, γεµάτη ζωή, είναι σαν να θέλει να παρασύρει τους πολιορκηµένους µε την οµορφιά της. Οι πολιορκηµένοι όµως βάζουν το χρέος για την πατρίδα πάνω από τη ζωή τους. Õκρα του τάφου σιωπή στον κάµπο βασιλεύει λαλεί πουλί, παίρνει σπυρί, κι η µάνα το ζηλεύει. Τα µάτια η πείνα εµαύρισε στα µάτια η µάνα µνέει στέκει ο Σουλιώτης ο καλός παράµερα και κλαίει: «Έρµο τουφέκι σκοτεινό, τι σ έχω γω στο χέρι; Οπού συ µου γινες βαρύ κι ο Αγαρηνός το ξέρει». ορκίζεται έρηµο Tούρκος Θεόδωρος Bρυζάκης ( ), H Έξοδος του Mεσολογγίου 95

97 Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ 1. È Ù Ë Ì Ó ËÏ ÂÈ ÙÔ appleô Ï ; 2. O Ô ÏÈÒÙË ÎÔ ÂÓÙÈ ÂÈ Ì ÙÔ ÙÔ Ê ÎÈ ÙÔ. È ı ÏÔ Ó Ó appleô Ó Ù ÏfiÁÈ ÙÔ ; 3. ËÙ ÛÙ applefi Ó Ó Ì ıëù ÙË Ù Ù ÍË ÙÔ Û ÔÏÂ Ô Û Ó Û ÌÈÏ ÛÂÈ ÁÈ ÙËÓ appleôïèôúî ÙÔ ªÂÛÔÏÔÁÁ Ô Î È ÙËÓ ŒÍÔ Ô. 4. ÎÔ Ì fiïôè Ì ÌÂÏÔappleÔÈËÌ ÓÔ ÙÔ appleô ËÌ ÛÙÔ ÛÎÔ ÙÔ È ÓÓË ª ÚÎfiappleÔ ÏÔ Ï ıâúôè appleôïèôúîëì ÓÔÈ Î È ÙÔ ÙÚ ÁÔ ÌÂ. 5. appleô ÒÛÂÙ ÙÔ appleô ËÌ Ì ˆÁÚ ÊÈ. Ùˆ applefi Î ıâ ˆÁÚ ÊÈ Ó ÏÂÙ ÙÈ ÓÙ ÛÙÔÈ Â appleôèëùèî ÊÚ ÛÂÈ. ιονύσιος Σολωµός (Ζάκυνθος Κέρκυρα 1857) Είναι ο εθνικός µας ποιητής και ένας από τους πολύ σηµαντικούς Ευρωπαίους ποιητές. Σπούδασε στην Ιταλία. Έζησε την εποχή που η Ελλάδα αγωνιζόταν να αποτινάξει τον τουρκικό ζυγό. Με την ποίησή του εκφράζει τους αγώνες των Ελλήνων για την απελευθέρωσή τους. Ακόµη, τον απασχολεί η αντίθεση ανάµεσα στη ζωή και στο θάνατο. Υπερασπίστηκε τη γλώσσα που µιλάµε σήµερα, τη δηµοτική. Έγραψε τον Ύµνο εις την Ελευθερίαν. Μερικά έργα του είναι: Ο Κρητικός, Η γυναίκα της Ζάκυθος, Ο πόρφυρας. Προτάσεις για διάβασµα Ελένη Χωρεάνθη, Μεσολόγγι, η πολιτεία του νερού, εκδ. Καλέντης. Ντίνος ηµόπουλος, Ο Μαστρο-Πολύξερος κι η µαγική του βάρκα, εκδ. Καστανιώτη. 96

98 Κώστας Καρυωτάκης Ο ιάκος Ο Αθανάσιος ιάκος ήταν ήρωας της Επανάστασης του Με λίγα παλικάρια αντιστάθηκε στο γεφύρι της Αλαµάνας στους πολυπληθέστερους Τούρκους. Ο θάνατός του υπήρξε µαρτυρικός. M έρα του Απρίλη. Πράσινο λάµπος, γελούσε ο κάµπος µε το τριφύλλι. Ως την εφίλει το πρωινό θάµπος, η φύση σάµπως γλυκά να οµίλει. Εκελαδούσαν πουλιά, πετώντας όλο πιο πάνω. Τ άνθη ευωδούσαν. Κι είπε απορώντας: «Πώς να πεθάνω;» φως, λάµψη φιλούσε

99 Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ 1. È Û ÙËÓ ÈÛÙÔÚ ÙÔ Aı Ó Û Ô È ÎÔ Î È ÙÔÓ ÙÚfiappleÔ appleô ÓÙÈÛÙ - ıëîâ ÛÙÔ Ô ÚÎÔ. 2. apple Ú ÔÛË Ó Ê ÚÂÈ fiùè Ô È ÎÔ, appleúôùô Û ÓÈÛÙÂ,  appleâ: «È  ΠÈÚfi appleô È ÏÂÍÂ Ô ÚÔ Ó Ì apple - ÚÂÈ, ÙÒÚ appleô Óı Ô Ó Ù ÎÏ È Î È Á ÂÈ Ë ÁË ÔÚÙ ÚÈ». ÌʈÓÂ Ë apple Ú ÔÛË Ì ÙÔ appleô ËÌ ÁÈ ÙÔÓ ÙÚfiappleÔ appleô ÓÙÈÌÂÙÒappleÈÛÂ Ô È ÎÔ ÙÔ ı Ó ÙÔ; Θεόφιλος Xατζηµιχαήλ ( ), Aθανάσιος ιάκος Κώστας Καρυωτάκης (Τρίπολη Πρέβεζα 1928) Εργάστηκε ως δηµόσιος υπάλληλος. Ασχολήθηκε µε την ποίηση και µε µεταφράσεις ξένων ποιητών. Με το έργο του επηρέασε αρκετούς Έλληνες λογοτέχνες. Έγραψε τις συλλογές Ο πόνος του ανθρώπου και των πραγµάτων, Νηπενθή και Ελεγεία και σάτιρες. Πρόταση για διάβασµα Τάκης Λάππας, Ο ήρωας της Αλαµάνας, εκδ. Πατάκη. 98

100 Άλκη Ζέη Οι Γερµανοί και οι πρόκες Το µυθιστόρηµα της Άλκης Ζέη Ο µεγάλος περίπατος του Πέτρου αναφέρεται στη γερµανική κατοχή, στην Αθήνα του Ο λαός µέσα από τις οργανώσεις αντιστεκόταν όπως µπορούσε, µε απεργίες, διαδηλώσεις, καταστροφές σε εγκαταστάσεις ή υλικά του εχθρού. Ορισµένες φορές αντιστέκονταν και τα παιδιά µε το δικό τους τρόπο. M ε το σχολείο του Πέτρου ήτανε χειρότερα τα πράµατα. Το είχανε επιτάξει οι καραµπινιέροι και τώρα τα µαθήµατα γινόντανε σ ένα πρώην γκαράζ. Χάµω ήτανε πατηµένο χώµα σκληρό, γεµάτο ξεραµένα λάδια. Από την τεράστια σιδερένια πόρτα, ακόµα κι αν ήτανε κλειστή, έµπαινε κρύο. Σε κάθε γωνιά έκανε µάθηµα κι από µια τάξη του ηµοτικού και πολλές φορές, σαν έλειπε κανένας δάσκαλος, κάνανε και δυο και τρεις τάξεις µαζί. Τελειώνανε στις δώδεκα, γιατί µετά ερχότανε το Γυµνάσιο. Πολλές φορές, σα σχολνούσε, συναντούσε το Γιάννη, που πήγαινε για µάθηµα. Από τα εβδοµήντα παιδιά της τάξης του Πέτρου ήτανε ζήτηµα αν ήταν παρόντα κάθε µέρα τα είκοσι. Ο κύριος Λουκάτος δε διάβαζε πια τον κατάλογο για να βάλει «απών», κι ούτε ρωτούσε κανέναν, «γιατί άργησες;» σαν έφτανε στη µέση του µαθήµατος. εν κρατούσε πια βέργα, δεν έλεγε «σκασµός» κι ούτε την αγαπηµένη του φράση, που την ξέρανε πια απέξω κι ανακατωτά: «Θα σε στείλω να κόβεις ξύλα». Την πρώτη µέρα που πήγανε για µάθηµα, τροµάξανε να τον γνωρίσουνε. Τους είπε «καλά µου παιδάκια» και τους ρώτησε αν φάγανε το πρωί. Σήκωσε το χέρι της µονάχα η Νιούρα, η κόρη του φούρναρη. Από τη µέρα που τους είπε ο Γιάννης, την ώρα που σχολούσανε, «Σας θέλω», πήρανε τη συνήθεια να έρχονται στις πέντε να τον περι- µένουνε να σχολάσει. Στην αρχή ο Πέτρος νόµιζε πως θα τον θέλει πάλι κάτι να του πει για την Αντιγόνη, µα ο Γιάννης, τούτη τη φορά, ούτε τον ρώτησε τι κάνει η αδελφή του. Τους έπιασε από τους ώµους, εκείνον και το Σωτήρη, και πήρανε κάτι σοκάκια, ώσπου βγήκανε στη το είχαν πάρει µε τη βία Iταλοί αστυνοµικοί 99

101 κοντή και φαρδιά µπλούζα µεγάλη λεωφόρο Στάθηκαν σ ένα υψωµατάκι και χάζευαν τα τεράστια γερµανικά φορτηγά που περνούσανε και θαρρείς κι έλειωνε η ά- σφαλτος από το βάρος τους. Τι διάολο κουβαλάνε; ρωτάει ο Σωτήρης. Πολεµικό υλικό, το πάνε στο Κέντρο χηµικού πολέµου, απάντησε ο Γιάννης και κάτι ψαχούλευε µέσα στο µπλουζόν του. Ύστερα τους κοίταξε πονηρά. Τι λέτε, τους σκάµε κανένα λάστιχο; Πώς; Πετάχτηκαν κι οι δυο µαζί. Ο Γιάννης έβγαλε από το µπλουζόν του µια χαρτοσακούλα. Ήτανε γεµάτη κοντόχοντρες πρόκες µε µεγάλο κεφάλι. Βάλθηκαν να τις πετάνε µε φόρα, λες κι ήτανε χαρτοπόλεµος, κατά την άσφαλτο. Κούρνιασαν µετά και περίµεναν το πρώτο αυτοκίνητο που προχωρούσε αργά και βαριά. Ξαφνικά ακούστηκε ένας ξερός κρότος σαν πιστολιά. Ο Σωτήρης κι ο Πέτρος κόλλησαν στη γη. Ο Γιάννης τους σφύριξε στο αυτί: 100

102 Έσκασε, έσκασε, και το µπαλάκι χοροπηδούσε χαρούµενα στο λαιµό του. Με πολλή προφύλαξη κοιτάζανε κι οι τρεις τους το βαρύ φορτηγό που είχε σταµατήσει λίγο πιο κάτω κι η µηχανή του λαχάνιαζε. Κατέβηκε από µέσα ένας Γερµανός κι ύστερα άλλοι δυο και καταπιάστηκαν ν αλλάξουνε τη ρόδα. Έχουνε δουλειά για ώρα, λέει ο Γιάννης. Τούτο δω είναι ολόκληρο φρούριο. Οι δικές µου πρόκες ήτανε, είπε ο Σωτήρης, εγώ τις πέταξα κατά κει. Τρέχα να το κοκορευτείς, τον ψευτοµάλωσε ο Γιάννης. Πέρα από την ανηφόρα, ξεπρόβαλε η µούρη ενός άλλου φορτηγού. το καρύδι, η προεξοχή στο λαρύγγι 101

103 102 Ο Γιάννης όµως τους πήρε βιαστικά από το χέρι και φύγανε. Σαν είχανε φτάσει στα σοκάκια, ακούστηκε πάλι ο ξερός κρότος. Τώρα ήτανε οι δικές µου πρόκες, γέλασε ο Γιάννης. Από τότε, ο Πέτρος κι ο Σωτήρης πήγαιναν κάθε τόσο στο υψωµατάκι που κοίταζε τη µεγάλη λεωφόρο, αλλάζοντας πάντα στέκι να µην τους επισηµάνουν οι Γερµανοί. Ο Γιάννης τους είχε µάθει πώς να πετάνε τις πρόκες ακριβώς, δίχως να τις σπαταλάνε, κι ο ίδιος δεν ερχότανε πια µαζί τους. Την τελευταία φορά πήγανε µ όλη την οµάδα τού φουτµπόλ και το βρήκανε πως είναι πολύ πιο διασκεδαστικό. Φουτµπόλ παίζεις κάθε µέρα. Έσκασε, όµως, µόνο ένα λάστιχο και κοντέψανε να δαρθούνε, γιατί ο καθένας έλεγε πως ήτανε το δικό του καρφί. εν µπορέσανε να ξαναπάνε, άρχισε να φυσάει για µέρες τόσο δυνατός αέρας, που οι πρόκες δεν έφταναν εκεί που τις πετούσανε. Κι ύστερα ο Γιάννης δεν µπορούσε να βρει άλλα καρφιά. Να τινάξουµε ένα γερµανικό τρένο, είπε ο Σωτήρης, δε χρειάζονται πρόκες. Ο Γιάννης δε γέλασε καθόλου, σαν τ άκουσε, ούτε τον κορόιδεψε. Για το τρένο θα πάρω µονάχα τον Πέτρο, του είπε σοβαρά. Εσύ είσαι ζαβολιάρης και θα λογαριάζεις όλα τα τρένα για δικά σου.

104 Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙÂ 1. È ÁÓÒÌË ÂÙÂ, Ù apple È È appleúô ÒÚËÛ Ó ÛÙÔ Û Èfi ÙÔ ; ÓÂ ÛÙÂ ÙËÓ ÈÛÙÔÚ. 2. ÊÔ ÚÂ ÙÂ applefi ÏÏ ÏÔÁÔÙÂ ÓÈÎ ÚÁ appleôûapple ÛÌ Ù appleô Ó ÊËÁÔ ÓÙ È ÙË Û ÌÌÂÙÔ ÙˆÓ apple È ÈÒÓ, ÁÔÚÈÒÓ Î È ÎÔÚÈÙÛÈÒÓ, ÛÙÔÓ ÁÒÓ Î Ù ÙˆÓ Î Ù - ÎÙËÙÒÓ, Û ËÙ ÛÙÂ ÁÈ Ù. 3. È Ù Ô ÛÎ ÏÔ Ù Ó ÙfiÛÔ Î Ïfi ÌÂ ÙÔ Ì ıëù ÙÔ ; Ó ËÙ ÛÂÙÂ ÙË ÊÚ - ÛË ÙÔ ÎÂÈÌ ÓÔ appleô ÓÂÈ ÙËÓ apple ÓÙËÛË. 4. O ÊËÁËÙ appleâúèáú ÊÂÈ, Û Ó Ó Ù Ó ÌappleÚÔÛÙ Î È Ó Í ÚÂÈ Ù apple ÓÙ, appleò ÚÈ Ó Ó Ù apple È È appleúfiîâ ÛÙÔ ÚfiÌÔ. ªappleÔÚÂ ÙÂ Ó ÌÂÙ ÙÚ ÂÙÂ ÙËÓ appleâúèáú Ê ÛÂ È ÏÔÁÔ Î È Ó ÙÔÓ apple ÚÔ ÛÈ ÛÂÙÂ ÛÙËÓ Ù ÍË; 5. appleâúó ÂÈ apple ÙÔ Ì Ïfi fiùè Ë Û ÁÁÚ Ê ÌappleÔÚÂ Ó apple ÚÂ Ì ÚÔ ÛÙ ÁÂÁÔÓfiÙ appleô appleâúèáú ÊÂÈ; Άλκη Ζέη (Αθήνα 1925) Σύγχρονη πεζογράφος. Έγραψε βιβλία για παιδιά και µεγάλους. Τα θέµατά της τα αντλεί από δικά της βιώµατα, από την ιστορία της χώρας µας και τους αγώνες του λαού µας. Ορισµένα έργα της: Μια Κυριακή του Απρίλη, Το καπλάνι της βιτρίνας, Η Αλίκη στη χώρα των µαρµάρων, Η µοβ οµπρέλα. Προτάσεις για διάβασµα. Ραβάνης-Ρεντής, Παιδιά της Αθήνας, εκδ. Σύγχρονη Εποχή. Μπίλλυ Οικονόµου-Ρόζεν, Ο πόλεµος της Αντιγόνης, εκδ. Πατάκη. Λ. Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου, Τραγούδι για τρεις, εκδ. Πατάκη. 103

105 Λιλίκα Νάκου Ο Τζοβάνι Ιταλογερµανική κατοχή στην Αθήνα. Πείνα και δυστυχία. Ο µικρός Σπύρος τη µέρα ζητιανεύει και το βράδυ µαζί µε άλλα παιδιά κοιµάται σε µια σπηλιά. Οι Γερµανοί έχουν συλλάβει τον πατέρα του και αγωνίζεται ολοµόναχος να επιβιώσει. Στη σπηλιά θα γνωρίσει απρόσµενα έναν Ιταλό στρατιώτη και θα γίνουν φίλοι. Το απόσπασµα που ακολουθεί είναι από το βιβλίο Η κόλαση των παιδιών. κλειδαριές πρηξίµατα από το πολύ κρύο N α πώς πιάσαµε φιλίες µε το Σπύρο. Περνούσε µια µέρα µπροστά από το σπίτι, αδύνατος και ωχρούλης καθώς ήταν. Με ένα µπερεδάκο στο κεφάλι και ένα τετράδιο στο χέρι. Του φώναξα: «Τέτοια ώρα, στις δέκα το πρωί πάνε στο σχολείο τα καλά παιδιά; Τρέχα! Θα σε µαλώσει ο δάσκαλος!». Τότε αντιλήφθηκα ότι το παιδί περπατούσε µε κόπο. Το αγοράκι στα- µάτησε και είπε: «Ο δάσκαλος δε φωνάζει πια Ξέρει ότι πεινάµε και κρυώνουµε Τα θρανία όλο αδειάζουν Ο δάσκαλος δε θυµώνει πια». Τότε ρώτησα το µικρό, όχι από αδιακρισία, αλλά από ενδιαφέρον, γιατί ήταν και γειτονόπουλό µας. Τον έβλεπα ταχτικά την ίδια ώρα να περνά από το σπίτι. «Τι έφαγες το πρωί;», του κάνω. «Τι να φάω; Φλούδια από λεµόνια! Ο πατέρας τρώει το ίδιο. Από τα λεµόνια θα σωθούµε, όσο βρίσκονται κι αυτά». «Και ο πατέρας σου πού δουλεύει;». «Πού να δουλέψει; Έφτιαχνε πρώτα κλειδωνιές Μα τώρα πια κάθεται». Και ο Σπύρος ξαναπήρε το δρόµο. Βάδιζε σα να χε χιονίστρες στα πόδια και τον πονούσαν. Έτσι το λοιπόν πιάσαµε γνωριµία µε το Σπύρο. Πέρασε καιρός. Θυµάµαι ήταν µια παραµονή του Χριστού. Μαύρα Χριστούγεννα. 104

106 Έκανε ένα ξεροβόρι και χιόνιζε αραιά. Ο Σπύρος ήρθε και χτύπησε την πόρτα µας. «Πώς σ άφησε ο πατέρας σου να τριγυρνάς µε τέτοιο καιρό;», του είπα, ανοίγοντας την πόρτα. Τότε πρόσεξα πως ήταν και ξυπόλητος. «Τον πατέρα µου τον πιάσανε οι Γερµανοί Η µητριά µου πούλησε τα πράγµατα κι έφυγε, δεν έχουµε πια σπιτικό!». «Και συ τι κάνεις; Πού βρίσκεσαι; Γιατί δεν ήρθες εδώ σε µένα;». «Μπα, βρήκα µια παρέα παιδιά, εδώ κατά το Λυκαβηττό που µια φορά µέναµε Την ηµέρα διακονεύουµε, τη νύχτα κοιµόµαστε σε µια σπηλιά πάνω από τον Άη Σιδέρη Καλά είναι κει Μόνο κρύωσα Βήχω, σα να χω πυρετό Όλο διψώ Κάτι καίει µέσα µου». Τον πήρα µέσα στο σπίτι, του έδωκα σταφίδες, το µόνο πράγµα που είχαµε. Ζεστάθηκε λιγάκι κοντά στη φουφού και, καθώς άπλωσε να ζεσταθούν τα παγωµένα χεράκια του, µου φάνηκε σαν ένα πουλάκι πεσµένο απ τη φωλιά του. Του είπα να µείνει κοντά µας. εν ήθελε. «Όχι!», µου κάνει. «εν αφήνω την παρέα! Τι θα πουν οι άλλοι; Μόνο που θα ρχουµαι να µου δίνεις νερό, γιατί όλο διψάω!». Κι έφυγε. Πέρασε πάλι κάµποσος καιρός από τότε. Μια µέρα συναντώ το Σπύρο έξω. Φαινόταν πολύ καλύτερα από πρώτα. εν ήταν έτσι αδύνατος, ούτε τόσο ωχρούλης. Έµοιαζε µάλιστα και κεφάτος. «Τώρα είµαι καλά!», µου λέει. «Έχω ένα φίλο που µ αγαπά και µου δίνει φαΐ». «Και ποιος είναι αυτός; Είναι της παρέας σου;». «Τι λες! Ο φίλος µου είναι φαντάρος. Είναι Ιταλός και λέγεται Τζοβάνι!». «Ιταλός;», κάνω εγώ µε απορία. «Μάλιστα, Ιταλός! Γιατί τάχα; ε βρίσκουνται ανάµεσά τους και καλοί; εν µπορεί να ναι όλοι τους κακοί!», έκανε ο Σπύρος µε την παιδιάτικη λογική του. «Καλά. Και συ πού τον γνώρισες τον Ιταλό; Κάτσε να µου πεις». Και το αγόρι άρχισε να λέει ολόκληρη την ιστορία: ζητιανεύουµε κιτρινούλης 105

107

108 «Να! Πάνω στο Λυκαβηττό, που κουρνιάζουµε τη νύχτα, ήρθαν εκεί κοντά στο φυλάκιο Ιταλοί και φυλάνε. Ένα βράδυ το λοιπόν, που ήµαστε καµπόσα παιδιά χωµένα µέσ αυτού, µε το στοµάχι αδειανό και τουρτουρίζαµε, ακούσαµε περπατησιές Ζαρώσαµε το λοιπόν ο ένας κοντά στον άλλον και περιµέναµε. Σε λιγάκι ήρθαν δύο Ιταλοί και στάθηκαν µπροστά στη σπηλιά µας. Ένας από τους δύο άναψε ένα φακό και τον έριξε µέσα. Μας τύφλωσε τα µάτια µε το φως. Ο διπλανός µου τόσο φοβήθηκε, που άρχισε να κλαίει. Εγώ δεν µπορούσα να βγάλω τσιµουδιά. Μόνο έτρεµα τόσο πολύ, που στάθηκε ο Ιταλός µε το φακό και µε κοίταζε και κάτι είπε στον άλλον. Ούτε µας χτύπησαν, ούτε µας διώξαν από κει. Φύγαν χωρίς να πούνε λέξη. Ακούγαµε τις περπατησιές τους να χάνουνται στο σκοτάδι. «Φτηνά τη γλιτώσαµε απόψε!», φώναξε ένας µεγάλος. «εν ξαναπατώ εγώ εδώ πέρα... Θα πάω αλλού να κουρνιάσω». Το ίδιο είπαν και τ άλλα παιδιά Μείναµε δυο - τρεις. Είχαµε συνηθίσει τούτην τη σπηλιά και είµαστε και της γειτονιάς. Καθήσαµε Το άλλο βράδυ πάµε στη σπηλιά και περιµέναµε ν ακούσουµε περπατησιές. Θα µας φέρνανε και πάλι ψωµί; Σε λιγάκι ακούµε τα βήµατά τους. εν τους φοβόµαστε πια τόσο πολύ. Είχαµε ξεθαρρέψει. Ο Ιταλός στάθηκε µπροστά στη σπηλιά, άναψε το φακό και ήρθε κοντά µας. Έσκυψε πάνωθέ µας και µε το ένα του χέρι µάς χάιδευε τα µαλλιά Θυµήθηκα τον πατέρα µου, που καµιά φορά έκανε έτσι κι άρχισα σιγά να κλαίω. Πόσον καιρό, σκέφτηκα, χέρι ανθρώπου είχε να µας χαϊδέψει, ψειριάρικα και βρόµικα καθώς είµαστε Και δος του τα δάκρυα να τρέχουν Ο Ιταλός κάτι µου έλεγε στη γλώσσα του, µα δεν καταλάβαινα. Άρχισε το λοιπόν τσάτρα - πάτρα τα ελληνικά. Έλεγε πως είχε κι αυτός παιδιά και γυναίκα στην Ιταλία. Μας έδειξε και µια φωτογραφία. Ήταν της κορούλας του. Τι όµορφη! Τη λέγανε Λουτσία. Την κοίταζε και τα µάτια του δακρύσανε. Την άλλη µέρα ξανάρθε, µας έφερε δυο φέτες ψωµί και λίγο τυρί Ύστερα βγάζει από το λαιµό του και περνά στο δικό µου ένα αλυσιδάκι µε µια Παναγίτσα Να, δες τηνε τι όµορφη που είναι! Και από τότε γενήκαµε πρώτοι φίλοι Τώρα έρχεται κάθε βράδυ και κάτι µας φέρνει. ε µας αφήνει δίχως ψωµί Ένα βράδυ µας έφερε και παιχνίδια Τον φωνάζουµε Τζοβάνι και αυτός χαίρεται. Τον αγαπάµε πολύ. Με φωλιάζουµε τρέµαµε από το κρύο µαζευτήκαµε 107

109 τα κουτσοελληνικά του µας είπε πως δεν ήθελε σκοτωµούς, ούτε τον πόλεµο Σου λέω, είναι καλός άνθρωπος ο Τζοβάνι». Αυτά µου διηγήθηκε ο Σπύρος κι έτσι ησύχασα για την τύχη του. Πέρασε πάλι κάµποσος καιρός. Η ρόδα γύρισε της τύχης κι έφερε γρουσουζιά στους Ιταλούς. Όσοι δεν ήταν φασίστες πήγαν µε τους Συµµάχους. Οι Γερµανοί όµως τους µισούσαν. Μια µέρα περνούσα από την οδό Πανεπιστηµίου. Είδα ένα λόχο Ιταλών που χαν τα κακά τους χάλια. Οι άντρες ήταν κουρελιασµένοι, κατακίτρινοι, ξενηστικωµένοι. Οι Γερµανοί τους πηγαίναν µε βρισιές. Ένας φαντάρος δεν µπορούσε να σύρει τα πόδια του και ο λοχίας ο Γερ- µαναράς τον βάρεσε. Σφίχτηκε η καρδιά µου. Εκεί δα λοιπόν που καθόµουν και χάζευα, κάνω έτσι και ποιον βλέπω; Το Σπύρο που βάδιζε κοντά στο φίλο του τον Τζοβάνι που κούτσαινε. Του κρατούσε το σάκο και τον βοηθούσε να περπατάει, µ όλες τις βρισιές που άκουγε απ το Γερµανό λοχία. Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ 1. ÔÈ Â Ó È Ù Î ÚÈ appleúfiûˆapple ÙË ÈÛÙÔÚ ; ªappleÔÚÂ Ó ÌÈÏ ÛÂÈ ÌÂ Ï Á ÏfiÁÈ ÁÈ ÙÔ Î ı Ó applefi Ù ; 2. ÙÔ Î ÌÂÓÔ Ô apple ÚÔ appleâúèáú ÊÂÈ ÙË ÁÓˆÚÈÌ ÙÔ Ì ÙÔÓ Ô ÓÈ. Ò ı appleâúè ÁÚ ÊÂ Ô Ô ÓÈ ÙË ÁÓˆÚÈÌ Ù ; 3. Àapple Ú Ô Ó Î È Û ÌÂÚ ÒÚ fiappleô Á ÓÂÙ È applefiïâìô Î È ÔÈ ÓıÚˆappleÔÈ Û Ó ÔÓÙ È applefi ÙËÓ appleâ Ó. º ÚÓÔ Ì appleïëúôêôú  ( applefi ÙË Unicef Î È ÙËÓ ActionAid) Î È ÙÈ apple ÚÔ ÛÈ Ô Ì ÛÙËÓ Ù ÍË. 4. ÁÎÂÓÙÚÒÓÔ Ì ʈÙÔÁÚ ÊÈÎfi ÏÏÔ ÏÈÎfi ÁÈ ÙÔ appleôï ÌÔ Î È Ù appleúô Ï Ì Ù appleô ËÌÈÔ ÚÁÔ Ó, Î È ÙÔ ÂÎı ÙÔ Ì ÛÙËÓ Ù ÍË. ªÂ ÊÔÚÌ ÙÔ ÏÈÎfi Ùfi Û Ë- ÙÔ Ì ÁÈ ÙÈ Ó ÁÎÂ ÙˆÓ ÓıÚÒappleˆÓ Û fiïâ ÙÈ ÂappleÔ. 108

110 Φωτογραφίες από τον καιρό της Kατοχής Λιλίκα Νάκου (Αθήνα 1903/4-1989) Πεζογράφος και µουσικός. Τα έργα της αναφέρονται στην εφηβική ηλικία, στη θέση της γυναίκας, στα ανθρώπινα δικαιώµατα. Τα πιο γνωστά από αυτά είναι: Γη της Βοιωτίας, Για µια καινούρια ζωή, Η κυρία Ντορεµί, Η κόλαση των παιδιών. Πρόταση για διάβασµα Γιώργης Κρόκος, Τα παιδιά της ειρήνης, εκδ. Καµπανά. 109

111 Μάρω ούκα Εδώ Πολυτεχνείο Tο µυθιστόρηµα της Μάρως ούκα Η αρχαία σκουριά αναφέρεται σε πρόσφατα ιστορικά γεγονότα της πατρίδας µας. Το απόσπασµα που ακολουθεί, σχολιάζει την εξέγερση του Πολυτεχνείου το Νοέµβριο του Φοιτητές, εργάτες και µαθητές είχαν κλειστεί µέσα στο κτίριο του Πολυτεχνείου ζητώντας να πέσει το δικτατορικό καθεστώς που είχε επιβληθεί στην Ελλάδα από το Το βράδυ της 17ης Νοεµβρίου η στρατιωτική κυβέρνηση, για να τους διαλύσει, διέταξε το στρατό να εισβάλει στο Πολυτεχνείο. κεντρική πύλη του Πολυτεχνείου ειδικά εκπαιδευµένα αυλή αέρια που προκαλούν δάκρυα είναι έκπληκτη προστατεύουµε στρατιωτική µονάδα A κούστηκαν οι σειρήνες του νοσοκοµειακού. Ήρθε και στάθηκε µπροστά στην καγκελόπορτα. Το σηµάδευαν στα λάστιχα, απ την οδό Πολυτεχνείου η Αστυνοµία, απ το Ακροπόλ Παλάς οι ελεύθεροι σκοπευτές, τα επίλεκτα Σώµατα Ασφαλείας. Μεταφέραν σε πρόχειρα φορεία τους τραυµατίες. Ανοίγαµε χώρο και τους κοιτάζαµε. Μια κοπέλα δίπλα µου έµπηξε τα κλάµατα, φώναζε ότι δεν µπορεί να βλέπει αίµατα. Έν αγόρι την παραµέρισε, κι αυτή συνέχιζε ότι πώς βρέθηκε εδώ µέσα δεν το κατάλαβε. Κατέβηκε, λέει, τ απόγεµα να δει τι γίνεται. Βούιξε η Αθήνα και κατέβηκε. Βλέπει τη συµµαθήτριά της την Πούλια, και µπήκε στον αυλόγυρο. Κι όσο να πουν τα νέα τούς αρχινούν οι αστυνοµικοί τα δακρυγόνα, πού να φύγει. Περίµενε να ησυχάσουν τα πράγµατα, αντ αυτού, χειροτέρευαν. Και να σου την τώρα εδώ µέσα, άγρια µεσάνυχτα. Θα πεθάνουν οι γονιοί της απ την αγωνία τους. Ένα δίσκο τούς είχε πει πως κατεβαίνει ν αγοράσει. Αλλά πού ν την τώρα; Πήγαινε να σκάσει σοβαρή και φοβισµένη όσο την καλοκοίταζα, τόσο τη συµπονούσα. Έδειχνε αποσβολωµένη µ όλα που γίνονταν µπρος στα µάτια της. Την αγκάλιασα και της λέω: µη φοβάσαι, εδώ µέσα είσαι ασφαλής. Έρχεται και τ αγόρι από κοντά. Την παρηγορεί ότι περιφρουρούµε γερά τα κάγκελα είµαστε µια µεραρχία ψυχωµένοι που δε θα τους αφήσουµε να περάσουν. 110

112 H νύχτα στο Πολυτεχνείο (φωτογραφία) Έχοµε πληροφορηθεί ότι άρχισαν να κινούνται τανκς µε κατεύθυνση το Πολυτεχνείο, ωστόσο πιστεύουµε ότι πρόκειται για εκφοβισµό και τροµοκρατία. Τ ασφυξιογόνα που έριξαν ήταν η απόδειξη πως έχουν χάσει την ψυχραιµία τους. Ήθελαν να πανικοβάλουν και να διαλύσουν τις χιλιάδες του κόσµου που µας παραστέκονταν. Με την έκταση που πήρε η κατάληψη, την απήχηση που έχει, θα ναι σαν να σκάβουν το λάκκο τους, αν µας επιτεθούν. Και γενικά καθήκον µας, αυτήν τη νύχτα, να ελπίζουµε. Απόψε πεθαίνει ο φασισµός και το πιστεύοµε. εν µπορούσα ώρα να φανταστώ το τέλος αυτής της νύχτας. Ψάλλουν τον Εθνικό Ύµνο. Τ αυτοκίνητα του Ερυθρού Σταυρού δυσκολεύονται απ τους πυροβολισµούς να σταµατήσουν µπροστά στην πόρτα. Ψηλά, στο ταρατσάκι του θυρωρείου υπάρχουν ακόµη παιδιά. αέρια που δυσκολεύουν την αναπνοή κυρίευση του κτιρίου 111

113 Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ Στον αυλόγυρο του Πολυτεχνείου (φωτογραφία) 1. Ò ÓÈÒıÔ Ó ÙÔ ÁfiÚÈ Î È Ë ÎÔapple Ï appleô Ú ÛÎÔÓÙ È Ì Û ÛÙÔ ÔÏ Ù Ó Ô; 2. Ó Ë ÎÔapple Ï ÌappleÔÚÔ ÛÂ Ó ÂappleÈÎÔÈÓˆÓ ÛÂÈ Ì ÙË ÌËÙ Ú ÙË ÛÙÔ ÙËÏ ÊˆÓÔ, ÙÈ ı ÙË ÏÂÁÂ; 3. ÓÂ Ô Ì ÙÔ Î ÌÂÓÔ. È Ê ÓÙ ÂÛÙ ÙÈ Í ÚÂÙ fiùè ÁÈÓ ÌÂÙ ; 4. µú ÛÎÔ Ì applefi ÏÏ ÏÔÁÔÙ ÓÈΠΠÌÂÓ Î È Î Ù ÁÚ ÊÔ ÌÂ È ÊÔÚ ÛËÌ ÓÙÈÎ ÁÂÁÔÓfiÙ appleô Ô ıëû Ó ÛÙÔ ÁÒÓ ÁÈ ÙËÓ ÂÏ ıâú. (ªappleÔÚÔ ÌÂ Ó apple ÚÔ - ÛÈ ÛÔ Ì ٠ÁÂÁÔÓfiÙ Ù, ÚËÛÈÌÔappleÔÈÒÓÙ Î È ÊˆÙÔÁÚ ÊÈÎfi ÏÈÎfi). Μάρω ούκα (Χανιά 1947) Σύγχρονη πεζογράφος. Σπούδασε αρχαιολογία. Τα θέµατα των βιβλίων της τα αντλεί από το ιστορικό παρελθόν και από τη σύγχρονη πραγµατικότητα. Μερικά έργα της είναι: Η αρχαία σκουριά, Οι λεύκες ασάλευτες, Ένας σκούφος από πορφύρα, Η πηγάδα, Πού ναι τα φτερά. Προτάσεις για διάβασµα Βούλα Μάστορη, Κάτω απ την καρδιά της, εκδ. Πατάκη. Μαρία Καλογεράκη, Μαµά τι συνέβη στο Πολυτεχνείο, εκδ. Ελληνικά Γράµµατα. 112

114 ηµήτρης Ραβάνης-Ρεντής Χαρµόσυνο γεγονός A υτή τη στιγµή, Έλληνες, αυτή τη στιγµή, στην πόρτα µας σταµάτησε ένα τανκ! Ο λοχαγός σήκωσε το χέρι και µας χαιρέτησε! Αυτή τη στιγµή, Έλληνες, αυτή τη στιγµή, Ο στρατός είναι δικός µας, δεν θα µας χτυπήσουν! Αυτή τη στιγµή σήκωσε το χέρι και µας χαιρέτησε ένας λοχαγός. εν θα µας χτυπήσουν! Μόνο το σίδερο είναι δικό τους, οι καρδιές είναι δικές µας. εν θα µας χτυπήσουν. Αυτή τη στιγµή, αδελφώνονται στους δρόµους πολίτες και φαντάροι. εν θα µας χτυπήσουν! ένα άλλο χέρι σηκώθηκε και διέταξε πυρ!». 113

115 Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ 1. ÎÔ Ì ÙÔ Ì ÁÓËÙÔʈÓËÌ ÓÔ ÓÙÔÎÔ Ì ÓÙÔ ÙË ÂÍ ÁÂÚÛË ÙÔ ÔÏ Ù Ó Ô. 2. Ú ÊÔ Ì Û ÚÙfiÓÈ Û Óı Ì Ù ÙÔ ÔÏ Ù Ó Ô, fiappleˆ «Ùˆ Ë ÃÔ ÓÙ», «æˆì, È Â, Ï ıâú» Î È ÏÏ. ªappleÔÚÔ ÌÂ Ó Ù Ó ÚÙ ÛÔ Ì ÛÙËÓ Ù ÍË ÛÙËÓ Ï ÙÔ Û ÔÏÂ Ô Ì. 3. º ÓÙ fiì ÛÙ fiùè apple Ú ÎÔÏÔ ıô Ì applefi ÎÔÓÙ ÙËÓ ÂÍ ÁÂÚÛË ÙÔ ÔÏ Ù Ó Ô. ËÎÒÓÔ Ì ÙÔ ÚÈ Ì Î È ÈÚÂÙÔ Ì ÙÔ ÊÔÈÙËÙ. È ı ÙÔ Ï Á ÌÂ; 4. ËÙÔ Ì Ì ÙÔ ÁÔÓÂ Ì ÁÈ Ù ÁÂÁÔÓfiÙ ÙÔ ÔÏ Ù Ó Ô. ηµήτρης Ραβάνης-Ρεντής ( ) Έζησε ως πολιτικός πρόσφυγας για πολλά χρόνια στο εξωτερικό, όπου ανέπτυξε πλούσια λογοτεχνική δράση. Στην Κατοχή ασχολήθηκε µε το θέατρο του βουνού. Έγραψε µυθιστορήµατα, διηγήµατα, ποιήµατα και θεατρικά έργα για παιδιά, καθώς και πολλά τραγούδια. Κυριότερα έργα του: Ο δροµάκος µε την πιπεριά, Μύθοι, µύθοι παραµύθι, Παιδιά της Αθήνας, Η ωραία Ελένη των γαϊδάρων. Συνθήµατα του Πολυτεχνείου Πρόταση για διάβασµα Ζωρζ Σαρή, Τα γενέθλια, εκδ. Πατάκη. 114

116 Μαρία Πυλιώτου Χαρούµενοι χαρταετοί Το διήγηµα αναφέρεται στην κατάσταση που ακολούθησε µετά την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο το 1974 και το διαχωρισµό των Ελληνοκύπριων από τους Τουρκοκύπριους. Ÿ ταν έφευγαν φορτωµένοι όλα τους τα πράγµατα, κανένας δεν µπορούσε να πείσει το Γλαύκο πως δε θα γύριζε σύντοµα πίσω. Κι όµως πέρασε ένας ολόκληρος χρόνος. Ο πόλεµος τελείωσε, οι πυροβολισµοί, οι βοµβαρδισµοί σταµάτησαν, κι αυτοί που έφευγαν µέσα στη φωτιά αποφάσισαν να γυρίσουν. Το σπίτι τους βρισκόταν στα «σύνορα». Κανένας δεν µπορούσε να τους εµποδίσει: «Καλέ, δε φοβάστε; υο βήµατα πιο κάτω Θεέ µου, αν ξαναρχίσουν;». Πιο πολύ απ όλους ή- θελαν τα παιδιά. Ο Γλαύκος και η ανάη. Ένα χρόνο µακριά από το σπίτι τους το νοστάλγησαν. Την αυλή, τις βεράντες, τα δωµάτια. Και τη µεγάλη ταράτσα. Σαν έφτασαν, δεν ένιωσαν τίποτα από το φόβο που προσπαθούσαν οι άλλοι συγγενείς και φίλοι να τους µεταδώσουν. Ήταν ένα ήρε- µο απριλιάτικο δειλινό. Ο ουρανός στη δύση ολοκόκκινος έκανε τα δυο παιδιά να µελαγχολήσουν και να νοσταλγήσουν τους παλιούς καλούς φίλους. Βοήθησαν όλοι και τακτοποιήθηκαν τα πάντα: έπιπλα, ρούχα, µαγειρικά σκεύη, βιβλία, όλα µέχρι το βράδυ. Κοιµήθηκαν κουρασµένα, ωστόσο ικανοποιηµένα που γύρισαν στο πατρικό τους σπίτι. Ξηµέρωσε Κυριακή. Ανοιξιάτικη δροσερή. Τι έκπληξη, Θεέ µου. Στο δωµάτιό τους ένας µεγάλος χαρταετός. Σ ευχαριστούµε, πατέρα. Είναι σίγουρα πως κάθισε αργά το βράδυ να τους τον φτιάξει, για να µπορέσει να τους χαρίσει την πρώτη κυριακάτικη χαρά στο δικό τους σπίτι. Από µικρά παιδιά παίζανε µε τους χαρταετούς τέτοια εποχή. Μαζί κι ο πατέρας που έκανε πάντα σα µικρό παιδί. Σ ευχαριστούµε, είπανε ξανά και τον φίλησαν. 115

117 διαχωριστική γραµµή ανάµεσα στους Eλληνοκύπριους και τους Tουρκοκύπριους συνάντηση Χαρούµενα και τα δυο ανέβηκαν στην ταράτσα. Ο αέρας πρωινός - δροσερός φυσούσε από το Νότο. Και νάτος κιόλας ο χαρταετός όµορφος - καµαρωτός να πετά κι όλο να τραβά κατά το Βορρά. Ο σπάγκος ήταν µακρύς και γερός. Τον άφησαν όλο. Πόσο όµορφα νιώθανε. Σαν τον παλιό καλό καιρό. Ξαφνικά λίγο πιο κάτω κατά το Βορρά, λίγο πιο πέρα από τη «γραµµή» από µια άλλη ταράτσα αντίκρυ, δυο άλλα παιδιά κουνούσαν τα χέρια χαρούµενα και ξεφώνιζαν. Σίγουρα µας καλωσορίζουν, ψιθύρισε ο Γλαύκος. Πρέπει και µεις να φωνάξουµε να µας ακούσουν, σκέφτηκε η ανάη. Τι να πούµε; Να, κάτι για να δείξουµε πως θέλουµε να µαστε «φίλοι». υο ταράτσες, τέσσερα παιδιά, µια «γραµµή» ανάµεσά τους κι ένας χαρταετός. Ακόµα κι ένα νήµα γερό που ξεκινά από τούτα τα παιδιά και φτάνει µε το χαρταετό ως τ άλλα. Εγώ λέω να γράψουµε στο χαρταετό ένα µήνυµα. Κατάλαβα. ηλαδή κάτι που να λέει πως δε θέλουµε πολέµους. Θέλουµε να ζήσουµε αδελφωµένα Την άλλη µέρα ο χαρταετός έγραφε: «ΕΙΡΗΝΗ, ΑΓΑΠΗ». Ευτυχώς φυσούσε πάλι από το Νότο. Τι όµορφα! Ακόµα κι ο ίδιος ο χαρταετός βιαζόταν να πετάξει και να φτάσει γoργότερα στ αντικρινά παιδιά. Μα αν δεν ξέρουν ελληνικά; Αν δεν µπορέσουν να το διαβάσουν; σκέφτηκε ο Γλαύκος. εν έχει σηµασία, θα καταλάβουν. Θα το νιώσουν. Πραγµατικά. Ήταν ένα χαρούµενο συναπάντηµα. Με χαρούµενα ξεφωνητά µια απ εδώ και µια απ εκεί πέρασαν όλο το δειλινό τους χωρίς να βαρεθούν. 116

118 Την εποµένη σαν βγήκαν να πετάξουν το χαρταετό απογοητεύτηκαν. Ο αέρας φυσούσε από το Βορρά. Πώς θα καταλάβουν οι φίλοι µας τώρα πως είµαστε στην ταράτσα; Έµειναν αρκετή ώρα να κοιτάζουν λυπηµένα κατά τη µεριά των απέναντι φίλων. Πώς θα στείλουν σήµερα το µήνυµά τους; Ξαφνικά ένας χαρταετός φάνηκε να ξεκινά από την άλλη µεριά και να φτάνει ως τη δική τους ταράτσα. Πέρασε κι αυτός τη «γραµµή» πάνω από τα φυλάκια και τα σύρµατα και νάτον περήφανος µπροστά τους. Κάτι έγραφε κι αυτός σε µια γλώσσα που δεν ήξεραν να τη διαβάσουν. Ό- µως τα παιδιά κατάλαβαν, ένιωσαν το µήνυµά τους και φώναξαν χαρούµενα: Ζήτω Ξεφώνιζαν κι αυτά, ξεφώνιζαν κι εκείνα. Ήταν µια χαρούµενη, τρελή ανταλλαγή ζητωκραυγών, αγάπης, φιλίας. Βλέποντάς τα ένας ξένος ποτέ δεν θα πίστευε πως ένα χρόνο πριν η ανταλλαγή αυτή ήταν φωτιά, σφαίρες, αίµα, θάνατος. Όχι, προς Θεού, η ανταλλαγή αυτή δε γινόταν από παιδιά. Αν τα ρωτούσαν, θα ταν όλα αλλιώτικα Οι παιδικές καρδιές βρήκαν το φυσικό τους ρυθµό. Ξέχασαν τα λάθη των µεγάλων. υο ταράτσες, τέσσερα παιδιά, µια «γραµµή» ανάµεσά τους κι ένας χαρταετός κάθε φορά που φυσά από Νότο ή από Βορρά. Και το νήµα τόσο γερό να ξεκινά πότε από τούτα κι άλλοτε από κείνα τα παιδιά και να δένει γερά τις καρδιές τους. Αν τέτοιους χαρταετούς, σκέφτηκε η Μάνα, αφήσουµε όλοι να πετάξουν, τότε θα σβήσουν από µόνες τους οι «γραµµές», τότε θα λειώσουν τα σύρµατα. εν θ αντέξουν κάτω από τέτοια αγάπη 117

119 Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ 1. È ÓÔÌ ÂÙ fiùè Û Ì ÔÏ ÂÈ Ô ÚÙ ÂÙfi ÛÙÔ È ÁËÌ Ùfi; 2. È Ù ÂÓ ÌappleÔÚÔ Ó Ó Û Ó ÓÙËıÔ Ó Ù apple È È Î È Ó appleâù ÍÔ Ó fiï Ì ÙÔ ÚÙ ÂÙÔ ÙÔ ; 3. Ó ÓÙÈÔ ÓÙ È Ô apple È È, Ó applefi Î ıâ «ÌÂÚÈ», Î È Û ËÙÔ Ó ÁÈ ÙËÓ Î Ù ÛÙ ÛË ÛÙÔ ÓËÛ ÙÔ. ªappleÔÚ ÙÂ Ó Ê ÓÙ Û٠٠ÙÔ È ÏÔÁfi ÙÔ ; 4. ÈÚÈ fiì ÛÙ ÛÂ Ô ÔÌ Â Î È Ë Î ıâìè ( ÛÙÂÚ applefi appleúôù ÛÂÈ ÙˆÓ ÌÂÏÒÓ ÙË ) appleúôùâ ÓÂÈ ÙÚfiappleÔ Ì ÙÔ ÔappleÔ Ô ÌappleÔÚÂ Ó Á ÓÂÈ Ô ÎfiÛÌÔ Ì Î Ï ÙÂÚÔ. Μαρία Πυλιώτου (Λευκόνοικο Κύπρου 1935) ασκάλα και συγγραφέας βιβλίων για παιδιά. Τα θέµατά της είναι εµπνευσµένα από την ιστορία του νησιού της. Έγραψε τα βιβλία: Χαρούµενοι χαρταετοί, Τα παιδιά του ήλιου, Το κάστρο µας, Το ασηµένιο καπνιστήρι, Η αρβύλα που γινε βαρκούλα. Προτάσεις για διάβασµα Φιλίσα Χατζηχάννα, Η Ντιντόν, ο Παβελάκης µου κι εγώ, εκδ. Καστανιώτη. Λεία Καραβία Θερπίλ Ουράλ, Ένα θαλασσινό γεφύρι, εκδ. Φυτράκη. Mετά την εισβολή, το 1974 (φωτογραφία) 118

120 Κυριάκος Χαραλαµπίδης Αιγιαλούσα Το ποίηµα αυτό αναφέρεται στα γεγονότα που ακολούθησαν την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο τον Ιούλιο του 1974, δηλαδή στην κατοχή ενός µέρους του νησιού και στη βίαιη αποµάκρυνση των κατοίκων του. Το συγκεκριµένο απόσπασµα περιγράφει ένα τέτοιο γεγονός. υο µέρες πριν να φύγουµε ήρτε κείνος που θα στρογγυλοκάθονταν στο σπίτι. Γυρεύει το κλειδί. Του λέω: «Εγώ κλειδί δεν έχω και δεν έχει το χωριό µας. Εµείς ξεκλείδωτα είχαµε τα σπίτια γιατί κανένας δεν καταδεχόταν να µπει µέσα στου άλλου την αυλή». εν είπε τίποτα, έφυγε, ξανάρτε την άλλη µέρα. Του είπα: «Έλα πιάσε τούτο το πιάτο, φώναξε τον σκύλο να του το δώσεις να σε συνηθίσει, για να µην κλαίει το κτηνόν µας όταν θα χουµε φύγει». Το έπιασε, του φώναξε, όµως ο σκύλος του δειξε τα δόντια. Χαµαί το πιάτο. Κίνησε να φύγει. Του λέω: «Μίαν χάριν από σένα έπαρε ως αύριον ποµονήν στ ανάθεµαν να πάµεν κι ύστερα να ρτεις να µπεις µες στο σπίτι». Την άλλη µέρα έδεσα τον σκύλο να µην µας ακλουθά, το πλάσµαν του Θεού. Του έβαλα φαΐ, νερό κι εµπήκαµε ο άντρας µου κι εγώ στο φορτηγό. ήρθε το ζώο χάµω κάνε υποµονή ακολουθεί 119

121 Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙÂ 1. ªappleÔÚÂ ÙÂ Ó appleâúèáú ÂÙÂ ÌÂ ÈÎ Û ÏfiÁÈ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi appleô Ó Ê ÚÂÙ È ÛÙÔ appleô ËÌ ; 2. Ô Ê ÓÙ ÂÛÙÂ fiùè apple Á Ó ÌÂ ÙÔ ÊÔÚÙËÁfi ÔÈ È ÈÔÎÙ ÙÂ, fiù Ó ÈÒ ÙËÎ Ó applefi ÙÔ Ûapple ÙÈ ÙÔ ; ªappleÔÚÂ ÙÂ Ó Û ÓÂ ÛÂÙÂ ÙËÓ ÈÛÙÔÚ ; 3. È Ó ÁÈÓÂ Ô ÛÎ ÏÔ ; 4. ÊÔ È ÛÂÙÂ ÌÂ appleúôûô Ù ÏfiÁÈ ÙÔ È ÈÔÎÙ ÙË ÙÔ ÛappleÈÙÈÔ, Ó ÌÈÏ ÛÂÙÂ ÁÈ Ù Û Ó ÈÛı Ì Ù ÙÔ. (ªappleÔÚÂ ÙÂ Ó ÚËÛÈÌÔappleÔÈ ÛÂÙÂ ÛÙ Ô Î È ÊÚ ÛÂÈ Ï ÍÂÈ ÙÔ appleôè Ì ÙÔ ). 5. Ã ÓÂÙÂ Î ÙÈ appleô Á apple ÙÂ appleôï. Ò ÓÈÒıÂÙÂ; È ı ı Ï ÙÂ ÂÎÂ ÓË ÙË ÛÙÈÁÌ ; Κυριάκος Χαραλαµπίδης (Άχνα Κύπρου 1940) Ποιητής και εκπαιδευτικός. Μεγάλωσε στην Αµµόχωστο και σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο Πανεπιστήµιο της Αθήνας. Στα ποιήµατά του τον απασχολεί κυρίως η µοίρα της Κύπρου και οι περιπέτειες του ελληνισµού. Ποιητικές συλλογές του είναι οι εξής: Πρώτη πηγή, Η άγνοια του νερού, Το αγγείο µε τα σχήµατα, Αχαιών ακτή, Μεθιστορία, οκίµιν. Πρόταση για διάβασµα Μαρία Πυλιώτου, Το ασηµένιο καπνιστήρι, εκδ. Πατάκη. Kύπρος, Kατεχόµενα (φωτογραφία) 120

122 «YÁÂÈ ÌÔ, appleïô ÙË ÌÔ» ÙÔ ÚfiÌÔ Î È ÛÙÔ apple ÏÂÌ Î È ÛÙÔ ÏÈı ÚÈ, ÛÙˆÓ Â ÁÂÓÒÓ ÁÒÓˆÓ Ï Ì Â ÙËÓ ÔÚÌ... ˆÛÙ Ï Ì

123 Η όνα Τερηδόνα Ευγένιος Τριβιζάς Z ούσε κάποτε στην Ισπεπονία µια πεντάµορφη κυρά που τη λέγανε όνα Τερηδόνα. Η όνα Τερηδόνα είχε το πιο γλυκό και φωτεινό χαµόγελο του κόσµου. Όσο γλυκό και φωτεινό όµως ήταν το χαµόγελό της, τόσο µοχθηρή και ύπουλη ήταν η ψυχή της. Κάθε πρωί η όνα Τερηδόνα ρωτούσε τον καθρέφτη της, έναν αστραφτερό καθρέφτη µε χρυσή, γυαλιστερή κορνίζα: Καθρέφτη, καθρεφτάκι, ποια στον κόσµο αυτό έχει το χαµόγελο το πιο γλυκό; Αναµφισβήτητα εσείς, όνα Τερηδόνα, και αυτό δεν το λέω για να σας κολακέψω, απαντούσε ο καθρέφτης. 122

124 Μια µέρα συνέβη κάτι το εντελώς αναπάντεχο. Η όνα Τερηδόνα ρώτησε, όπως συνήθιζε, τον πιστό της καθρέφτη: Καθρέφτη, καθρεφτάκι, ποια στον κόσµο αυτό έχει το χαµόγελο το πιο γλυκό; Το οµορφότερο χαµόγελο στον κόσµο το έχει η Λουκία. Τι έκανε, λέει; Λουκία; Ποια είναι αυτή η χαζο-λουκία; εν την ξέρεις; Όχι! Πού να την ξέρω; Είναι ένα κοριτσάκι, που µόλις µετακόµισε στη γειτονιά µας. Την άλλη µέρα η όνα Τερηδόνα έβαλε σε εφαρµογή το σατανικό της σχέδιο. Πρώτα απ όλα έστειλε τρεις γορίλες µε σοµπρέρο, που είχε στη δούλεψή της, να αρπάξουν τον οδοντογιατρό της περιοχής και να τον φυλακίσουν στα ανήλιαγα υπόγεια του πύργου της. Ύστερα άνοιξε ένα ζαχαροπλαστείο στην οδό Ουράνιου Τόξου, ακριβώς απέναντι από το σπίτι που έµενε η Λουκία. Όταν το άλλο πρωί η Λουκία βγήκε στο δρόµο, για να πάει στο σχολείο, είδε το ζαχαροπλαστείο µε τις βιτρίνες φίσκα από τούρτες, σοκολατάκια, πάστες και λουκουµάκια. Τα λιγουρεύτηκε και µπήκε µέσα. Καληµέρα σας. Καληµέρα! τη γλυκοχαιρέτησε η όνα Τερηδόνα µ ένα πλατύ χα- µόγελο. Τι επιθυµείς, καλό µου κοριτσάκι; Αυτά εδώ τα γλειφιτζούρια, τα µεγάλα, τα στριφογυριστά, µε τα τρία χρώµατα, πόσο έχουνε; ωρεάν. Τότε θα πάρω ένα ή µάλλον τρία. Κι αυτές εδώ οι τρούφες; Οι τρούφες; Για να δω τον τιµοκατάλογο ωρεάν! Αλήθεια; Βάλτε µου τότε µισό κιλό ή µάλλον ενάµισι. Η όνα Τερηδόνα περί- µενε µερικές µέρες, για να δώσει τον καιρό στη Λουκία να φάει τα ψώνια της, και ρώτησε νωχελικά τον καθρέφτη: µεγάλο καπέλο σκοτεινά γεµάτες βαριεστηµένα 123

125 124 Καθρέφτη, καθρεφτάκι, ποια στον κόσµο αυτό έχει το χαµόγελο το πιο γλυκό; Ε, δεν είπαµε; αποκρίθηκε ο καθρέφτης. Η Λουκία! Ποια Λουκία, µωρέ; Είσαι στα καλά σου; ε χαλάσανε τα δόντια της; Όχι. Γιατί; Επειδή η Λουκία δεν είναι καµιά χαζούλικη µικρούλα. Είναι τετραπέρατη. Κάθε βράδυ πλένει καλά καλά τα δόντια της. Ποτέ, µα ποτέ δεν το ξεχνάει. Η όνα Τερηδόνα κάλεσε τους γορίλες µε τα σοµπρέρο, τους έδωσε ένα τσουβάλι και τους είπε: Πηγαίνετε στο σχολείο της Λουκίας. Μόλις τη δείτε να στρίβει τη γωνία, ριχτείτε της, αρπάξτε την και κουβαλήστε την εδώ. Μάλιστα. Στις προσταγές σας. Οι γορίλες πήρανε ένα τσουβάλι, ανεβήκανε στη µοτοσικλέτα τους, πήγανε στο σχολείο και περιµένανε κρυµµένοι πίσω από µια βελανιδιά. Μόλις είδανε τη Λουκία να βγαίνει, χυµήξανε, την αρπάξανε, τη βάλανε στο τσουβάλι, την πήγανε στον πύργο και την κλειδώσανε σε ένα δωµάτιο που το είχε ετοιµάσει ειδικά για το σκοπό αυτό η όνα Τερηδόνα. Κάθε µέρα οι γορίλες πήγαιναν στο κελί της Λουκίας τα πιο εξαίσια ζαχαρωτά! Όχι! Όχι! Όχι!!! ε θα τ αγγίξω, έλεγε µέσα της. ε θα τ αγγίξω, γιατί δεν έχω µαζί µου οδοντόβουρτσα και θα χαλάσουνε τα δόντια µου αν τα φάω. Όσο περνούσαν όµως οι µέρες και δεν έβαζε µπουκιά στο στόµα της, τόσο πιο δύσκολο ήταν να αντιστέκεται στον πειρασµό. Την έβδοµη µέρα οι γορίλες φέρανε στο κελί µια υπέροχη, τεράστια, πανέµορφη, δεκαώροφη γαµήλια τούρτα. Η Λουκία δεν άντεξε άλλο, άρπαξε το

126 κουτάλι, πήρε µια µεγάλη, µια πελώρια, µια τεράστια κουταλιά και ετοιµάστηκε να τη βάλει στο στόµα της. Συγνώµη! άκουσε τότε µια ψιλή φωνίτσα. Εσύ είσαι η Λουκία; Ναι. Ποιος µιλάει; Εγώ. Το γκρίζο ποντίκι µε την κίτρινη ουρά. Εδώ στο πάτωµα. Σου φερα ένα µήνυµα. Είναι δεµένο στην ουρά µου µε µια κόκκινη κλωστή. Μήνυµα; Ποιος το στέλνει; ιάβασέ το και θα δεις. Η Λουκία πήρε το µήνυµα και το διάβασε. Λουκία, Είµαι ο Θανάσης ο οδοντίατρος. Βρίσκοµαι φυλακισµένος στο αντικρινό κελί. Σε θαυµάζω, Λουκία. Αλλά δεν υπάρχει λόγος να χαλάς τη ζαχαρένια σου. Κάνε ό,τι σου πει ο Ποντικοσουρταφέρτας, το έµπιστο ποντίκι που σου έφερε το µήνυµα. Με ανυπόκριτο θαυµασµό Θανάσης Πολφός Τι πρέπει να κάνω; ρώτησε η Λουκία. Να ξεγελάσεις τη όνα Τερηδόνα, εξήγησε ο Ποντικοσουρταφέρτας. Μπα, αλήθεια; Και πώς, παρακαλώ, θα την κάνω να πιστέψει ότι έφαγα την τούρτα, αν δεν τη φάω; Θα τη φάω εγώ και η παρέα µου. Και πώς θα την κάνω να πιστέψει ότι χαλάσανε τα δόντια µου; Θα τα µαυρίσεις µε το καρβουνάκι. Ποιο καρβουνάκι; Αυτό που µου έδωσε ο κύριος Πολφός. Πέσανε όλα πάνω στη γαµήλια τούρτα και ώσπου να πεις «ποντικοουρά», δεν είχε µείνει ούτε ψίχουλο. Στο µεταξύ η Λουκία µαύρισε µε το καρβουνάκι τα δόντια της. Εκείνη τη στιγµή ακούστηκαν βήµατα. Ήταν η όνα Τερηδόνα και οι γορίλες που έρχονταν να δουν αν η Λουκία είχε φάει την τούρτα. Για να δω τα δοντάκια σου, είπε µελιστάλαχτα η όνα Τερηδόνα. Για άνοιξε το στοµατάκι σου! ειλικρινή 125

127 Ορίστε, χαµογέλασε η Λουκία. Βλέπω ότι µαυρίσανε τα δοντάκια σου. Αλήθεια; Τι κρίµα! Κατάµαυρα είναι. Έχουνε τα µαύρα τους τα χάλια. ίνε του τώρα. Και αν θες τη συµβουλή µου, µην πολυχαµογελάς, γιατί, αν τύχει να σε δει κανείς, θα του κοπεί η χολή του, και ποιος τον σώζει! Ευχαριστώ για την ευγενική σας συµβουλή, καλή µου κυρία. Θα τη λάβω σοβαρά υπ όψη µου. Μπορώ να πηγαίνω τώρα; Μπορείς! απάντησε η όνα Τερηδόνα. Αφήστε την ελεύθερη, έδωσε εντολή στους γορίλες. Και τον οδοντογιατρό επίσης. εν τον χρειαζόµαστε πια. Έτσι που έγιναν τα δόντια τής χαζούλας, δε θεραπεύονται µε τίποτα. Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ 1. È ÛÎÂ Ô Ì ÙËÓ ÈÛÙÔÚ Û ÎfiÌÈÎ Î È ÙËÓ apple ÚÔ ÛÈ Ô Ì ÛÙËÓ Ù ÍË. 2. ªÔÈÚ fiì ÛÙ Û ÙÚÂÈ ÔÌ Â : Ë appleúòùë ı ÁÚ ÂÈ ÁÈ ÙË fió, Ë Â ÙÂÚË ÁÈ ÙË Ô Î Î È Ë ÙÚ ÙË ÁÈ ÙÔ Ì ÁÈÎfi Î ıú ÊÙË. ıâ ÔÌ È ÂÈ ÙËÓ ÈÛÙÔÚ ÙË ÛÙËÓ Ù ÍË. 3. ËÌÈÔ ÚÁÔ Ì ÌÈ Ê ÓÙ ÛÙÈÎ ËÚˆ, ÙË ÓÔ Ì ÙÔ fióôì «ª Ë Ó È» Î È ÁÚ ÊÔ Ì ÙË ÈÔÁÚ Ê ÙË. Ευγένιος Τριβιζάς (Αθήνα 1946) ιδάσκει σε Πανεπιστήµιο της Αγγλίας. Έχει γράψει παραµύθια, µυθιστορήµατα, θεατρικά έργα και ποιήµατα. Χρησιµοποιεί το χιούµορ και τη φαντασία για να µιλήσει στα παιδιά για θέµατα όπως η καταστροφή της φύσης, η ειρήνη, οι σχέσεις των ανθρώπων. Μερικά από τα έργα του: Ο χιονάνθρωπος και το κορίτσι, Τα τρία µικρά λυκάκια, Το όνειρο του σκιάχτρου οι σειρές: Η Χαρά και το Γκουντούν και Το νησί των πυροτεχνηµάτων, Φρουτοπία (κόµικς), Το τηγάνι του δήµιου. Πρόταση για διάβασµα Αγγελική Βαρελλά, «Το ελεφαντάκι που είχε πονόδοντο», από το βιβλίο ράκε, δράκε, είσ εδώ; εκδ. Πατάκη. 126

128 Σοφία Ζαραµπούκα Ο ωραίος αρείος Ÿποιος τον έβλεπε να κάθεται και να καµαρώνει στο παράθυρο έσκαγε απ τη ζήλια του. Ήταν λεπτός µε πράσινα µάτια, γκρίζος, γυαλιστερός, µε κόκκινο λουράκι. Αµίλητος, πίσω απ το τζάµι, καµιά φορά ακίνητος για ώρες, έµοιαζε ψεύτικος. Ζούσε µε το αφεντικό του, τον κύριο Τίτο, που ήταν διαιτολόγος- µουσικολόγος. Ήξερε δηλαδή όλες τις τροφές και τι πρέπει να τρώει ο καθένας, και όλες τις µουσικές και τα όργανα. Κάθε πρωί ο αρείος και ο διαιτολόγος Τίτος τρώγανε το ίδιο πρωινό. Ένα αυγό, πορτοκαλάδα, γάλα και ψωµί µε µέλι. Ο αρείος τηγανητό. Ο Τίτος βραστό. Ο αρείος γάλα. Ο Τίτος πορτοκαλάδα. Ψωµί µε µέλι και οι δύο. Ο αρείος βλέπει τηλεόραση µόνο αν έχει Μίκυ Μάους. Αλλιώς, ξαπλώνει στον καναπέ και διαβάζει Μίκυ Μάους. Καµιά φορά ανεβαίνει στο πρεβάζι του παράθυρου και χαζεύει έξω τη νυχτερινή ζωή των άλλων γάτων. Εκεί, γύρω απ τις σακούλες µε τα σκουπίδια, είναι όλοι µαζεµένοι. Ένας γάτος έχει βρει κάτι καλό κι ο άλλος τον κυνηγάει. Ένας µικρούλης τρώει τσιπς και ένας ψωριάρης βρήκε µια πάστα µισοφαγωµένη. «Αυτή είναι ζωή», λέει µέσα του ο αρείος, «γεµάτη περιπέτειες». Από βδοµάδα, δηλαδή τη ευτέρα που µας έρχεται, ο Τίτος πάει ταξίδι. Ο αρείος θα µείνει µόνος του εφτά µέρες. 127

129 µουσικό όργανο µε χορδές Σου έχω αφήσει φαγητό, αλλά µην ξεχνάς κάθε µέρα τη σαλάτα, είπε, τον χάιδεψε, πήρε το λαγούτο του κι έφυγε. Εκείνο το πρώτο βράδυ της ευτέρας, χωρίς καθόλου να διστάσει, ο αρείος αποφάσισε να φάει έξω! Τι ωραία η ζωή του δρόµου Τρία µερόνυχτα έµεινε έξω ο αρείος. Γνωρίστηκε µε τον περιπτερά κι έφαγε γαριδάκια και σοκολάτες µε την καρδιά του. Κοιµήθηκε κάτω απ τα σταµατηµένα αυτοκίνητα και η γούνα του γέ- µισε λάδια. Είχε µπροστά του κάµποσες µέρες µέχρι να γυρίσει ο Τίτος. Έφαγε ξανά µια πάστα, σκέτο πάχος από κρέας, µισό µπιφτέκι από κιµά, µε σάλτσα από µπουκάλι, και µαγιονέζα µε αυγά κι ένα σωρό τηγανητά. Νόµιζε ότι θα σκάσει. Στοµάχιασε. «Ώρα να συµµαζευτώ», σκέφτηκε ο αρείος. «εν αισθάνοµαι καλά». Αποχαιρέτησε την παρέα και πήγε να µπει στο σπίτι του από την τρύπα της κουζίνας. Αδύνατον. Έβαλε το κεφάλι, αλλά δεν περνούσε η κοιλιά. Ο αρείος είχε γίνει διπλός από την τρύπα. «Τώρα τι θα γίνει; Πρέπει να κάνω δίαιτα µερικές µέρες, αλλιώς θα ρθει ο Τίτος και θα είµαι ακόµα έξω». Αλλά στο δρόµο δεν έχει καλό φαΐ: ψάρι, κρέας και σαλάτα, όσπρια, λαχανικά και φρούτα, γάλα, γιαούρτι και τυρί, και από λίγο όλα. Έξω τρως ό,τι σου τύχει. «Θα φάω σκουπίδια, τι να κάνω, αλλά θα πάω στο γυµναστήριο», σκέφτηκε. Κάθε µέρα γυµναζότανε δύο ώρες, αλλά τίποτα. Έµενε το ίδιο χοντρός. Ώσπου ένα βράδυ είδε φως στο παράθυρο του σπιτιού του. Πήγε από κάτω και νιαούριζε να τον ακούσει ο Τίτος. Άδικα ξελαιµιαζότανε. 128

130 Μέσα ακούγαν µουσική και τρώγαν µαριδίτσα. Να πάρει η ευχή, ήταν και Τρίτη, που έχουµε ψάρι. Ας ήταν και σκέτη σαλάτα, ας ήταν µπάµιες µε κοτόπουλο, αλλά ας του άνοιγε Ο αρείος κοιµήθηκε στο χαλάκι της εισόδου περιµένοντας. Το πρωί, βγαίνοντας, παρά λίγο να τον πατήσει ο Τίτος. Πού ήσουνα; Πώς έχεις γίνει έτσι; Έλα, µπρος, πάµε στο φούρνο. εν αντέχω, δεν µπορώ. Πρώτα θέλω το αυγό µου, γάλα και ψωµί µε µέλι. Γάλα και ψωµί µε µέλι; Εσύ πρέπει να τρως µόνο σαλάτα για να βρεις την παλιά σου φόρµα. Σε έχει πάρει η κάτω βόλτα. Πού ναι η ωραία γούνα; Πού ναι η κοµψή σου µέση; Τι θα κάνουµε µε εσένα; Θα χορεύω, είπε ο αρείος, θα χορεύω κάθε βράδυ, και θα τρώω πρώτα σαλάτα και µετά λίγο κρέας, ψάρι, όσπρια και χόρτα, όλα τα λαχανικά και φρούτα, γάλα, γιαούρτι και τυρί. Ε, κι αν πας πάλι ταξίδι, µπορεί µια τόση δα µικρούλα σοκολάτα Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ 1. Ú ÎÔÏÔ ı ÛÙ ÛÙËÓ ÙËÏÂfiÚ ÛË È ÊËÌ ÛÂÈ ÁÈ ÙÚÔÊ appleô Û Ú ÛÔ Ó, Ó Î È Í ÚÂÙ fiùè ÂÓ Â Ó È ÁÈÂÈÓ. ËÙ ÛÙ ÁÈ Ù ÛÙËÓ Ù ÍË. 2. ËÙ ÌÂ Î È ÎÚ ÓÔ Ì ÛÙËÓ Ù ÍË ÙÈ È ÊËÌ ÛÂÈ appleô Û ÁÎÂÓÙÚÒÛ ÌÂ. ªÂ ÛË Ù Û ÌappleÂÚ ÛÌ Ù Ì ËÌÈÔ ÚÁÔ Ì ÈÎ Ì È ÊËÌ ÛÂÈ, ÁÈ Ó appleúô ÏÔ Ì ÙÈ ÙÚÔ- Ê appleô appleúôùâ ÓÂÈ Ô È ÈÙÔÏfiÁÔ ÙÔ. AÓ apple Ú Ô Ó ÛÙÔ Û ÔÏÂ Ô Û Î ÌÂÚ Î È ÓÙÂÔ, ÌappleÔÚ ÙÂ Ó Ù ÚËÛÈÌÔappleÔÈ ÛÂÙ ÁÈ ÙËÓ appleúô ÔÏ ÙÔ. Σοφία Ζαραµπούκα (Αθήνα 1942) Έχει γράψει και έχει εικονογραφήσει παραµύθια, ιστορίες, µυθιστορή- µατα και θέατρο. Επίσης, διασκεύασε για µικρά παιδιά έργα αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων. Μερικά βιβλία της: Στο δάσος, Το Βρωµοχώρι, Ειρήνη Αριστοφάνη οι σειρές: Μυθολογία και Φίλοι φίλοι καρδιοφίλοι. Πρόταση για διάβασµα Τζιλ Μέρφυ, Μία δίαιτα για ελέφαντες, εκδ. Ρώσση. 129

131 Τζιάνι Ροντάρι Ο µαύρος ήλιος Και οι γιατροί κάνουν λάθη πότε πότε. Και οι γονείς ανησυχούν µερικές φορές χωρίς ιδιαίτερο λόγο. ύο ιατρικά λάθη θα διορθωθούν έγκαιρα, αν διαβάσετε προσεχτικά τη φρασούλα «είναι η έκλειψη του ήλιου», που συνοδεύει τη ζωγραφιά του κοριτσιού. H κόρη µου ζωγράφισε ολόµαυρο έναν ήλιο. Είχε βάλει γύρω γύρω πού και πού καµιά ακτίνα µε µπογιά πορτοκαλί. Έκοψα λοιπόν το φύλλο το δειξα σ ένα γιατρό που αµέσως πήρε ύφος λυπηµένο σοβαρό και µου είπε ορθά κοφτά «θα χει ψυχολογικά». «Μέσα στο µυαλό της κρύβει κάτι κι είναι λυπηµένη και τα βλέπει όλα µαύρα η καηµένη, µα αν το πρόβληµά της είναι οφθαλµολογικό, πήγαινε στον ειδικό να της βάλει γιατρικό». Ακούγοντας αυτά για το παιδί µου από το φόβο παρά λίγο να κοπεί η αναπνοή µου. Μα κοιτώντας πάλι, βρήκα σε µια γωνιά του φύλλου µια φρασούλα που έλεγε: «είναι η έκλειψη του ήλιου». 130

132 Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ 1. È ÛÙ ÙÔ appleô ËÌ Î È Â ÍÙ Ì ÏfiÁÈ ÙÔ ÎÂÈÌ ÓÔ fiùè ÙÔ apple È ÂÓ ÂÈ Î Ó Ó appleúfi ÏËÌ ÁÂ. 2. ˆÁÚ Ê ÛÙ ÙÔ ÈÎfi Û apple Ú ÍÂÓÔ ÏÈÔ. ªËÓ Í ÛÂÙÂ Ó ËÏÒÛÂÙ Ì ÌÈ ÊÚ - ÛË appleô ÔÊ ÏÂÙ È Ë apple Ú ÍÂÓÈ ÙÔ. Τζιάνι Ροντάρι ( ) Από τους µεγαλύτερους παραµυθάδες, Ιταλός στην καταγωγή θεωρείται από τους ανανεωτές της σύγχρονης παιδικής λογοτεχνίας. Μερικά έργα του: Το βιβλίο µε τα λάθη, Ένα λεπτό κρεµµύδι, Παραµύθια απ το τηλέφωνο. Πρόταση για διάβασµα Amelie Cantin, Ο πειρατής κόλλησε γρίπη, εκδ. Μεταίχµιο. 131

133 Η Κατερίνα και ο Αόρατος στο σκοτάδι Μάρω Λοΐζου H Κατερίνα δε νυστάζει καθόλου. Ποτέ δε νυστάζει, άµα έχουνε ξένους. Μόνο που, όσο περνάει η ώρα, θέλει να µαθαίνει όλο και περισσότερα. Θέλει να µάθει τι γεύση έχει το κρασί του µπαµπά, πόσα τσιγάρα υ- πάρχουν µέσα στο πακέτο του κυρίου Τάκη και πώς ανοίγει και κλείνει η τσάντα της κυρίας Γεωργίας. Και τότε η µαµά λέει: «Κατερίνα, αρκετά. Γρήγορα στο κρεβάτι σου». Τρεις φορές της το λέει. Η Κατερίνα ό- µως δεν ακούει. «Το ξέρεις πως είναι αργά, µωρό µου. Πρέπει να πας για ύπνο». Η µαµά την πιάνει από το χέρι και την οδηγεί στο δωµάτιό της. Τη βοηθάει να γδυθεί και της στρώνει το κρεβάτι. «Καληνύχτα, χρυσό µου», της λέει. Τη σκεπάζει και της δίνει ένα φιλάκι στο µάγουλο. «Μαµά, µην κλείσεις σήµερα το φως, σε παρακαλώ». «Μην ακούω ανοησίες, Κατερίνα. Ξέρεις πολλούς ανθρώπους να κοιµούνται µε το φως αναµµένο;». «Ούτε και την πόρτα, µαµά». «Σε παρακαλώ, Κατερίνα. Μα τι έχεις πάθει απόψε; Ολόκληρη κοπέλα είσαι πια... Έλα, κλείσε τα µάτια σου και κοιµήσου... Γρήγορα...», λέει η µαµά και βγαίνει κλείνοντας πρώτα το φως και ύστερα την πόρτα. Στην αρχή η Κατερίνα δε βλέπει τίποτα. Όλα είναι σκοτάδι. ε βλέπει απολύτως τίποτα. Ούτε καν την Κατερίνα. «Κατερίνα!», φωνάζει 132

134 τροµαγµένη. εν της απαντάει κανείς. Κι αυτή χώνει το κεφάλι της κάτω από τα σκεπάσµατα και κλείνει τα µάτια της. Σφιχτά. Πολύ σφιχτά. Γκαπ, γκουπ, ακούει να χτυπά η καρδιά της. «Κατερίνα!», ξαναφωνάζει και την πιάνουµε τα κλάµατα. Τι σκληρή που είναι η µαµά! Γιατί την άφησε µόνη, κατάµονη µέσα στο µαύρο σκοτάδι; Καθόλου δεν τη λυπάται! Κι αν τη φάνε οι λύκοι; Κι αν τη δαγκώσουν τα σκυλιά; Κι αν την πνίξουνε τα φίδια; Γίνεται µικρή σαν κoυβαράκι και τραβιέται στην άκρη του κρεβατιού. Μένει ακίνητη και σφίγγει κι άλλο τα µάτια της. Κόκκινα λαµπερά φωτάκια αστράφτουν παντού, σαν τα µάτια τής µάγισσας στη σκοτεινή σπηλιά. «Βοήθεια!», φωνάζει κι αρχίζει να τρέχει για να ξεφύγει. Όµως δε βρίσκει πουθενά την έξοδο της σπηλιάς. Κι όλο τρέχει... κι όλο τρέχει... Πέφτει, σηκώνεται... Τα γόνατά της µατώνουν, τα χέρια της γδέρνονται... «Ψιτ, ψιτ», ακούει τότε µια φωνή. Η Κατερίνα κοιτάζει γύρω γύρω. Παντού µαύρο πηχτό σκοτάδι. ε βλέπει τίποτα. «Ψιτ, ψιτ», ξανακούγεται η φωνή. «ε σε βλέπω. Πού είσαι;». «Πώς θες να µε δεις, χαζή, αφού είµαι αόρατος και µ αυτό το σκοτάδι δεν µπορεί κανείς να δει ούτε τη µύτη του;». «Τι θες να κάνω;». «ώσ µου το χέρι σου». Η Κατερίνα απλώνει δισταχτικά το δεξί της χέρι. Και τότε κάτι παράξενο συµβαίνει. Μια ζεστασιά την πληµµυρίζει. Μια ζεστασιά γαλάζια... Τα υγρά γκρίζα τείχη της σπηλιάς σωριάζονται σε ερείπια και τα χιλιάδες κόκκινα µάτια της µάγισσας γίνονται εκατοµµύρια αστέρια και 133

135 πλανήτες και γαλαξίες. Και η γαλάζια Κατερίνα ταξιδεύει ανάµεσά τους, κρατώντας σφιχτά από το χέρι τον Αόρατο. ε µιλάνε. ε λένε τίποτα. Μόνο γελάνε. «Χαχαχά», γελάει ο Αόρατος. «Χαχαχά», γελάει η Κατερίνα. «Μα επιτέλους!... Θα ξυπνήσεις καµιά φορά; Τι γέλια είναι αυτά;». Η Κατερίνα ανοίγει ξαφνιασµένη τα µάτια της και βλέπει πάνω από το προσκέφαλό της τη µαµά της να χαµογελάει και να προσπαθεί να την ξυπνήσει. Κοιτάζει γύρω της απογοητευµένη. Ο ήλιος έχει πληµ- µυρίσει το δωµάτιο. «Πού πήγε ο Αόρατος;». «Ποιος αόρατος;». «Ο Αόρατος, µαµά..., που µου κρατούσε το χέρι και µ έκανε γαλάζια...». «Μου φαίνεται πως κοιµάσαι ακόµη, µωρό µου. Ονειρεύεσαι κιόλας». Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ 1. È ÊÔ Ù È Ë ÙÂÚ Ó ; ªappleÔÚÂ Ó ˆÁÚ Ê ÛÂÈ ÙÔ Êfi Ô ÙË ; 2. O fiú ÙÔ ÎÈ ÂÛ Ù ÍÈ Â ÂÙ Ì ÙËÓ ÙÂÚ Ó ÛÙÔ fióâèúfi ÙË. Ô ÏÏÔ ı ÌappleÔ- ÚÔ Û ÙÂ Ó appleëá Ó ÙÂ; 3. ª ÏËÛÂ, Ó ı ÏÂÈ, ÁÈ ÙÔ Êfi Ô appleô ÈÛı ÓÂÛ È. ªÔÈ Ô Ó Ì ÙÔ ÙË - ÙÂÚ Ó ÙˆÓ Û ÌÌ ıëùòó ÛÔ ; 4. Ù ÍË Ì ÂÈ ÙÔ ÈÎfi ÙË fiú ÙÔ. È ı ÌappleÔÚÔ Û ÙÈ ı ı Ï ÌÂ Ó Î ÓÂÈ ÁÈ Ì ; Μάρω Λοΐζου (Αθήνα 1940) Έχει γράψει πολλά βιβλία για παιδιά. Το έργο της αναφέρεται στη µαγεία της παιδικής ηλικίας, στο περιβάλλον, στην ελληνική παράδοση, στην παράδοση άλλων πολιτισµών, στην ειρήνη και στη συναδέλφωση των λαών. Μερικά βιβλία της: Ήταν και δεν ήταν, Ένα παραµύθι µια χώρα, Η Ονείρω, Η πολιτεία του βυθού, Οι περιπέτειες του χαµόγελου, Η νύχτα τρέχει να συναντήσει τη µέρα. Πρόταση για διάβασµα Ζίγκριντ Λάουµπε, Η Λία ζωγραφίζει, εκδ. Κάστωρ. 134

136 Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου Η αιµοδοσία Ο Φίλιππος που διηγείται το περιστατικό αυτό, και ο Άρης, ο τραυµατίας που χρειάζεται επειγόντως αίµα, ζουν στην ίδια οικογένεια. εν είναι όµως αδέρφια. Η µητέρα του πρώτου έχει παντρευτεί τον Ορέστη, τον πατέρα του Άρη. Το χειρουργείο, η αιµοδοσία, η αγωνία θα γίνουν αφορµή ώστε τα δυο παιδιά να έρθουν πιο κοντά το ένα στο άλλο. OΆρης είναι στο νοσοκοµείο. Είπανε πως θα ζήσει. ηλαδή πρέπει να ζήσει, γιατί αλλιώς... Όταν τηλεφώνησε ο Ορέστης τη νύχτα, πετάχτηκα κι εγώ, που µόλις είχα ξαπλώσει. Ντύθηκα κι ας µην ήθελε η µαµά. Πήγαµε µαζί στο νοσοκοµείο. Βρήκαµε τον Ορέστη έξω από το χειρουργείο. Μου φάνηκε γέρος κι αδύνατος, τόσο που τρόµαξα να τον γνωρίσω. Μιλούσε µε κόπο, µας εξήγησε µε δυσκολία πώς έγινε η σύγκρουση. Χρειαζόµαστε αίµα και η ώρα περνάει, µας κοίταξε σαν χαµένος. Ε, καλά, µην κάνεις έτσι, θα βρούµε, τον παρηγόρησε η µαµά. Θα δώσουµε όλοι. Τότε ξαφνικά έγειρε κείνος µέσα στις χούφτες του κι άρχισε να κλαίει, όπως τα παιδιά. Έχει την πιο σπάνια οµάδα και δεν υπάρχει αυτή τη στιγµή, είπε µε µια φωνή που δεν έµοιαζε µε τη δική του. Είναι νύχτα, έλεγε, και δυσκολεύονται να βρουν αιµοδότη. εν ωφελεί όσο αίµα κι αν δώσουµε εµείς. Η µαµά µου είχε γίνει κάτασπρη, έτρεµε ολόκληρη... Μόνο από τύχη µπορεί πια να βρεθεί αίµα Όµικρον ρέζους αρνητικό. Και η ώρα περνάει... Όµικρον ρέζους αρνητικό; Όµικρον ρέζους αρνητικό; ηλαδή αυτό που έγραφε η δική µου εξέταση, τότε που παραλίγο να κάνω εγχείρηση αµυγδαλών, το θυµόµουν πολύ καλά! Την είχα φυλαγµένη µε προσοχή την εξέταση, για να τη δώσω όταν θα ήταν να βγάλω ταυτότητα. 135

137 εγχείρηση Εγώ έχω τέτοιο αίµα! τους φώναξα. Και χρειάστηκε να το φωνάξω κι εγώ δεν ξέρω πόσες φορές, για να το πιστέψουν. ε γίνεται να δώσει αίµα ο µικρός, απάντησε ο γιατρός, όταν τους έπεισα να το πουν. εν επιτρέπεται αιµοδοσία σε τόσο µικρή ηλικία. Και η ώρα περνούσε. Λυπάµαι, τον πλησίασε κάποιος από τους γιατρούς. Αν δε βρεθεί αίµα ως το πρωί, φοβάµαι πως θα είναι αργά πια για την επέµβαση. Το µυαλό µου είχε σταµατήσει. Κατάλαβα µόνο πως βγήκε από µέσα µου µια φωνή δυνατή. Πάρτε µου λίγο αίµα, επιτέλους! Πέστε πως είχα πέσει και είχα χτυπήσει! ε θα έχανα αίµα; Αφού έχετε εµένα εδώ µπροστά σας µ αυτή την οµάδα, θα τον αφήσετε να πεθάνει; 136

138 Ο γιατρός µε κοίταξε σαστισµένος. Είπε κάτι σιγά µε τους άλλους και ύστερα γύρισε προς το µέρος µου: Σύµφωνοι, είπε. Ας γίνει το τεστ. Με πήγαν σ ένα δωµάτιο, ξάπλωσα, ο Ορέστης έφεγγε τώρα δίπλα µου. Όλο και πιο νέος µου έµοιαζε, όλο και πιο νέος. Ένα τσίµπηµα ένιωσα και τίποτ άλλο. Στις οχτώ το πρωί µας είπαν πως η επέµβαση τέλειωσε, πως βρέθηκε κι άλλο αίµα και πως ο Άρης ήταν «εκτός κινδύνου». Εµένα δε µ άφησαν να τον δω. Με γύρισε στο σπίτι η µαµά, για να φάω καλά και να κοιµηθώ έτσι της είπαν οι γιατροί. Μ έφερε εδώ, λοιπόν, και ξαναπήγε αµέσως στο νοσοκοµείο. Πέρασα ολόκληρη τη µέρα µονάχος. Κάποτε ήθελα πάρα πολύ να λείπανε όλοι και να µε άφηναν στην ησυχία µου. Τώρα το σπίτι µού φαίνεται παγωµένο, ξένο και άγριο. Και τι δε θα δινα, για να ήταν και οι άλλοι εδώ, να είµαστε όλοι µαζί όπως πρώτα. Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙÂ 1. appleôèâ ÊÔÚ ÎÔ ÌÂ ÛÙÈ ÂÈ ÛÂÈ Ï appleô ÌÂ Ó ÎÔÈÓÒÛÂÈ ÁÈ ÈÌÔ ÔÛ. ËÙ ÌÂ ÁÈ ÙÔ ı Ì Ùfi ÛÙËÓ Ù ÍË. 2. Ò ı appleâ ı ÙÂ Ó Ó Ê ÏÔ Û Ó ÒÛÂÈ Ì ÛÂ ÌÈ ÛÎÔÏË ÛÙÈÁÌ ÂÓfi Û Ó ÓıÚÒappleÔ Ì ; 3. º ÓÙ ÛÙÂ ÙÂ ÙË Û Ó ÂÈ ÙË ÈÛÙÔÚ. ªappleÔÚÂ ÙÂ Ó ÙËÓ appleâ ÙÂ Ó ÙË ÁÚ ÂÙÂ; Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου (Αθήνα 1937) Συγγραφέας που έχει γράψει πολλά βιβλία για µικρά και µεγάλα παιδιά. Μερικά από τα θέµατα που την απασχολούν είναι οι σχέσεις γονιώνπαιδιών, το πρόβληµα των ναρκωτικών, το διαζύγιο. Ορισµένα από τα έργα της: Γιούσουρι στην τσέπη, Κάθε µέρα παραµύθι κάθε βράδυ καληνύχτα, Παραµύθια από την Αφρική. Πρόταση για διάβασµα Ρενάτε Βελς, Τα φτερά του δράκου, µετάφραση Κίρα Σίνου, εκδ. Ψυχογιός. 137

139 Γρηγόριος Ξενόπουλος Ο πονόδοντος του Γκρινιάρη κουβάς Œνα πρωί η χήνα Μακρολαίµη παραπονέθηκε: Απόψε δεν µπόρεσα να κλείσω µάτι! Ο Γκρινιάρης δεν έπαψε να βογγάει στιγµή. Κι εγώ το ίδιο, είπε η Ασπρούλα. Θα είναι άρρωστος ο καηµένος. Μα ναι! Του πονούν τα δόντια του. Μου το είπε χθες το βράδυ. Α, είναι φοβερό πράγµα ο πονόδοντος! Εµείς τα πουλιά δεν έ- χουµε δόντια και δεν ξέρουµε, µα τα τετράποδα, που έχουν, ακούω πως υποφέρουν συχνά. Τι να του κάνουµε του καηµένου του Γκρινιάρη; Με τι περνά ο πονόδοντος; Κανένα δεν ήξερε. Ούτε τ άλλα πουλιά που ρώτησαν τον Φωνακλά, τη Σεινάµενη, τον Πασά ήξεραν κάποιο γιατρικό. Η Αστέρω είπε πως ωφελεί πολύ το τριφύλλι το κόκκινο. Η καλή Ασπρούλα βρήκε λίγο και το πήγε του Γκρινιάρη. Μα δεν του έκαµε τίποτα. Κι ο κακόµοιρος ο χοίρος εξακολουθούσε να σκούζει απ τους πόνους. Ρώτησαν τον Μέντιο και τον Αυτέα. Αυτοί είπαν πως ο πονόδοντος περνά µε τον ασβέστη. Στην αυλή υπήρχε ένας κάδος µε λίγο ασβέστη, από προχτές που είχαν ασπρίσει τους τοίχους. Τον κουβάλησαν στο χοιροστάσιο κι ο Μέντιος µε τον Αυτέα έπιασαν τον Γκρινιάρη και πολεµούσαν να του ασπρίσουν µε το πινέλο τα δόντια. Βοηθούσε κι η Ασπρούλα. Βοηθούσαν στην επέµβαση αυτή κι άλλα πουλιά και ζώα της αυλής. Επιτέλους, κατάφεραν να αλείψουν µε τον ασβέστη όλα σχεδόν τα δόντια του Γκρινιάρη, γιατί, ούτε ο ίδιος δεν ήξερε καλά ποιο ήταν εκείνο που του πονούσε. Και κάθισαν ολόγυρα, περιµένοντας να σταµατήσει τα βογγητά. Μα πού! Τίποτε δεν του έκαµε κι ο ασβέστης. Κι ο κακόµοιρος εξακολουθούσε να βογγάει και να τσιρίζει από τους πόνους. εν είναι δουλειά αυτή, είπε η Ασπρούλα, πάµε να ρωτήσουµε. Να µάθουµε για κανένα άλλο γιατρικό. 138

140 Πήγαν όλοι µαζί και βρήκαν τον Πασά το γάλο. Και δεν του το βγάζατε να ησυχάσουµε; είπε αυτός όταν άκουσε τι συµβαίνει. Είναι το µόνο γιατρικό. Αλήθεια, πώς δεν το είχαν συλλογιστεί; Έλυσαν τότε από ένα δεµάτι άχυρο ένα µακρύ σπάγκο και γύρισαν όλοι στο χοιροστάσιο. ε θέλω! εν µπορώ! Αφήστε µε, άρχισε να φωνάζει ο Γκρινιάρης, άµα του είπαν πως πρέπει να του βγάλουν το δόντι. Μα θα σου περάσει... Μη σώσει και µου περάσει... Έφερε µεγάλη αντίσταση, µα οι άλλοι ήταν πολλοί και τον έκαναν καλά. Ένα δόντι ορισµένως του πονούσε, γιατί τσίριζε δυνατότερα όταν του το άγγιζαν. Ήταν το µπροστινό δεξιά. Του το έδεσαν λοιπόν µε το σπάγκο κι ετοιµάστηκαν να τραβήξουν για να το ξεριζώσουν. Το σπάγκο τον κρατούσαν ο Πασάς, ο Μέντιος και ο Αυτέας. Η Ασπρούλα έδωσε το σύνθηµα: Εµπρός! Έτοιµοι; Ένα! δύο! τρία! Με το «τρία», όλοι άρχισαν να τραβούν µαζί. συγκεκριµένα 139

141 140 Τον κακόµοιρο τον Γκρινιάρη! Πονούσε, ξεφώνιζε, κι αντί να σταθεί στη θέση του ή να κάνει πίσω για να πεταχτεί το δόντι, πετάχτηκε εκείνος µπροστά και του κάκου οι άλλοι τραβούσαν το σπάγκο. Στάσου, µωρέ κουτέ, του φωνάζουν. Νοµίζεις πως εσένα τραβούµε ή το δόντι σου; Έτσι που κάνεις δε θα βγει ποτέ!

142 Μα ο Γκρινιάρης δεν άκουγε τίποτα. Ησύχασε για µια στιγµή και µόλις τον ξαναπόνεσε, πετιέται πάλι µπροστά ξεφωνίζοντας: Άι! Άι! εν είναι δουλειά αυτή, λέει ο Πασάς. Πιάστε τον! Πιάστε τον, να τελειώνουµε! Του ρίχτηκαν µαζί όλα τα ζώα. Τον έπιασαν, τον ανάγκασαν να σταθεί ακίνητος κι οι δυο γαϊδαρέλοι άρχισαν πάλι να τραβούν. Μα του κάκου! Ο Γκρινιάρης αντιστεκόταν µε τόση δύναµη, ώστε τους ξέφευγε. Και πού να βγει το δόντι! Τον ξανάπιαναν, ξανατραβούσαν, µα πάλι τα ίδια. Γίνονταν µαλλιά κουβάρια. Κι επειδή φώναζαν όλοι µαζί κι ο Γκρινιάρης περισσότερο απ όλους, έκαναν τέτοιο θόρυβο, που αναστατώθηκε όλη η αυλή και το σπίτι. Έτρεξαν και τα σκυλιά, να δουν τι συµβαίνει και, όπως κάνουν τα σκυλιά όταν βλέπουν καβγά, άρχισαν να γαβγίζουν µε θυµό. Απεναντίας, οι γάτες, όταν είδαν εκείνη τη φασαρία, φοβήθηκαν και µε φουντωµένες τις ουρές έτρεξαν να κρυφτούν. Σε µια στιγµή, που είχαν πέσει κάτω όλοι κι ετοιµάζονταν να σηκωθούν και να ξαναρχίσουν, ο Γκρινιάρης τούς φώναξε: Σταθείτε! Μην κοπιάζετε άδικα. Κανένα δόντι δε µου πονά! Ψέµατα! φώναξε ο Πασάς. Φοβάται και γι αυτό το λέει. Όχι, όχι, σας ορκίζοµαι, είπε κλαίγοντας ο Γκρινιάρης. Ποτέ δε µου πόνεσε δόντι. Και τότε, γιατί έσκουζες όλη νύχτα; αντίθετα φώναζες δυνατά 141

143 Να, να σας πω. Πονούσε το στοµάχι µου, να γι αυτό. Είχα φάει άγουρα, πράσινα µήλα, µήλα πολλά. Και για να µη µε πείτε λαίµαργο, σας είπα ψέµατα πως είχα πονόδοντο. Μπα, τον κατέργαρο! Σου πέρασε τουλάχιστο τώρα; Μου πονεί ακόµα, µα λιγάκι. Θα περάσει. Εγώ, µια φορά, σας ευχαριστώ που νοιαστήκατε για µένα. Μπα, σε καλό σου! Έλα, σ αφήνουµε τώρα. Ησύχασε. Άλλη όµως φορά δε σε ξαναπιστεύουµε και να το ξέρεις. Ψεύτη! Του έλυσαν το δόντι, έφυγαν και τον άφησαν µονάχο, σκυφτό, µε τα χέρια σταυρωµένα πάνω στην κοιλιά, που πραγµατικά δεν του πονούσε τώρα τόσο πολύ. «Πήγα να πεθάνω», συλλογιζόταν, «χώρια όσα τράβηξα µε το ψέµα που είπα. Α, ποτέ στη ζωή µου δε θα ξαναφάω ά- γουρα πράσινα µήλα». Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ 1. ÔÈ Â Ó È Ù Ò appleô Î ÙÔÈÎÔ Ó ÛÙËÓ Ï ; È ÓÔÌ ÂÙ fiùè Ê ÓÂÚÒÓÔ Ó Ù ÔÓfiÌ Ù ÙÔ ; 2. º ÓÙ Û٠٠ÙË ÛÎËÓ, fiappleô Ô ª ÓÙÈÔ Î È Ô Ù ÛappleÚ Ô Ó Ì ÙÔ appleèó ÏÔ Ù fióùè ÙÔ ÎÚÈÓÈ ÚË. Ó Ô ÎÚÈÓÈ ÚË ÌappleÔÚÔ ÛÂ Ó ÌÈÏ ÛÂÈ, ÙÈ ı ÙÔ ÏÂÁÂ; 3. Ô apple ıëì ÙÔ ÎÚÈÓÈ ÚË Û ı Ì ÂÈ Î appleôè appleúôûˆappleèî Û ÈÛÙÔÚ Î appleôè ÈÛÙÔÚ appleô ÂÙ ÎÔ ÛÂÈ; ªÈÏ ÛÙ ÁÈ Ù Ó ÛÙËÓ Ù ÍË Û. 4. Ú Ì ÙÔappleÔÈ ÛÙ ÙÔ Î ÌÂÓÔ Î È apple ÍÙ ÙÔ ÛÙËÓ Ù ÍË. Γρηγόριος Ξενόπουλος (Ζάκυνθος Αθήνα 1951) Πεζογράφος, συγγραφέας θεατρικών έργων και εκδότης του περιοδικού Η ιάπλασις των Παίδων ( ), στο οποίο δηµοσίευσε το µεγαλύτερο µέρος του έργου του για παιδιά. Ορισµένα από τα µυθιστορήµατά του είναι η Μαργαρίτα Στέφα, η Αναδυοµένη, οι Πλούσιοι και φτωχοί. Πολύ γνωστά έργα του για παιδιά είναι: Ο µπέµπης αρχιλήσταρχος, Η αδελφούλα µου. Πρόταση για διάβασµα Αυγή Παπάκου-Λάγου, Τα ζώα προειδοποιούν, εκδ. Σύγχρονη Εποχή. 142

144 Παντελής Καλιότσος Ένας αλλιώτικος ποδοσφαιρικός αγώνας Στο µυθιστόρηµα Ένα σακί µαλλιά το κεντρικό πρόσωπο είναι ένας µικρός, ο Γιωργαρέλος. Μαζί του πρωταγωνιστούν ένας νέος δάσκαλος, η κυρία ιονυσία που είναι δασκάλα, ένας παπάς συµµετέχουν και πολλοί συµµαθητές τού Γιωργαρέλου και οι κάτοικοι του νησιού τους. Στο κείµενο που ακολουθεί, τα παιδιά, µε διαιτητή το Γιωργαρέλο και τερµατοφύλακες τον παπά και το δάσκαλο, παίρνουν µέρος σ έναν επεισοδιακό, όσο και αστείο, ποδοσφαιρικό αγώνα. α παίξει κι ο δάσκαλος, τον πληροφόρησε ο Αριστείδης, αλλά εκείνος, σαν να το βρήκε πολύ φυσικό, δεν έδειξε καµιά απορία. Ο παπα-μιχάλης είχε µάθει απ έξω τα λόγια του. Μόλις άκουσε τα παιδιά να µαζεύονται στο προαύλιο, εµφανίστηκε στην πόρτα της εκκλησίας και προσποιήθηκε τον έκπληκτο και τον χαρούµενο, µε αρκετή επιτυχία, είναι η αλήθεια. Βρε, καλώς τα παιδιά! Πώς από δω; Ήρθαµε να παίξουµε µπάλα, του λέει ο δάσκαλος. Ωραία, θαυµάσια! Πολύ καλά κάνατε! (Αυτοσχεδίαζε κιόλας ο παπάς). Την ευχή µου να χετε... Θέλετε να παίξετε κι εσείς, πάτερ, µαζί µας; Εδώ χαµογελάει ντροπαλά. Τα παρακάτω λόγια ήταν ολοδικά του: Να παίξω µπάλα εννοείς, τέκνον µου; Όχι δα! Τι θα πουν τα παιδιά; Τι θα πει η κυρία ιονυσία όταν το µάθει; Γιατί, πάτερ µου; Κακό είναι; ιόλου κακό! Απεναντίας µάλιστα, που είναι µια ωραία γυµναστική. Το ευλογηµένο παιχνίδι, όπως φυσικά και το ποδόσφαιρο, όχι µόνο το επιτρέπει, αλλά και το συνιστά ο Πανάγαθος... Ας µην είχε ο κόσµος τέτοιες προκαταλήψεις και θα σου λεγα γώ! Κάθε µέρα θα έπαιζα... Να παίξετε, να παίξετε! φώναξαν τα παιδιά. Με τα πολλά, κι αφού έκανε λίγο ακόµα το δύσκολο, στο τέλος αντίθετα λανθασµένες γνώµες που σχηµατίζονται από πριν 143

145 µέτρηµα που γίνεται µε τα πέλµατα δύο παικτών το πρώτο χτύπηµα της µπάλας δέχτηκε, κι έτσι, µπήκε στο γήπεδο, µ εντελώς φυσικό τρόπο (για να µην πω µε το ζόρι), καθώς µάλιστα οι µικρότεροι δεν έδωσαν και πολλή σηµασία στο γεγονός. Οι αντίπαλες οµάδες, από οχτώ άτοµα η καθεµιά, είχαν γι αρχηγούς τον Αριστείδη και το Φάνη. Αυτοί οι δυο βάλανε πόδια, διαλέγοντας ο πρώτος τον δάσκαλο κι ο δεύτερος τον παπά, για να τους βάλουν τερµατοφύλακες. Τέλος πάντων, οι δύο οµάδες πήραν τη θέση τους στο γήπεδο. Ο διαιτητής Γιωργαρέλος είχε πάντα κρεµασµένο στο λαιµό του το κλειδί του σπιτιού του. Τώρα κρέµασε και τη σφυρίχτρα. Έστριψε το δεκάρικο, για να δουν σε ποιον θα πέσει ο κατήφορος. Ύστερα στάθηκε στη σέντρα πλάι στον πλάτανο και σφύριξε για το εναρκτήριο λάκτισµα. Ο αγώνας άρχισε. Αµέσως όλος ο χώρος ζωήρεψε από µεγάλη κίνηση. Οι φωνές αντηχούσαν διπλά µέσα στη λαγκαδιά: ώσε πάσα Φάνηηη! Κατέβαινε, ρεεε! Έµπαινε, Ταξιάρχηηηη! Εδώ, Στρατηγέεε! Παίξε µπάλα, ρε κοιµίση Γαβρήλοοο! Ανάµεσά τους ξεπεταγόταν συχνά και κυριαρχούσε µια πιο δυνατή, παράταιρη και άγρια φωνή: Πίσω και σ έφαγα! Ο Γιωργαρέλος έπρεπε να δείξει στον παπά κόκκινη κάρτα απ την αρχή. εν έπρεπε να τον αφήνει να βγαίνει απ το τέρµα του µόλις έ- βλεπε τα σκούρα και να χιµάει απάνω στον επερχόµενο κυνηγό, µε την ανατριχιαστική κραυγή «πίσω και σ έφαγα!», και να του παίρνει την µπάλα απ τα πόδια χωρίς πλονζόν, χωρίς τίποτα! Ο παπα-μιχάλης είχε µια δικαιολογία. Έφταιγε, λέει, το κατηφορικό τέρµα, που του λαχε. Ήταν φυσικό να κατρακυλάει η µπάλα µόνη της κατακεί, τραβώντας στο κατόπι της όλους τους παίκτες, αµυντικούς κι επιθετικούς και να γίνεται, έτσι, συνωστισµός µπροστά στην εστία του, ενώ ο άλλος τερµατοφύλακας καθότανε µε σταυρωµένα χέρια. Γι αυτό και, παρ όλη την κραυγή του, έφαγε δεκατρία γκολ! Τότε κα- 144

146 τέφυγε σε µεγαλύτερη ζαβολιά, να κλείσει το τέρµα του µισό µέτρο! Και τότε µόνο, ο διαιτητής αναγκάστηκε να του βγάλει κίτρινη κάρτα, µέσα σε θύελλα διαµαρτυριών και φωνές που τον κατηγορούσαν ότι «πούλησε το παιχνίδι» και ότι έπρεπε να του βγάλει κόκκινη. Αυτά για το πρώτο ηµίχρονο, γιατί το δεύτερο δεν πρόλαβε. Πριν τελειώσει ο χρόνος, µερικοί εξαγριωµένοι, οι πιο µικροί της οµάδας, όρµησαν εναντίον του διαιτητή, οι άλλοι έτρεξαν να τον υπερασπίσουν, η σύρραξη γενικεύτηκε, και µε δυο λόγια το γήπεδο έγινε πεδίο µάχης. Μάταια ο παπάς µε το δάσκαλο έτρεχαν πάνω κάτω να τους χωρίσουν. Ακόµα κι οι αρχηγοί των οµάδων, που ήταν οι πιο στενοί φίλοι, ήρθαν στα χέρια. Εγώ νόµιζα ότι ο αθλητισµός συµφιλιώνει, δε διαιρεί, έλεγε ανήσυχος ο παπάς. Ποπόοο! θα γίνουµε ρεζίλι, αν µας δει κάνα µάτι... Εσύ φταις, του λεγε ο δάσκαλος. Ήταν ανάγκη να ουρλιάζεις «πίσω και σ έφαγα»; Ούτ ένα µωρό δε θα φώναζε έτσι. Συγνώµην, έκανε αµήχανος ο παπα-μιχάλης, παρασύρθηκα κι εγώ, ζητώ συγνώµην... Είχα, βλέπεις, πολλά χρόνια να παίξω µπάλα και και σε πήρε κι εσένα η µπάλα! συµπλήρωσε ειρωνικά ο δάσκαλος. Επιτρέπεται να κλείνεις το τέρµα σου; Κανένα παιδί δεν το κάνει αυτό. Να δούµε τι θα κανες εσύ, αν σου τύχαινε η κατηφοριά! Πάντως, δε θα τροµοκρατούσα τον κόσµο πηδώντας από ψηλά. Αυτό λέγεται αντιαθλητική συµπεριφορά. Εξάλλου, δεν έκανες ούτε ένα πλονζόν. εν έκανα πλονζόν; Κάνεις λάθος. Και τι είναι όλ αυτά; Ο παπα-μιχάλης έδειξε τα ράσα του που ήταν γεµάτα από εκείνα τα αγκαθωτά σπόρια, τα λεγόµενα τσιµπούρια, ενώ άρχισε να ξεκολλάει ένα ένα λέγοντας: «Ποπόοο!... Θα χάσουν πάσαν ιδέα... θα γίνω ρεζίλι αν µε δει κάνα µάτι σ αυτό το χάλι... εν έπρεπε γώ να παίξω ποδόσφαιρο...». Αµέσως όµως, καθώς αντιλήφθηκε ότι η φασαρία στο γήπεδο εξακολουθούσε, πήρε πάλι να τρέχει πάνω κάτω φωνάζοντας: σύγκρουση 145

147 Ειρήνη, παιδιά µου! Μη µαλώνετε, σας παρακαλώ! Το λάθος είναι δικό µου, εγώ φταίω! Εγώ φταίω, βρε παιδιά!... Κ.τ.λ., κ.τ.λ. Στο τέλος καθίσαν όλοι σταυροπόδι ένα γύρο, για να ηρεµήσουνε και να κάνουν απολογισµό. Ο δάσκαλος όρθιος. Ο παπάς κόβει βόλτες αµήχανος και στενοχωρηµένος, µη βρίσκοντας τι να πει. Άκου, φίλε µου, να φωνάζει ένας παπάς: «Πίσω και σ έφαγα!»... Χα χα... Αστείο δεν είναι; Χα χα χα... Ξεκαρδίστηκαν όλοι βλέποντας τον παπά να γελάει µε τον εαυτό του. Ελάτε, λοιπόν, ας δώσουµε όλοι τα χέρια, λέει στο τέλος ο παπα- Μιχάλης. Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ 1. ªappleÔÚÂ Ó Î ÓÂÈ ˆÓÙ Ó ÌÂÙ ÔÛË ÂÓfi ÁÒÓ appleô ÔÛÊ ÚÔ. (ªappleÔÚ ÎfiÌË Ó appleúôûı ÛÂÈ Î È ÈÎ ÛÔ ÂÈÎfiÓ ). 2. Àapple Ú Ô Ó ÛÙÔÈ Â ÛÙÔ Î ÌÂÓÔ appleô ı Ì Ô Ó ÙËÓ Û ËÌË appleïâ Ú ÙÔ Û Á ÚÔÓÔ appleô Ô- ÛÊ ÚÔ, ÏÏ Ô Û ÁÁÚ Ê Ù appleâúèáú ÊÂÈ Ì ÈÔ ÌÔÚÈÛÙÈÎfi ÙÚfiappleÔ. ªappleÔÚÂ Ó ÚÂÈ Ù Ù ÛËÌÂ Î È Ó Ù Û ËÙ ÛÂÈ Ì ÙÔ Û ÌÌ ıëù ÛÔ ; 3. ÃˆÚ Ô Ì ÙËÓ Ù ÍË ÛÂ Ô ÔÌ Â : Ì ÂÙÔÈÌ ÂÈ ÂÚˆÙ ÛÂÈ ÁÈ Ó apple ÚÂÈ Û Ó ÓÙ ÍË applefi Î appleôèôó Úˆ ÙÔ ÎÂÈÌ ÓÔ (apple apple, ÛÎ ÏÔ ÈˆÚÁ Ú ÏÔ) Î È Ë ÏÏË ÂÙÔÈÌ ÂÙ È Ó apple ÓÙ ÛÂÈ, apple ÚÓÔÓÙ ÙË ı ÛË Î appleôèô applefi ÙÔ apple Ú apple Óˆ ÚˆÂ. Παντελής Καλιότσος (Αθήνα 1925) Έχει γράψει βιβλία για µικρούς και µεγάλους µε θέµα την ειρήνη και τον πόλεµο, την ανάγκη για συναδέλφωση των λαών, την παιδική ηλικία. Το γράψιµό του χαρακτηρίζεται από ρεαλισµό και ποιητικότητα. ικά του είναι τα έργα Τα ξύλινα σπαθιά, Η µύγα, Πατέρας και γιος, Το ιζεντόρε και τ αηδόνι, H σφεντόνα του αβίδ. Προτάσεις για διάβασµα Αγγελική Βαρελλά, Σε δυο τρελά ηµίχρονα, εκδ. Μίνωας. Γιοακίµ Μασάνεκ, Φέλιξ ο κεραυνός, µετάφραση Μ. Αγγελίδου, εκδ. Ψυχογιός. 146

148 O ολυµπιονίκης Σπύρος Λούης (φωτογραφίες της εποχής) Σπύρος Λούης Aγγελική Bαρελλά Το κείµενο που ακολουθεί είναι απόσπασµα από το µυθιστόρηµα της Αγγελικής Βαρελλά Καληµέρα, Ελπίδα και αναφέρεται στη ζωή της Αθήνας στα τέλη του 19ου αιώνα και στην αναβίωση των Ολυµπιακών Aγώνων (1896). Το κείµενο αναφέρεται στο αγώνισµα του µαραθώνιου δρόµου, όπου πρώτος ολυµπιονίκης αναδείχτηκε ο Σπύρος Λούης. το χάνι του Μιλτιάδη, στο Μαραθώνα, το µεσηµέρι, ήταν όλοι παρόντες. Στις δύο ακριβώς δόθηκε το σήµα της εκκίνησης. Σαν σαΐτα πετάχτηκε οδηγώντας την κούρσα ο Γάλλος. Πίσω του πήγαινε ο Αυστραλός Φλακ και παραπίσω οι Έλληνες, µια παρέα. «Γιατί έχουν πάρει τόση φόρα;», αναρωτιόταν ο Λούης τρέχοντας µαλακά. «Έχουµε ακόµη τόση απόσταση». Μπροστά τους ο δρόµος άδειος, αλλά και από τις δυο µεριές στα ρείθρα στριµωχνόταν κόσµος πολύς, που έκανε το τοπίο χρωµατιστό και ενδιαφέρον. Ο Λούης ένιωθε δίπλα του την ανάσα του κόσµου, τον παλµό του. Οι Μαρουσιώτισσες, όλες, που κατέβηκαν από το χωριό, κι είχαν µαζί τις κατσίκες τους, στέκονταν στην άκρη του σκονισµένου δρόµου σ όλη τη διαδροµή και σκούπιζαν τα δάκρυα µε τις µαντίλες τους. πρόχειρο, λαϊκό ξενοδοχείο άκρες 147

149 τον υποδέχονταν µε ζητωκραυγές παρακινούσε τρελός από χαρά πρωτοφανής πολυκοσµία γίνεται Σπύρο! Σπύρο! Άντε, παιδί µου! Με το καλό! τον επευφηµούσαν. Παρ όλο που ένιωθε απερίγραπτη µοναξιά, χαµογελούσε συνεχώς σ αυτή την Ελλάδα που τον συνόδευε. Κι ο πόθος να χαροποιήσει αυτόν τον κόσµο θρονιάστηκε στην καρδιά του. Έβαλε φόρα να προλάβει το Γάλλο και τον Αυστραλό. Η φωτιά, η ελπίδα της νίκης, φούντωσε µέσα του και κόντευε να τον κάψει. Μετά το 32ο χιλιόµετρο όλα εξελίχθηκαν ευνοϊκά γι αυτόν. Ο ένας µετά τον άλλον οι αντίπαλοί του κουράζονταν και αποσύρονταν. Έβαλε τα δυνατά του και πέρασε πρώτος, ακµαίος και κεφάτος. Ήταν βέβαιος πια για τη νίκη του, αφού λυτρώθηκε από τους επικίνδυνους αντιπάλους του. Όσο πλησίαζε προς τους Αµπελοκήπους, ο ενθουσιασµός τού κόσµου εκδηλωνόταν µε χίλιους δυο τρόπους λατρείας: Με λουλούδια, µε στεφάνια, µε λυγµούς, µε συγκίνηση. Εκείνος, κάτασπρος από τη σκόνη του δρόµου, µε µάτια λαµπερά, που γυάλιζαν σαν να είχε πυρετό, τους άκουγε, τους έβλεπε, τους αγαπούσε όλους, αποτύπωνε χρώµατα, φυσιογνωµίες για να τις θυµάται µια ολόκληρη ζωή. Μέσα στην υπερέντασή του θυµόταν πού και πού να σκουπίζει το µουστάκι του από τον ιδρώτα. Κουράγιο! Κουράγιο! Λίγο ακόµα! τον παρότρυνε ο κόσµος παραληρώντας. εν αισθανόταν κουρασµένος, αλλά µόνος, παράξενα µόνος, κι ας τον συνόδευε η ψυχή του κόσµου, που λαχταρούσε µια νίκη, που θα τους ενίσχυε την περηφάνια, που το είχαν τόσο ανάγκη. Ο Λούης πετάει προς το στάδιο. Ηλιοκαµένος, µε τις ποδάρες του ν ακροπατούν στο χώµα, να παίρνουν δύναµη και να τινάζονται ψηλά για το επόµενο βήµα, το βήµα του θριάµβου. Ο Λούης πετάει προς το στάδιο που περιµένει να τον υποδεχτεί ντυ- µένο στα άσπρα του µάρµαρα. Το αδιαχώρητο σ όλο του το µεγαλείο. Απόλυτη ησυχία. Έχει δοθεί η εντολή: «Μη φωνάζετε, µη χειροκροτείτε, µη συγκινήσετε το µαραθωνοδρόµο, όποιος κι αν είναι». Κανείς δεν προσέχει το αγώνισµα του άλµατος επί κοντώ που διεξάγεται στο στίβο. Όλοι έχουν στραµµένα τα µάτια προς την πύλη απ όπου θα µπει ο νικητής. 148

150 O Λούης τερµατίζει (αναπαράσταση) Ο Λούης πετάει προς το στάδιο. Είναι σχεδόν απ έξω. Είναι αδύνατο να βρίσκεται έστω και ένας εκείνη τη µέρα που να µη θέλει µε όλη του την ψυχή να νικήσει στο µαραθώνιο Έλληνας. Ο µαραθώνιος είναι υπόθεση ελληνική. Έλληνας πρέπει να τον κερδίσει. Πέντε και είκοσι ακούγεται ο κρότος του τηλεβόλου. Πώς ανατριχιάζει η θάλασσα όταν την ταράζει ξαφνικά ο άνεµος; Πώς γίνεται όταν συγκινείσαι µε τη θωπεία της πασχαλιάτικης αύρας; Πώς γίνεται όλος εκείνος ο κόσµος να είναι ενωµένος µ έναν πόθο και µια ευχή; Σηκώνονται όλοι όρθιοι. ε φωνάζουν. Περιµένουν. Με αγωνία. Με µια καρδιά ν ανασαίνει στον ίδιο ρυθµό. Με δυο µάτια να βλέπουν προς την είσοδο. Είναι Έλλην! Ο αριθµός 17 υψώνεται στο κοντάρι. Είναι ο αριθµός της φανέλας του Λούη. Την ανυποµονησία τη διαδέχεται η ξέφρενη χαρά, ανοίγει ο δρόµος να περάσει ο νικητής, ο κόσµος χειροκροτεί, αλαλάζει, κουνάει µαντίλια, πετάει καπέλα, υψώνει σηµαιάκια, κλαίει και δίνει φιλιά. χάδι κραυγάζει θριαµβευτικά 149

151 κραυγή παίζουν µουσική Μια νικητήρια ιαχή κυλά πάνω στις κερκίδες. Ο αντίλαλος γίνεται ήχος µεγάλος, σµίγει µε τον ήλιο, που πάει να βασιλέψει και βάφει µε χρώµατα το λοφάκι του Αρδηττού, ύστερα επιστρέφει να σµίξει µε τις µπάντες που παιανίζουν. Εκεί, στο Παναθηναϊκό στάδιο, οι Έλληνες ξεφωνίζουν σ ένα χώρο που τους ανήκει από παλιά. Ένα χώρο µε εθνικό παρελθόν, ένα χώρο που αποκτά και εθνικό παρόν, µ ένα νερουλά από το Μαρούσι που έ- τρεξε 40 χιλιόµετρα σε δύο ώρες, 58 πρώτα και 50 δευτερόλεπτα. Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ 1. apple Ú ÛÙ ÛÂÙ ٠ΠÚÈfiÙÂÚ ÁÂÁÔÓfiÙ ÙÔ ÎÂÈÌ ÓÔ Ì ÂÈÎfiÓÂ. ÁÚ ÂÙ ٠ÙÏÔ ÁÈ ÙÈ ÂÈÎfiÓÂ, ÚËÛÈÌÔappleÔÈÒÓÙ ÊÚ ÛÂÈ ÙÔ ÎÂÈÌ ÓÔ. 2. Ò ÓȈıÂ Ô apple ÚÔ Ô Ë Î Ù ÙË È ÚÎÂÈ ÙÔ ÁÒÓ ; µúâ Ù ÂÎÊÚ ÛÂÈ applefi ÙÔ Î ÌÂÓÔ appleô ÙÔ Â ÓÔ Ó Ùfi. 3. Ò ÓȈı Ó ÔÈ ŒÏÏËÓ fiûô ÙÚÂ Â Ô apple ÚÔ Ô Ë Î È appleò fiù Ó Ó ÎËÛÂ; 4. Ê ÚÂÙ ÛÙËÓ Ù ÍË ÂÈÎfiÓ applefi ÙÔ OÏ ÌappleÈ ÎÔ ÁÒÓ ÙÔ 1896, ÙÔ 2004 applefi ÁÒÓ appleô ÁÈÓ Ó Û ÏÏ ÒÚÂ. ÂappleÈÏ ÍÂÙ Πappleôèâ applefi Ù Î È Ó ÊÙÈ ÍÂÙ ÙÔÓ «Ó Î ÙˆÓ OÏ ÌappleÈ ÎÒÓ ÁÒÓˆÓ» ÙË Ù ÍË Û. Αγγελική Βαρελλά (Θεσσαλονίκη 1930) Σπούδασε αρχαιολογία. Έχει ασχοληθεί µε όλα τα είδη του πεζού λόγου. Τα βιβλία της έχουν για θέµα τη φύση, την οικολογία, την αρχαιοκαπηλία, τη βία στα γήπεδα, την τρίτη ηλικία, τη µυθολογία και είναι αισιόδοξα, γεµάτα φαντασία και χιούµορ. Μερικά από τα έργα αυτά είναι: Φιλενάδα φουντουκιά µου, Αρχίζει το µατς, Σε δυο τρελά ηµίχρονα, Έξι εναντίον ενός, Ο Θεός αγαπά τα πουλιά. Προτάσεις για διάβασµα Ζωή Βαλάση, Το χρυσό στεφάνι - Οι Αγώνες στους µύθους και στα παραµύθια, εκδ. Ελληνικά Γράµµατα. Συγγραφείς Κύκλου Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, Αθάνατο ολυµπιακό πνεύµα, εκδ. Ψυχογιός. Κώστας Πούλος, Ο Σπύρος Λούης και οι πρώτοι Ολυµπιακοί Aγώνες, εκδ. Παπαδόπουλος. 150

152 «N ÊÙÈ Íˆ Ó Ó ÎfiÛÌÔ appleô Ù appleôù  ı ÙÔ Ï appleâè» BÏ appleˆ ÙÈ applefiïâè ÙÔ ÎfiÛÌÔ Î È ÛÙËÓ Ù Ë Î Óˆ ÙÔÓ Â Ùfi ÌÔ appleôï ÙË Î ıâìè... BÏ appleˆ ÚÒÌ Ù, appleôïèùèûìô, appleëá Óˆ Ó ÌÂÛ ÙÔ Î È ÈÚÂÙÒ ÙË ÁË fiïô ÙÔ Î ÙÔ ÎÔ. O fiïù O ÙÌ Ó

153 Οδυσσέας Ελύτης Ο γλάρος το κύµα πάει να κοιµηθεί δεν έχει τι να φοβηθεί Μήνας µπαίνει µήνας βγαίνει γλάρος είναι και πηγαίνει Από πόλεµο δεν ξέρει ούτε τι θα πει µαχαίρι Ο Θεός του δωκε φύκια και χρωµατιστά χαλίκια Αχ αλί κι αλίµονό µας µες στον κόσµο το δικό µας ε µυρίζουνε τα φύκια δε γυαλίζουν τα χαλίκια παντοδύναµος µέχρι Χίλιοι δυο παραφυλάνε σε κοιτάν και δε µιλάνε Είσαι σήµερα µονάρχης κι ώσαµ αύριο δεν υπάρχεις 152

154 Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙÂ 1. Ò appleâúó ÂÈ Ô ÁÏ ÚÔ ÙË ˆ ÙÔ ; µúâ ÙÈ ÊÚ ÛÂÈ ÙÔ appleôè Ì ÙÔ appleô ÌÈÏÔ Ó ÁÈ Ùfi. 2. ÔÌ ÂÈ appleˆ Ë ˆ ÙÔ ÁÏ ÚÔ ÌÔÈ ÂÈ ÌÂ ÙË ˆ ÙˆÓ ÓıÚÒappleˆÓ; 3. ÙÈ Ô ÙÂÏÂ Ù Â ÛÙÚÔÊ Ô O. Ï ÙË Ì appleâúèáú ÊÂÈ ÌÂ ˆÓÙ Ó ÂÈÎfiÓÂ ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ, ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ, fiappleô Ó ÓıÚˆappleÔ ÙË ÌÈ Ì Ú Â Ó È apple ÓÙÔ Ó ÌÔ Î È ÙËÓ ÏÏË ÓÂÈ Ù apple ÓÙ. ÙËÛÂ ÌÂ ÙÔ Û ÌÌ ıëù ÛÔ ÙÔ ı Ì ÛÙËÓ Ù ÍË. Οδυσσέας Ελύτης (Ηράκλειο Κρήτης Αθήνα 1996) Από τους σηµαντικότερους ποιητές µας. Το 1979 τιµήθηκε µε το Βραβείο Νόµπελ Λογοτεχνίας. Η ποίησή του είναι αισιόδοξη και αναφέρεται στη φύση, στην Ελλάδα και στον άνθρωπο. Πολλά ποιήµατά του έχουν µελοποιηθεί από Έλληνες συνθέτες. Έργα του: Το άξιον εστί, Προσανατολισµοί, Ήλιος ο πρώτος, Τα ρω του έρωτα, Ο ήλιος ο ηλιάτορας. Πρόταση για διάβασµα Γιάννης Ρίτσος, Παιχνίδια τ ουρανού και του νερού, εκδ. Κέδρος. 153

155 Λίτσα Ψαραύτη Το περιβόλι του Σαµίχ Κατά τη διάρκεια του εύτερου Παγκόσµιου πολέµου ο βοµβαρδισµός της Σάµου αναγκάζει την οικογένεια της Βαγγελίτσας να ακολουθήσει το δρόµο της προσφυγιάς στην Παλαιστίνη. Στο απόσπασµα που ακολουθεί (από το µυθιστόρηµα «Tο διπλό ταξίδι») περιγράφεται η ζωή στην έρηµο σ ένα στρατόπεδο κοντά στη Γάζα και στα γειτονικά περιβόλια, όπου η Βαγγελίτσα συναντά τη Ρασµίγια. T α πορτοκάλια για το «µαγαζί» µας τ αγοράζαµε από το Σαµίχ, τον περιβολάρη. Τις περισσότερες φορές γέµιζε το δίχτυ µας χωρίς να παίρνει τα δυο γροσάκια, χώρια που µας άφηνε και τρώγαµε όσα θέλαµε. Είχε εφτά παιδιά, έξι αγόρια κι ένα κορίτσι, που τον βοηθούσαν στο περιβόλι όταν γύριζαν από το σχολείο. Το χωριατόσπιτο του Σαµίχ ήταν χτισµένο στην άκρη του περιβολιού, κάτω από µια θεόρατη λεύκα. Οι ρίζες της ρουφούσαν νερό από το πηγάδι της αυλής και τα κλωνάρια της θέριεψαν κι έφταναν ως τον ουρανό. Ήταν µια παραδεισένια γωνιά µέσα στη ζέστη και την ξεραΐλα του στρατοπέδου. Τα φύλλα της, που τρεµούλιαζαν µε το παραµικρό φύσηµα, σε καλούσαν να δροσιστείς στη σκιά της, ν ακουµπήσεις στον κορµό της και να νιώσεις του χυµούς της ν ανεβαίνουν από τις ρίζες. Όποια ώρα κι αν πηγαίναµε στο περιβόλι, βρίσκαµε τη Ζακίγια, τη γυναίκα του Σαµίχ, να µαγειρεύει σκυφτή πάνω στη φωτιά. ε θα ταν πάνω από 35 χρονών. Το πρόσωπό της όµως, γερασµένο και στεγνό, έδειχνε πως περνούσε πολλές ώρες στον αέρα και στον ήλιο. Μόλις µας έβλεπε, σηκωνόταν όρθια και µας καλοδεχόταν µ ένα χείµαρρο αραβικών. ίπλωνε τα χέρια της πάνω στην κοιλιά της κι όπως ήταν γεµάτα σηµάδια και σκασίµατα έµοιαζαν µε το γέρικο κορµό τής λεύκας. Τις ώρες που δε µαγείρευε, έραβε γιορτινά φουστάνια, δικά της και της κόρης της. Μαύρες φούστες, κεντηµένες µε γεωµετρικά σχή- µατα τρίγωνα, τετράγωνα όµορφα συνταιριασµένα µε κυπαρίσσια, 154

156 στάχυα, πουλιά, τόσο κόκκινα και βυσσινιά, που δεν µπορούσες να κρατήσεις τα µάτια σου ανοιχτά. Τη Ρασµίγια, την κόρη του Σαµίχ, τη γνώρισα όταν πρωτοπήγαµε στο περιβόλι τους. Καθόταν κάτω από τη λεύκα και ξεκούκκιζε ένα ρόδι. Τα χείλια της, τα δόντια της και τα δάχτυλά της είχαν βαφτεί µελιτζανιά. Κοίταζα λαίµαργα το λαχταριστό ρόδι και το τρωγα µε τα µάτια µου.... Σαν να βρέθηκα ξαφνικά στη δική µας νησιώτικη αυλή και να παιζα µε τα παιδιά της γειτονιάς η ροδιά µας ήταν φορτωµένη µε ώριµα ρόδια µε σκασµένη φλούδα κι εµείς χιµούσαµε σαν τα σπουργίτια και τσιµπολογούσαµε τα ρουµπινιά σπυριά... Η Ρασµίγια διάλεξε το πιο µεγάλο ρόδι από το σωρό και µου το πρόσφερε. Ντράπηκα που δεν είχα κι εγώ κάτι να της χαρίσω. Θέλετε να σας δείξω τις ζωγραφιές µου, µέχρι να σας κόψει τα πορτοκάλια ο πατέρας µου; πετάχτηκε και χωρίς να περιµένει απάντηση έτρεξε στο χωριατόσπιτο. Μα πού έµαθε ελληνικά; απόρησε η Μαρούλα. Τα στρατόπεδα εδώ γύρω είναι γεµάτα Έλληνες από το Όλοι σχεδόν οι πρόσφυγες έρχονται κι αγοράζουν φρούτα και κηπευτικά και είναι φυσικό να έχουν µάθει οι ντόπιοι τη γλώσσα µας. Είχε δίκιο η Κασσιανή. Ο Λεωνίδας έλεγε πως µόλις µπήκαν οι Γερ- µανοί στην Ελλάδα, ο στρατός µας πέρασε µε χίλιες δυο δυσκολίες στη Μέση Ανατολή για να συνεχίσει τον αγώνα. Η Ρασµίγια ήρθε πίσω τρεχάτη µε µια αγκαλιά χαρτιά. Καθίσαµε οκλαδόν στο χώµα της αυλής. Ο αέρας λες και σταµάτησε να φυσάει ανάµεσα στα φύλλα και τα κλωνάρια χαµήλωσαν πάνω από τα κεφάλια 155

157 είδος υφάσµατος µας, για να δουν το µαγικό κόσµο που φανερωνόταν µπροστά µας. Πώς µπόρεσε η µικρή Ρασµίγια να χωρέσει τόση οµορφιά µέσα σ εκείνα τα παλιόχαρτα; Στο περιτύλιγµα του χασάπη, στην άσπρη κόλλα όπου τυλίγει ο έµπορος το τσίτι, στο χαρτονένιο πάτο ενός κουτιού πού βρήκε τέτοιο γαλάζιο χρώµα για να φτιάξει τον ουρανό; Και τα χωράφια, γιατί τα ζωγράφισε µενεξελιά, σαν να ήταν σπαρµένα µε µενεξέδες; Κι αυτός ο ήλιος, στηµένος µεσούρανα, πώς έγινε τόσο φλογερός και πρέπει να σκιάσεις τα µάτια σου για να µη σου τα θαµπώσει; Οι ζωγραφιές περνούσαν από χέρι σε χέρι: µια αραγµένη βάρκα που έρχεται και τη χαϊδεύει µουρµουριστά το κύµα το πηγάδι της 156

158 αυλής µε τη βαριά αλυσίδα που ανεβάζει τον κουβά αγκοµαχώντας το πρόσωπο της Ζακίγια χαραγ- µένο από αγωνία και πόνο. Ένιωσα την ίδια ταραχή, όπως τότε που η Σάρα έβαζε τις νότες δίπλα δίπλα και το µυαλό αλάφρωνε και πέταγε µακριά. Θέλω να ζωγραφίσεις µιαν αυλή που να χει στη µέση µια ροδιά µε τα πιο όµορφα ρόδια του κόσµου κι από κάτω παιδιά να παίζουν και να σκαρφαλώνουν στα κλαδιά της. Θα τη ζωγραφίσω τη ροδιά σου και θα σου τη χαρίσω όταν ξανάρθεις, µου υποσχέθηκε. Στο δρόµο του γυρισµού δεν περπατούσα, πετούσα. Η καρδιά µου τραγουδούσε: «Έχω µια καινούρια φιλενάδα, έχω µια καινούρια φιλενάδα...». Ήξερα σε ποια θα χάριζα εκείνο το παρατηµένο µπλοκ ζωγραφικής και την κασετίνα µε τα χρωµατιστά µολύβια που µου είχε φέρει ο Λεωνίδας και τόσον καιρό δεν είχα καταφέρει ούτε να τ ανοίξω. Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ 1. ƒ ÛÌ ÁÈ Â ÓÂÈ ÙÈ ˆÁÚ ÊÈ ÙË ÛÙË µ ÁÁÂÏ ÙÛ. ªappleÔÚÔ ÌÂ Ó ÙÈ Í Ó ÊÙÈ ÍÔ ÌÂ Î È ÌÂÈ Ì ÚÒÌ Ù Ó Î ÓÔ Ì ÎÔÏ. 2. µ ÁÁÂÏ ÙÛ Î È Ë ƒ ÛÌ ÁÈ Á ÓÔÓÙ È Ê ÏÂ. È ÙÈ Û Ó ÂÈ; 3. ËÓ ÈÛÙÔÚ ÊËÁÂ Ù È Ë µ ÁÁÂÏ ÙÛ. Ò ı ÙËÓ ÏÂÁÂ Ú ÁÂ Ë ƒ ÛÌ ÁÈ ; Λίτσα Ψαραύτη (Σάµος 1936) Η Λίτσα Ψαραύτη γεννήθηκε στη Σάµο και ζει στην Αθήνα. Έγραψε πολλά ιστορικά, περιπετειώδη και κοινωνικά µυθιστορήµατα για παιδιά και νέους, αντλώντας τα θέµατά της από το παρελθόν το τόπου της και τη σύγχρονή της πραγµατικότητα. Έργα της: Στα βήµατα του Σαµοθήριου, Με την Ανδροµέδα στο γαλάζιο πλανήτη, Το αίνιγµα της πέτρινης γενειάδας, Τα δάκρυα της Περσεφόνης. Πρόταση για διάβασµα Τζέµη Τασάκου, Το ξεχασµένο µονοπάτι, εκδ. Ψυχογιός. 157

159 Γιώργος-Μενέλαος Μαρίνος Το τραγούδι του κλόουν εν έχεις πού να κοιµηθείς δανείσου το παπούτσι µου δεν έχεις πού να ζεσταθείς δανείσου την καρδιά µου δεν έχεις πού να πιεις νερό ξεδίψασε στο δάκρυ µου δεν έχεις πού να ονειρευτείς δανείσου τα όνειρά µου. Κρύβω βαθιά στις τσέπες µου δυο ψίχουλα ψωµί, κρύβω τον ήλιο, τα πουλιά κι ένα άσπρο γιασεµί κι όλα θα γίνουν αύριο καρβέλια, χρώµατα για να χορτάσουν των παιδιών µάτια και στόµατα. 158

160 Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ 1.  appleôèô ÌÈÏ ÂÈ Ô ÎÏfiÔ Ó ÛÙËÓ appleúòùë ÛÙÚÔÊ ÙÔ appleôè Ì ÙÔ ; 2. ˆÁÚ Ê ÛÙ ÙÈ ÂÈÎfiÓ ÙÔ appleôè Ì ÙÔ Î È ÏÙ applefi Î Ùˆ ÈÎÔ Û Ù ÙÏÔ. 3. ªappleÔÚÔ ÌÂ Ó Î Ù ÛΠÛÔ Ì applefi ÚÙfiÓÈ ÙÔÓ ÎÏfiÔ Ó ÙË Ù ÍË Ì. Ú ÊÔ Ì Û ÚÙfiÓÈ Ù fióâèú Ì Î È Ù Ô ÌÂ Ì Û ÛÙÈ ÙÛ appleâ ÙÔ. 4. Ò ı ÌappleÔÚÔ ÛÂ Ô ÎfiÛÌÔ Ó Á ÓÂÈ Î Ï ÙÂÚÔ ; Γιώργος-Μενέλαος Μαρίνος Είναι ποιητής, συνθέτης, παιδαγωγός και κλόουν. Έχει κυκλοφορήσει πολλούς δίσκους µε µουσική για παιδιά. Κυριότερα έργα του: Καραµελοχώρα, Ο κλόουν, Ιστορία ενός τσίρκου, Τα τραγούδια µου, Το ποίηµα µε τα χρώµατα. Αχ! ειρήνη! Πρόταση για διάβασµα Ρένα Καρθαίου, Στα µονοπάτια του ήλιου, εκδ. Πατάκη. Γιώργος-Mενέλαος Mαρίνος (φωτογραφία) 159

161 Παππούς και εγγονή Φωτεινή Φραγκούλη είδη άγριων χόρτων να εντυπωσίαζε επέζευαν στο µεγάλο πλάτανο της κυρίας Ευστρατίας και ο παππούς µάζευε χορτάρια. Της έδειχνε τα σχήµατα. Τα πικροράδικα, τα περδικοπατήµατα, τις καυκαλήθρες. Ε, γούστο είχε, αλλά µετά από λίγο το Λενιώ βαριόταν κι έφευγε γιαλό γιαλό. «Αλλιώτικες που είναι οι θάλασσες και οι παραλίες το χειµώνα», σκεφτόταν. Ξάφνου, µέσα στα ξύλα, στα πεταµένα µπουκάλια, στις παρατηµένες και σχισµένες σαγιονάρες, τις παράταιρες, βλέπει ένα παντοφλάκι, µα ένα παντοφλάκι! «Ααα! Τι να ναι αυτό;», είπε µέσα της. «Σαν βαρκάκι, σαν γόνδολα». Ήταν υφασµάτινο, µε χρυσοκλωστές και πολύχρωµα λουλούδια. Ήταν βέβαια ταλαιπωρηµένο, αλλά στα νιάτα του πρέπει να έκανε τράκες! Ε, και να είχε τέτοια παπούτσια το Λενάκι, όλες οι φίλες της θα ζήλευαν και αυτή θα καµάρωνε. Βέβαια, δεν θα µπορούσε να τρέξει και να παίξει µ αυτά τα παντοφλιά, αλλά θα τα είχε για τις καλές τις ώρες: 160

162 για τα γενέθλια, για την εκκλησία, για τις γιορτές και τα πανηγύρια. Τέτοιες σκέψεις έκανε, όταν κατέφθασε ο παππούς κρατώντας τόν τορβά τίγκα στα χόρτα. Κουκ, κοκονέλιµ, ήρθα. Κοίτα παππού, ένα παντοφλάκι παράξενο. Πασουµάκι τούρκικο είναι, Λενιώ. Τέτοια φορούσαν τα χρόνια τα παλιά οι πλούσιες Τουρκαλίτσες. Μου αρέσει πολύ, παππού! Εµ τι! Είναι δειχτερά τα πασούµια, όµορφα, πλουµιστά και χειροποίητα. Είδες ταξίδι, το άτιµο! Η θάλασσα µας το έφερε. Είδες τη θάλασσα, Λενιώ! Να το πάρουµε µαζί µας, παππού; Τι να το κάνεις, µάτια µου. Εγώ λέγω να το ταξιδέψουµε απέναντι να πάει να βρει το ταίρι του. Καλύτερα, ε; Το σκέφτηκε λίγο η Ελένη: Καλά, ας το κάνουµε κι έτσι, του απάντησε. Το έβαλε, λοιπόν, ο παππούς πάνω στο κύµα και είπε ψιθυριστά: Άντε στο καλό, άντε να βρεις το ταίρι σου. Ύστερα, κοίταξε το πασουµάκι που αρµένιζε ανατολικά και είπε µε χαµόγελο και πιο δυνατά: Χαιρετίσµατα! µικρό σακίδιο γεµάτο µικρή κυρία εντυπωσιακά ταξίδευε στη θάλασσα 161

163 είδος καϊκιού πάρα πολλά µε διχτυωτό πλέγµα κήπο δωµάτιο χαµηλός καναπές Το έβλεπαν να ξεµακραίνει σαν µικροσκοπικό τρεχαντήρι και φανταζόταν πια τα µύρια όσα η Ελένη µας. Αργότερα, οι δυο τους, αφού άναψαν τα καντήλια στους Αγίους Αναργύρους, µπήκαν στα ιαµατικά λουτρά της Εφταλούς, για να κολατσίσουν στα ζεστά. Έκανε κρύο, µην το ξεχνάµε. Χειµώνας βλέπετε, ήλιος µε δόντια. Παππούς και εγγονή έτρωγαν και χαλάρωναν στη θαλπωρή της υγρής ζεστασιάς. Μέσα από τις τρύπες του θόλου της σκεπής έβλεπαν το φως να µπαίνει, µατσάκια µατσάκια κυκλάµινα. Και από το µικρό παράθυρο στο βάθος, ο διάδροµος της θάλασσας. Μπλε, θυµωµένος απ τον Ντελή- Βοριά. Χράτσα-χρούτσα, ροκάνιζαν τα παξιµάδια οι δυο τους και µοσχοβολούσαν τα λουτρά κανέλα, µανταρίνι και δαφνόφυλλα. Η πηγή έστελνε τη ζεστή ανάσα της στα µάγουλα και τα χέρια τους µε µικρές, λεπτές φυσαλίδες, που ανάβλυζαν σταθερά και ρυθµικά από τα χαλίκια της µεγάλης στέρνας. Πώς να την έλεγαν άραγε την Τουρκαλίτσα που έχασε το πασου- µάκι της; είπε αφηρηµένα η Ελενίτσα. Μελτέµ! είπε ο παππούς µε σιγουριά. Μελτέµ, την έλεγαν και ήταν νέα και όµορφη. Αγαπιότανε µε τον Αχµέτ. Κρυφά έφευγε από τη µάνα της τα βράδια από την πίσω σκάλα του σπιτιού τους, την καφασωτή και κατέβαινε στην αυλή τους, σιγοπατώντας. Εκεί αντάµωναν και τα λέγανε ψιθυριστά µέσα στο σκοτεινό µπαξέ τους. Κοίτα απέναντι, Λενιώ, εκεί ήταν το σπίτι τους. Στο Μπαµπα-Γκαλέ, στο ακρωτήρι. Ένα βράδυ όµως, η µάνα της είχε ύπνο ανήσυχο. Ξύπνησε, λοιπόν, και κατέβηκε στον οντά τους, να φάει κανένα λουκουµάκι για να γλυκαθεί. Την άκουσε που λες, Ελένη µου, η Μελτέµ, είδε και τη λάµπα που άναψε και τρέχει να προλάβει να χωθεί στο µεντέρι της. Μέσα στη φούρια, της ξέφυγε το πασουµάκι κι έµεινε στην αυλή! 162

164 Το πήρε ο σκύλος τού Αχµέτ και άρχισε τα παιχνίδια δίπλα στη θάλασσα. Ορµά ένα κύµα, του το παίρνει και να το στα δικά µας µέρη! Γέλασε πλατιά ο παππούς: Πού τα σκαρφίζοµαι όλα τούτα! µονολόγησε. Πού τα κατεβάζει η γκλάβα µου τέτοια παραµύθια! Σ αγαπώ, παππού µου, του είπε η Ελένη, µ όλη της την καρδιά. Σ αγαπώ. Εγώ να δεις, συκαλάκι µου. µυαλό, κεφάλι Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ 1. È Ó ÁÈÓ Ó Ú ÁÂ Ë ªÂÏÙ Ì Î È Ô Ì Ù; ªappleÔÚÂ Ó Û Ó ÛÂÈ ÙÔ apple Ú Ì ıè ÙÔ apple appleappleô ; 2. º ÓÙ Û٠٠fiùè Ô apple appleappleô Ù ªÂÏÙ Ì Î È ÙÔ Ì Ù ÛÙËÓ Ô ÚÎ Ú ÎÂ Ó apple ÛÔ Ì ÎÈ ÙË Ï ÓË. È ı ÏÂÁ ÛÙ ÈÎ ÙÔ ÂÁÁÔÓ ÎÈ ; 3. ËÙ ÛÙ ÁÈ Ù Û Ó ÈÛı Ì Ù ÙÔ apple appleappleô Î È ÙË ÂÁÁÔÓ. 4. Ó Ë Ï ÓË ÛÙÂÏÓÂ Ó ÁÚ ÌÌ ÛÙË ªÂÏÙ Ì, ÙÈ ı ÙË ÁÚ ÊÂ; 5. Ú Ù ÈÛÙÔÚ Â Î È apple Ú Ì ıè appleô Û ÈËÁÔ ÓÙ È Ô apple appleappleô Î È Ë ÁÈ ÁÈ Î È ÊÙÈ ÍÙ ÙÔ «Ú Ì ıô È Ï Ô» ÙË Ù ÍË Û. Φωτεινή Φραγκούλη (Μόλυβος Μυτιλήνης 1958) Είναι δασκάλα. Έχει γράψει παραµυθικές ιστορίες για µικρά παιδιά. Τα θέµατα των βιβλίων της είναι εµπνευσµένα από το νησί της, από την παράδοση, από τη φύση και από τις σχέσεις των ανθρώπων. Μερικά από τα βιβλία της: Η Κυράνη του δάσους, Η Πορφυρένια και το µαντολίνο, Το χωραφάκι της αγάπης, Οι άγγελοι των κοχυλιών. Προτάσεις για διάβασµα Χρήστος Μπουλώτης, Το άγαλµα που κρύωνε, εκδ. Πατάκη. Φιλίσα Χατζηχάννα, Ιστορίες του παππού χωρίς µουστάκι, εκδ. Ψυχογιός. 163

165 Ναζίµ Χικµέτ Ας δώσουµε τον κόσµο στα παιδιά Aς δώσουµε τον κόσµο στα παιδιά έστω και για µια µέρα ας τον δώσουµε να παίξουν σαν ένα πολύχρωµο µπαλόνι να παίξουν τραγουδώντας ανάµεσα στ αστέρια ας δώσουµε τον κόσµο στα παιδιά σαν ένα τεράστιο µήλο, σαν ψίχα ολόζεστου ψωµιού να χορτάσουν µια µέρα τουλάχιστον ας δώσουµε τον κόσµο στα παιδιά να µάθει έστω και για µια µέρα ο κόσµος τη φιλία τα παιδιά θα πάρουν απ τα χέρια µας τον κόσµο θα φυτέψουν αθάνατα δέντρα. Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ 1. È ÏÏÔ ı ÌappleÔÚÔ Û Ó Ó Î ÓÔ Ó Ù apple È È, Ó apple ÈÚÓ Ó ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÛÙ ÚÈ ÙÔ ; 2. ÙÔ appleô ËÌ Ô ÎfiÛÌÔ ÌÔÈ ÂÈ Ì «appleôï ÚˆÌÔ Ìapple ÏfiÓÈ» Î È Ì «ÔÏfi ÂÛÙÔ ˆÌÈÔ». Ò Î Ù Ï ÓÂÙ ٠ÙÈ ÊÚ ÛÂÈ ; 3. ÔÈ applefi ÙÈ ÂÈÎfiÓ ÙÔ appleôè Ì ÙÔ ı ıâïâ Ó ˆÁÚ Ê ÛÂÈ ; 4. «ÒÛÔ Ì ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÛÙ apple È È»: ñ ÙË ÊÚÈÎ ñ ÙË Û ñ ÙË πó. º ÓÙ fiì ÛÙ ÙÈ ı ıâï Ó Ù Ù apple È È Î È Í Ó ÁÚ ÊÔ Ì ÙÔ appleô ËÌ. ªappleÔÚÔ ÌÂ Ó ÏÏ ÍÔ Ì fiappleôèâ Ï ÍÂÈ Î È ÊÚ ÛÂÈ ı ÏÔ ÌÂ Ó appleúôûı ÛÔ Ì ÈÎ Ì. Ναζίµ Χικµέτ (Θεσσαλονίκη Μόσχα 1963) Ένας από τους σηµαντικότερους Τούρκους ποιητές και θεατρικούς συγγραφείς του 20ού αιώνα. Στο έργο του κυριαρχούν οι ιδέες για ισότητα των ανθρώπων. Μερικά ποιητικά κείµενά του: Η πολιτεία που έχασε τη µιλιά της, Γράµµατα από τη φυλακή. Πρόταση για διάβασµα Ζωρζ Σαρή, Το γαϊτανάκι, εκδ. Πατάκη. 164

166 «MÂ appleúôôúèûìfi ÙËÓ ÂapplefiÌÂÓË ÈÏÈÂÙ...» O ÂÊÂ Ú ÙË Î ÚÈÔ º ÓË Ó Î Ï Â ÂÓÙ ÏÈ appleô ÙË ÂÈ ÌappleÚÔ ÛÙ ÌÔ ÙÚ Ì ÓÂÈ Î ÓËÙË Ë ÂÓÙ ÏÈ Î È ÎÔ Ó ÌÂ Ù ÎÂÊ ÏÈ..-ª. ª Ú ÓÔ

167 Ρόαλντ Νταλ Η τρεχάλα Το κείµενο που θα διαβάσετε είναι από τη χιουµοριστική ιστορία τού Ρόαλντ Νταλ Ο απίθανος κος Φοξ. Ο κύριος Φοξ είναι µια αλεπού που κλέβει πότε πότε κοτόπουλα για να θρέψει τα τέσσερα αλεπουδάκια της. Όµως τα αφεντικά των κοτόπουλων, οι κτηµατίες Μπόγκι ο χοντρός, Μπανς ο κοντός και Μπιν ο λεπτός, εξοργίζονται κι αποφασίζουν να κυνηγήσουν µε µπουλντόζες τον κύριο Φοξ, ο οποίος µαζί µε τα παιδιά του κρύβεται σε µια τρύπα ενός λόφου. Œ νας απελπισµένος αγώνας δρόµου άρχισε, οι µηχανές εναντίον των αλεπούδων. Στην αρχή, ο λόφος έµοιαζε µε τη διπλανή εικόνα. Μια ώρα αργότερα, καθώς οι µηχανές έτρωγαν όλο και περισσότερο χώµα από την κορυφή, ο λόφος έµοιαζε µε την επάνω εικόνα: Πού και πού οι αλεπούδες κέρδιζαν λίγο έδαφος, οι θόρυβοι ακούγονταν πιο µακρινοί κι ο κύριος Φοξ έλεγε: «Θα τα καταφέρουµε! Είµαι βέβαιος πως θα τα καταφέρουµε!». Όµως, λίγα λε-πτά αργότερα οι µηχανές πλησίαζαν κι ο κρότος από τα πανίσχυρα φτυάρια ακουγόταν ολοένα και πιο δυνατός. Τότε οι αλεπούδες έβλεπαν τη µυτερή άκρη, καθώς κάποιο από τα φτυάρια έσκαβε τη γη ακριβώς πίσω τους. Προχωρήστε, αγάπες µου! λαχάνιαζε ο κύριος Φοξ. Μην τα παρατάτε. Προχωρήστε! φώναζε κι ο χοντρο-μπόγκι στον Μπιν και στον Μπανς. Όπου να ναι την πιάνουµε! 166

168 Την πήρε πουθενά το µάτι σου; ρωτούσε ο Μπιν. Όχι ακόµη, φώναζε ο Μπόγκι. Νο- µίζω όµως πως είστε κοντά! Θα την αρπάξω µε τη φαγάνα µου! φώναζε ο Μπανς. Θα την κόψω κοµµατάκια! Μέχρι το µεσηµέρι, πάντως, οι µηχανές ήταν ακόµη εκεί. Εκεί ήταν και οι ταλαίπωρες αλεπούδες. Ο λόφος τώρα φαινόταν κάπως έτσι: Οι κτηµατίες δε σταµάτησαν ούτε για φαγητό. Ήταν αφοσιωµένοι στη δουλειά τους. Έι! εκεί κάτω, κύριε Φοξ! αντήχησε η φωνή του Μπανς, καθώς έσκυψε από το τρακτέρ του. Ερχόµαστε να σε πιάσουµε. Έφαγες πια το τελευταίο σου κοτόπουλο! αντήχησε και η φωνή τού Μπόγκι. ε θα ξανατριγυρίσεις ποτέ πια ύποπτα στη δική µου φάρ- µα. Κάτι σαν τρέλα είχε πιάσει τους τρεις άντρες. Ο ξερακιανός Μπιν και ο κοντοπίθαρος κοιλαράς Μπανς οδηγούσαν τις µηχανές τους σαν µανιακοί, κάνοντας τα φτυάρια να σκάβουν µε καταπληκτική ταχύτητα. Ο χοντρο-μπόγκι χοροπηδούσε σαν καλικάντζαρος και φώναζε: Πιο γρήγορα! Πιο γρήγορα! Μέχρι τις πέντε το απόγευµα να τι είχε γίνει στο λόφο: Η τρύπα που είχαν σκάψει οι µηχανές έµοιαζε µε κρατήρα ηφαιστείου. Το θέαµα ήταν τόσο ασυνήθιστο, που πλήθη ανθρώπων είχαν τρέξει από τα γύρω χωριά να ρίξουν µια µατιά. Στέκονταν στην άκρη τού κρατήρα και κοιτούσαν κάτω τον Μπόγκι και τον Μπανς και τον Μπιν. Έι! εκεί κάτω, Μπόγκι. Τι συµβαίνει; Κυνηγάµε µια αλεπού! Σίγουρα τρελαθήκατε! Οι άνθρωποι βάλθηκαν να τους κοροϊδεύουν και να τους περιγελούν. Και µόνο αυτό ήταν ικανό να κάνει τους τρεις κτηµατίες πιο έξαλλους, άνοιγµα στο ανώτερο άκρο 167

169 πιο πεισµατωµένους και πιο αποφασισµένους από ποτέ να µην τα παρατήσουν µέχρι να πιάσουν τις αλεπούδες. Έξω από την τρύπα της αλεπούς ο Μπόγκι, ο Μπανς και ο Μπιν κάθονταν δίπλα στις σκηνές τους µε τα όπλα τους στα γόνατά τους. Άρχισε να βρέχει. Το νερό έπεφτε σε ρυάκια στο λαιµό των τριών αντρών και µέσα στα παπούτσια τους. ε θα µείνει ακόµη για πολύ εκεί κάτω, είπε ο Μπόγκι. Το κτήνος θα πρέπει να χει πεθάνει από την πείνα, πρόσθεσε ο Μπανς. Έτσι είναι, συµφώνησε ο Μπιν. Θα κάνει κάποια εξόρµηση από στιγµή σε στιγµή. Να χετε τα όπλα σας έτοιµα. Και κάθισαν δίπλα στην τρύπα, περιµένοντας την αλεπού να βγει έξω. Κι από όσο ξέρω, ακόµη περιµένουν. Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙÂ 1. OÈ ÎÙËÌ Ù Â, ÌÂ ÙË Ô ıâè ÙË ÙÂ ÓÔÏÔÁ, Î Ù ÛÙÚ ÓÂ Ó Ó ÔÏfiÎÏËÚÔ ÏfiÊÔ ÁÈ Ó Î ÓËÁ ÛÔ Ó ÙÈ ÏÂappleÔ Â. ËÙ ÛÙÂ ÛÙËÓ Ù ÍË ÁÈ Ù Ó ÙËÓ ÂÓ ÚÁÂÈ ÙÔ. 2. Ô Ï ÙÂ Ó apple Á Ó ÔÈ ÏÂappleÔ Â Î È ÂÓ ÙÈ appleè Û Ó ÔÈ ÙÚÂÈ ÎÙËÌ Ù Â ; 3. ÈËÁËıÂ ÙÂ ÙËÓ ÈÛÙÔÚ applefi ÙËÓ appleïâ Ú ÂÓfi applefi ÙÔ ÙÚÂÈ ÎÙËÌ Ù Â. 4. Ú ÙÂ ÌÈ ÈÎ Û ÈÛÙÔÚ ÌÂ apple ÚfiÌÔÈÔ ı Ì Î È ÂÈÎÔÓÔÁÚ Ê ÛÙÂ ÙËÓ. Ρόαλντ Νταλ (Ουαλία ) Είναι από τους γνωστότερους Άγγλους πεζογράφους. Τα βιβλία του έχουν µεταφραστεί σε πολλές χώρες. Χρησιµοποίησε πολύ τη φαντασία και το χιούµορ. Από τα έργα του ξεχωρίζουν: Ματίλντα, Οι µάγισσες, Ο απίθανος κος Φοξ, Το µαγικό δάχτυλο, Ο Τσάρλι και το εργοστάσιο σοκολάτας, Τσάρλι ο πρωταθλητής του κόσµου, Ο Τζίµης και το γιγαντοροδάκινο. Πρόταση για διάβασµα Ανδρέας Αγγελάκης, Μια αλεπού στην πλατεία Βάθης, εκδ. Πατάκη. 168

170 Ιούλιος Βερν Περίπατος στο βυθό της θάλασσας Το τµήµα που θα διαβάσετε προέρχεται από το βιβλίο του Ιουλίου Βερν Είκοσι χιλιάδες λεύγες κάτω από τις θάλασσες. Ο καθηγητής αφηγείται την έξοδό του από τον Ναυτίλο, ένα φανταστικό υποβρύχιο, και τον περίπατο στο βυθό της θάλασσας µε οδηγό τον πλοίαρχο Νέµο. Aπό το µηχανοστάσιο περάσαµε σ ένα άλλο µικρό διαµέρισµα, όπου υπήρχαν καµιά δωδεκαριά σκάφανδρα κι αρκετά όπλα. Όταν είδε τα σκάφανδρα, ο Νεντ Λαντ έδειξε δυσφορία. Τα δάση, όπου θα πάµε, είναι υποβρύχια, του εξήγησα. Τότε καλά, µουρµούρισε. Αλλά µόνο αν µου το περάσουν µε το στανιό, θα το φορέσω. Κανένας δεν σε υποχρεώνει, του είπε ο πλοίαρχος Νέµος. Κι ο Σύµβουλος τι θα κάνει; ρώτησε ο καµακιστής. Εγώ πηγαίνω παντού όπου πηγαίνει ο κύριος, απάντησε ο πιστός υπηρέτης. ύο άνδρες του πληρώµατος ήρθαν να µας βοηθήσουν για να φορέσουµε τις βαριές, αδιάβροχες εκείνες στολές που ήσαν φτιαγµένες από ειδικό καουτσούκ, ικανό ν αντέχει. Τα παπούτσια κατέληγαν σε βαριές σιδερένιες σόλες. Ο πλοίαρχος Νέµος, ένας σύντροφός του γιγαντόσωµος, ο Σύµβουλος κι εγώ, φορέσαµε αυτές τις στολές και, προτού µας βιδώσουν τις περικεφαλαίες, µας παρέδωσαν τα ντουφέκια που θα παίρναµε µαζί µας. Ο πλοίαρχος Νέµος µου έδειξε το χειρισµό τους. Είναι περίφηµο, του είπα. Αλλά πώς θα µπορέσουµε να κατέβουµε στο βυθό της θάλασσας; Αυτή τη στιγµή, κύριε καθηγητά, ο «Ναυτίλος» είναι αραγµένος σε βάθος δέκα µέτρων και δεν έχουµε τίποτε άλλο παρά να ξεκινήσουµε. Μα πώς θα βγούµε; Θα δείτε σε λίγο. ο χώρος των µηχανών στολές των δυτών µε το ζόρι αυτός που ψαρεύει µε καµάκι 169

171 ζαρωµένη υδρόβια ζώα χωρίς αρθρώσεις Μας πέρασαν τις περικεφαλαίες και µας τις βίδωσαν. Υπήρχαν σ αυτές τρία ανοίγµατα, φραγµένα µε χοντρό γυαλί, άθραυστο, που επέτρεπαν να βλέπει κανείς προς όλες τις διευθύνσεις. Έπειτα µας έδεσαν στις πλάτες τις συσκευές µε τον πεπιεσµένο αέρα κι αρχίσαµε ν αναπνέουµε κανονικά. εν ένιωθα καµιά δυσφορία. Μου κρέµασαν ένα ηλεκτρικό, ειδικό φανάρι στη ζώνη, και µου έδωσαν ένα ντουφέκι. Ήµουν έτοιµος πια, αλλ έτσι όπως ήµουν ντυµένος, µου ήταν αδύνατο να κάνω έστω κι ένα βήµα. Οι άντρες του πληρώµατος µας έσπρωξαν σε µια διπλανή καµπίνα και κλείστηκε πίσω µας η στεγανή πόρτα. Βαθύ σκοτάδι απλωνόταν γύρω µας. Σε λίγο άκουσα ένα βόµβο κι ένιωσα τα πόδια µου και, σιγά σιγά, όλο µου το σώµα να παγώνει. Είχαν ανοίξει µιαν άλλη πόρτα και το νερό της θάλασσας είχε εισχωρήσει µέσα στην καµπίνα, που, σε λίγο, την πληµµύρισε. Ένα ηµίφως απλώθηκε τώρα γύρω µας. Μπορούσα να βαδίζω και, χωρίς να το καταλάβω σχεδόν, βρέθηκα στο βυθό της θάλασσας. Είναι αδύνατο να περιγράψω τι ένιωθα την ώρα εκείνη. Ο πλοίαρχος Νέµος πήγαινε µπροστά κι ο σύντροφός του ακολουθούσε, λίγα βήµατα πιο πίσω. Ο Σύµβουλος κι εγώ βαδίζαµε πλάι πλάι, σα να µπορούσαµε ν ανταλλάξουµε τις εντυπώσεις µας. Όλα εκείνα τα βαριά πράγµατα που φορούσαµε έχαναν από το βάρος τους τόσο, όσο ήταν το νερό που µετατόπιζαν, κι έτσι µπορούσαµε να κινούµαστε ελεύθερα. Πάνω από το κεφάλι µου έβλεπα την επιφάνεια της θάλασσας που ήταν γαλήνια. Βαδίζαµε πατώντας σε λεπτή άµµο, οµαλή κι όχι ρυτιδωµένη, όπως στους γιαλούς. Κι αυτή η αµµουδιά αντανακλούσε µε καταπληκτική ένταση τις ακτίνες του ήλιου. Θα µε πιστέψουν άραγε, άµα πω ότι στο βάθος εκείνο, κάπου δώδεκα µέτρα δηλαδή, έβλεπα καθαρά, σα να ήµουν µέρα, στο ύπαιθρο; Προχωρήσαµε έτσι κάπου ένα τέταρτο. Σιγά σιγά το σκάφος τού «Ναυτίλου» χανόταν πίσω µας. Σε λίγο άρχισα να διακρίνω κάτι βράχους. Η ώρα ήταν τότε δέκα κι οι ακτίνες του ήλιου, καθώς έσπαζαν πάνω στην επιφάνεια της θάλασσας, έδιναν φαντασµαγορικά χρώµατα στην υποβρύχια άνθηση που αντίκριζα. Πολυάριθµα µαλάκια ζούσαν στο µαγικό εκείνο βυθό και πονούσε η καρδιά µου που τα πατούσα. 170

172 Tο δάσος του νησιού Kρέσπο

173 κατηφορικό σούρουπο λάµπες Μετά την αµµουδιά διασχίσαµε µια έκταση γεµάτη φύκια, πελαγίσια φυτά, που ακόµα τα κύµατα δεν τα χανε ξεριζώσει. Ήταν σαν ένα λιβάδι από πυκνή χλόη. Συγχρόνως, πάνω από τα κεφάλια µας, επέπλεαν άλλα φύκια. Κόντευε πια µεσηµέρι. Ήδη το έδαφος άρχισε να γίνεται κατωφερικό, κι όταν φτάσαµε σε βάθος εκατό µέτρων, γύρω µας απλώθηκε ένα κοκκινωπό λυκόφως. Ωστόσο, βλέπαµε αρκετά και δεν ήταν ανάγκη να βάλουµε σ ενέργεια τις ηλεκτρικές µας λυχνίες. Ο πλοίαρχος Νέµος στάθηκε τότε και µου έδειξε µε το δάχτυλο κάτι σκοτεινούς όγκους που µόλις διακρίνονταν, σε µικρή απόσταση. Αυτό θα είναι το δάσος του νησιού Κρέσπο, σκέφτηκα. Και δε γελιόµουν. Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ 1. Ò Ê ÓÙ ÂÛÙ ÙÔ ÓËÛ Ú ÛappleÔ appleô Û Ó ÓÙËÛ Ó ÛÙÔ ÚfiÌÔ ÙÔ ÔÈ Ó Ú ÙÔ Ù ÏÔ ; 2. ªappleÔÚ ÙÂ Ó Ê ÚÂÙ ÛÙÔ Ì Ïfi Û ÙËÓ ÂappleÈÛÙÚÔÊ ÙˆÓ Ó ÚÒÓ ÛÙÔÓ Ù ÏÔ; 3. È ÛÙ ÙË Û Ó ÂÈ ÙË ÈÛÙÔÚ ÛÙÔ È Ï Ô ÙÔ πô Ï Ô µâúó. ªÔÈ ÂÈ Ù Ì ÙË Û Ó ÂÈ appleô ÂÛ ÒÛ Ù ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ ; Ιούλιος Βέρν ( ) Γάλλος συγγραφέας, πατέρας του µυθιστορήµατος επιστηµονικής φαντασίας. Στα βιβλία του κυριαρχεί το φανταστικό, συνδυασµένο µε την περιπέτεια στο διάστηµα, στους βυθούς της θάλασσας, στα πέρατα του κόσµου. Από τα έργα του είναι γνωστά: Από τη γη στη σελήνη, Ταξίδι στο κέντρο της γης, Ο δεκαπενταετής πλοίαρχος, Τα παιδιά του πλοιάρχου Γκραντ, Ο γύρος του κόσµου σε 80 µέρες. Πρόταση για διάβασµα Ρόαλντ Νταλ, Ο γυάλινος ανελκυστήρας, µετάφραση Κίρα Σίνου, εκδ. Ψυχογιός. 172

174 Ντιντιέ Λεβύ Άντζελµαν O κύριος Άγγελος ήταν ένας πολύ παράξενος γείτονας. εν έβγαινε ποτέ από το σπίτι του, ούτε και µιλούσε σε κανέναν. Μια µέρα, µε είχαν στείλει οι γονείς µου ν αγοράσω εφηµερίδα. Συνάντησα τον κύριο Άγγελο στη σκάλα. Μια στιγµή να σας βοηθήσω, του φώναξα. Πήρα το καροτσάκι του και το σήκωσα. Ευχαριστώ, παιδί µου, µπορείς να πηγαίνεις τώρα, µου είπε. Σαν να βιαζόταν πολύ να µε ξεφορτωθεί! Κι εγώ που µόλις είχα ανέβει ε- πτά ορόφους για να τον βοηθήσω! Μήπως θα µπορούσα να έχω ένα ποτήρι νερό, παρακαλώ; τον ρώτησα. Ε... µου έχουν κόψει το νερό, µου απάντησε µε ύφος όλο και πιο αµήχανο. Τότε, µια κοροϊδευτική φωνούλα ακούστηκε από µέσα: εν είναι σωστό να λέµε ψέµατα, κύριε Άγγελε! Από το βάθος του διαµερίσµατος έκανε την εµφάνισή του ένα παράξενο µικρό ρο- µπότ που προχωρούσε πάνω σε δύο ροδάκια. Καληµέρα, καληµέρα! είπε δυνατά. Χαίροµαι ιδιαιτέρως που βλέπω και µια καινούρια φάτσα, έκανε το ροµπότ. Το όνοµά µου είναι Άλφι. Εµένα Αρνό. Μένω στον πρώτο, του απάντησα σφίγγοντάς του το χέρι. Ενώ ο κύριος Άγγελος µου έβαζε ένα ποτήρι νερό, εγώ παρατηρούσα τα πάντα γύρω µου. Είχα κάνει ένα άλµα στο χρόνο. Όλα ανήκαν σε µια άλλη εποχή: τα έπιπλα, τα φωτιστικά. Στους τοίχους ήταν κρεµασµένοι πίνακες, φωτογραφίες και αφίσες ενός ανθρώπου µε πελώρια φτερά. Ποιος είναι αυτός ο άνθρωπος; ρώτησα. Ένας παλιός µου φίλος, µου αποκρίθηκε ο κύριος Άγγελος. εύτερο ψέµα σήµερα, κύριε Άγγελε, φώναξε το µικρό ροµπότ. Έλα τώρα, Αρνό, δεν τον αναγνωρίζεις; Παρατήρησα προσεκτικά µια αφίσα για κάµποση ώρα και ξαφνικά φώναξα: 173

175

176 Μα αυτός είστε σεις, κύριε Άγγελε! Αυτός είναι, πράγµατι, µου το επιβεβαίωσε ο Άλφι. Ο κύριος Άγγελος, την εποχή του ήταν Άντζελµαν. Πάνε χρόνια από τότε... Ο Άντζελµαν ήταν ο πρώτος σούπερ ήρωας, άρχισε να λέει ο Άλφι, ενώ καθόταν στον καναπέ. Είναι αυτός που εµφανίστηκε πριν απ όλους τους άλλους: το Σούπερµαν, το Φάντοµαν, το Φλάσµαν... Έλα κοντά µου, να σου δείξω κάτι, Αρνό. Το ροµπότ άνοιξε ένα άλµπουµ µε φωτογραφίες. Ο Άντζελµαν εµφανίστηκε για πρώτη φορά το Έσωσε ένα κοριτσάκι βγάζοντάς το από ένα διαµέρισµα που είχε πάρει φωτιά. Από τότε πρόσφερε τη βοήθειά του σε εκατοντάδες ανθρώπους σ όλο τον κόσµο. Όταν βρισκόταν εκτός κινδύνου, ο Άντζελµαν εξαφανιζόταν στον ουρανό κάνοντας τέτοια ακροβατικά, που ο κόσµος έµενε µε το στόµα ανοιχτό. Κυκλοφόρησαν γραµµατόσηµα µε την εικόνα του. Όλα τα παιδιά ήθελαν να αγοράσουν τη στολή τού Άντζελµαν. Ο Άντζελµαν ήταν πια πραγµατικό είδωλο. Όµως, λίγο καιρό αργότερα, έκαναν την εµφάνισή τους ο Φάντοµαν, ο Φλάσµαν και µερικοί άλλοι, οι οποίοι άρχισαν να τον επισκιάζουν. Αυτοί οι νέοι σούπερ ήρωες ήταν πιο δυνατοί, πιο γρήγοροι. Τα κατορθώµατα του Άντζελµαν δεν εντυπωσίαζαν πια κανέναν. Τα φτερά του σκούριασαν σιγά σιγά. Βγήκε στη σύνταξη. Εγκαταστάθηκε σε ένα διαµέρισµα µαζί µε τον πιστό του σύντροφο, τον Άλφι, και από Άντζελµαν έγινε κύριος Άγγελος. Ένας άνθρωπος σαν όλους τους άλλους ή σχεδόν. Ο Άλφι έκλεισε το άλµπουµ. Ο κύριος Άγγελος µας κοίταζε θλιµµένος και περήφανος µαζί. Εγώ ένιωθα έναν κόµπο στο λαιµό. Με περιµένουν οι γονείς µου, ψέλλισα. Πες µου, θα ξανάρθεις να µας δεις; ρώτησε ο Άλφι. Και βέβαια θα ρθω, είπα και τους έσφιξα το χέρι. Ξαναπήγα πολλές φορές στο σπίτι του κυρίου Άγγελου και του παράξενου µικρού ροµπότ του. Ο Άλφι είναι απίστευτα φλύαρος, είχε πάντα χιλιάδες πράγµατα να διηγηθεί για τον κύριο Άγγελο. Καταλάβαινες πολύ καλά ότι τον λάτρευε. Όσο για τον κύριο Άγγελο, αυτός περνούσε τα απογεύµατά του πάνω στη στέγη της πολυκατοικίας. Έκανε διάφορους υπολογισµούς µε τη βοήθεια κάποιων παράξενων παραµερίζουν είπα µέσα από τα δόντια µου 175

177 176 οργάνων. Ο κύριος Άγγελος ήθελε να ξαναγίνει Άντζελµαν για τελευταία φορά. Ο Άλφι κι εγώ παρακολουθούσαµε µαγεµένοι όλες του τις προετοιµασίες. Η µεγάλη µέρα έφτασε τελικά: Ντυµένος µε τη στολή του ο κύριος Άγγελος αχτινοβολούσε. Μπορείς να αρχίσεις την αντίστροφη µέτρηση, Άλφι, φώναξε. 10, 9, 8... Ο Άλφι έφτασε στο 0. Πάτησε το κουµπί που έβαλε σε κίνηση το σύστηµα ανάφλεξης. Ο Άντζελµαν ξεδίπλωσε τα φτερά του και σηκώθηκε ψηλά στον αέρα µέσα σ ένα µεγαλειώδες σύννεφο καπνού. Τέλεια απογείωση. Ο Άντζελµαν συνέχιζε να ανεβαίνει, κάνοντας εκπληκτικά ακροβατικά. Μετά από λίγο δε φαινόταν παρά µία µικροσκοπική άσπρη κουκκίδα, που χάθηκε κι αυτή µέσα στον απέραντο ουρανό. Το σκοτάδι άρχισε να πέφτει. Ο Άλφι κι εγώ περιµέναµε να επιστρέψει. Μα τι κάνει τόση ώρα; είπα ανυπόµονος. Ο Άλφι σήκωσε τα µεγάλα µάτια του και µε κοίταξε. ε θα ξαναγυρίσει, Αρνό. Τι εννοείς δε θα ξαναγυρίσει, Άλφι; Ο Άντζελµαν έφυγε, Αρνό. Για πάντα. Μα να φύγει έτσι, χωρίς ούτε ένα αντίο και να σ αφήσει ολο- µόναχο!

178 ε µ άφησε ολοµόναχο αφού έχω εσένα, είπε απαλά ο Άλφι. Χρόνια ολόκληρα σχεδίαζε αυτό το ταξίδι. Το µόνο που περίµενε ήταν να συναντήσει κάποιον στον οποίο θα µπορούσε να µε εµπιστευτεί. Κι αυτός ο άνθρωπος είσαι εσύ, Αρνό. Ο Άλφι ήρθε να µείνει σπίτι µας. Οι γονείς µου τον περνάνε για ένα από κείνα τα γιαπωνέζικα ηλεκτρονικά παιχνίδια. Κάποτε ίσως να τους διηγηθώ όλη την ιστορία... Ο Άλφι κι εγώ δε µιλάµε ποτέ για τον κύριο Άγγελο. Είναι το µυστικό µας. Απλά, πού και πού, τα χαράµατα, όταν όλος ο κόσµος ακόµα κοιµάται, ανεβαίνουµε στη στέγη και κοιτάζουµε τον ουρανό. Αν αρχίσει να µε πιάνει θλίψη, ο Άλφι πιάνει µε το χέρι του το χέρι µου. Κι όταν σου κρατάει το χέρι ένας φίλος, η θλίψη πετάει γρήγορα µακριά. Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙÂ 1. È appleôèô ÏfiÁÔ Ô Î ÚÈÔ ÕÁÁÂÏÔ Ù Ó Ó apple Ú ÍÂÓÔ ÁÂ ÙÔÓ ; 2. «ŸÙ Ó ÛÔ ÎÚ Ù ÂÈ ÙÔ ÚÈ Ó Ê ÏÔ, Ë ıï Ë appleâù ÂÈ ÁÚ ÁÔÚ Ì ÎÚÈ»: Ò ÓÈÒıÂÈ ÂÛ ÁÈ ÙÔÓ Î Ï ÙÂÚfi ÛÔ Ê ÏÔ ÙËÓ Î Ï ÙÂÚ ÛÔ Ê ÏË; 3. O Î ÚÈÔ ÕÁÁÂÏÔ ÂappleÈÛÙÚ ÊÂÈ ÛÙË ÁÂÈÙÔÓÈ Û. Ò ı ÙÔÓ appleô Â ÙÂ ÙÂ; Ντιντιέ Λεβύ (Didier Levy 1964) Γάλλος δηµοσιογράφος. Έχει γράψει πολλές ιστορίες µε θέµα το παιδί και την καθηµερινότητά του. Το γράψιµό του διακρίνεται για την ευαισθησία και το χιούµορ του. Μερικά από τα βιβλία του, που δεν έχουν ακόµη µεταφραστεί στα ελληνικά είναι: Το φιλί, Ο Ερνέστος, Η γιαγιά Αλµπέρτα, Πετάω σαν πατάτα. Πρoτάσεις για διάβασµα Σιλβέν Τριντέλ, Μακάρι να ήµουν ο ιπτάµενος ήρωας, µετάφραση Ειρήνη Μάρρα, εκδ. Κέδρος. Ντιµίτρι Ινκιόφ, Τράνζης το µικρό ροµπότ, µετάφραση Κίρα Σίνου, εκδ. Ψυχογιός. 177

179 Κίρα Σίνου Συνάντηση στο διάστηµα Οµάδα επιστηµόνων από τη Γη ταξίδεψε σε έναν πλανήτη για να εγκαταστήσει έναν σταθµό. Μαζί τους πήραν κι έναν µικρό, τον Κώστα. Μόλις έφτασαν, αντίκρισαν ξαφνικά µια οµάδα εξωγήινων. Ο Μαρίνος, ο πατέρας τού Κώστα, προσπάθησε να συνεννοηθεί µαζί τους, όµως δεν τα κατάφερε. Ένας από τους εξωγήινους ύψωσε το χέρι του, δείχνοντας κάτι στον ουρανό. Οι γήινοι νόµισαν ότι οι εξωγήινοι τους απειλούν κι ήταν έτοιµοι να τους επιτεθούν. ξεπεράστηκε µικρό σκάφος ύρισε το κεφάλι του. ίπλα του στεκόταν ο µικρός εξωγήινος. Ο Κώστας αντίκρισε µέσα από το γυαλί στο κράνος τα ορθάνοιχτα από το φόβο µάτια του παιδιού. Ο µικρός ένιωθε το ίδιο όπως και αυτός. Καταλάβαινε πόσο κρίσιµη ήταν η στιγµή. Μα δεν πρέπει να ήταν ο µόνος λόγος που τον πλησίασε ο µικρός εξωγήινος. Ο Κώστας πρόσεξε ότι τα µάτια του µελετούσαν το δικό του κράνος ψάχνοντας για κάτι. Το λεπτό χέρι σηκώθηκε ξαφνικά κι απλώθηκε. Ο Κώστας έκανε να πισωπατήσει, µα το παιδί τον πρόλαβε. Ένα από τα τρία δάχτυλα πάτησε κάποιο κουµπάκι στο κράνος και την ίδια στιγµή ο Κώστας άκουσε στ αυτιά του µια ψιλή φωνή. Και δεν την άκουγε µονάχα, αλλά καταλάβαινε κιόλας τι του έλεγε: Πρέπει να τους σταµατήσουµε προτού γίνει το κακό. Οι δικοί σου ξαφνιάστηκαν τόσο από την απρόσµενη συνάντηση, που δε σκέφτηκαν να προσαρµόσουν το µήκος κύµατος της συσκευής σας, κι έτσι δεν άκουσαν λέξη απ αυτά που προσπαθούσαν να τους πουν οι δικοί µου. Ωχ, τι πάθαµε! έκανε ο Κώστας, ώστε ο αυτόµατος µεταφραστής λειτουργούσε, όµως το µήκος κύµατος ήταν λανθασµένο! Σωστά τα λες, φίλε, τρέχα να το εξηγήσεις στους δικούς σου κι εγώ θα σταµατήσω τους δικούς µου προτού είναι αργά. Αργότερα, όταν ο κίνδυνος της συµπλοκής αποσοβήθηκε και οι αστροναύτες από τους δυο διαφορετικούς κόσµους κάθονταν δίπλα δίπλα κοντά στην άκατο, ο Μαρίνος ρώτησε: 178

180